ENFLASYON MUHASEBESİ
Yüksek enflasyon dönemlerinde finansal tabloların enflasyon oranlarına göre düzeltilmesi için yapılan muhasebe işlemlerine denir. Muhasebede kayıtlı olan varlık ve kaynakların fiyat değişmelerinden nasıl etkildendiklerini gösteren ve bununla ilgili önlemler alınarak kayıtların gerçeğe uygun bir şekile getirilmesini sağlayan muhasebe sistemidir.
Enfalsyon muhasebesi, ortaya çıkan enflasyonun işletmelerdeki finansal tabloların üzerindeki etkilerini ortaya çıkarır. Enflasyon muhasebesi, işletmelerin ve işletme sahip, yöneticilerinin ayrıca işletme ile ilgilenen üçüncü kişi ve kurumların daha gerçeğe uygun kararlar almalarına yardımcı olur.
Enflasyon bilanço üzerindeki etkileri; parasal kalemler üzerindeki etkileri ve parasal olmayan kalemler üzerindeki etkileri olmak üzere iki şekilde incelenebilir.
Parasal kalem, paranın değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kalemler olarak ifade edilir.
Parasal olamayan kalem, paranın değerindeki değişmelere paralel olarak nominal değerleri değişen fakat satın alma güçleri aynı kalan kalemler olarak ifade edilir.
Enflasyon muhasebe sistemleri: Geleneksel muhasebenin yetersiz kalması üzerine enflasyon dönemlerinde uygulamak üzere üç tane muhasebe sistemi ortaya çıkmıştır.
Fiyatlar genel seviyesi muhasebesi: Enflasyonun varlığı kabul edilir ve paramın satın alma gücünün değiştiği gerçeğinden hareket edilerek, indeksler yoluyla farklı para birimiyle ifade edilmiş değerler aynı birim ile ifade edilmeye çalışılır. Bun un dışında geleneksel muhasebenin tüm ilkeleri aynen korunur. Böylece enflasyonun muhasebe verilerine yansıması sağlanmış olur.
Bu yöntemde nispi fiyatlar indeksle düzeltilmiş maliyet değerinden daha yüksekse dikkate alınmazlar. Fiyatlar genel seviyesi muhasebesinin amacı homojenliğini yitirmiş mali tabloları aynı para birimiyle ifade etmek, hasılat ve maliyetleri cari para değeriyle ifade ederek gerçek işletme sonuçlarını bulmak ve nakdi değerleri elde bulundurmaktan dolayı işletmenin uğradığı elde bulundurma kazancı ya da kaybım ortaya koymaktır. Fiyatlar Genel Seviyesi Muhasebesi geleneksel muhasebenin düzenlemiş olduğu mali tablolara dayanmaktadır. Bu nedenle söz konusu muhasebenin uygulanması için tarihi maliyetle ifade edilmiş son üç yılın mali tablolarını fiyat indekslerine ve indekslerden elde edilen düzeltme katsayılarına ihtiyaç vardır.
İkame maliyeti muhasebesi: Mmuhasebede ikame maliyeti esas alındığı zaman firmanın üretim gücünün korunduğu savunulmakta, firmanın ancak varlıklarını ikame edebilecek seviyenin ötesinde gelir sağlandığı takdirde kâr edebileceği öne sürülmektedir. İkame maliyetinin önemli sakıncası, ikame maliyetinin saptanma güçlüğü ve sübjektifliği yanında, satın alma gücündeki değişmelere göre düzeltme yapılmadığından firmaların nakdi değerlere sahip olmaktan dolayı elde ettiği bulundurma kayıp ya da kazancının bilinmemesidir.
Genel fiyat ve ikame maliyeti muhasebesi: Muhasebede bütünlüğü gerçekleştirmek üzere ileri sürülen görüşler, her iki muhasebe modelinin üstünlüğünü birleştirmek yönündedir. Bu amaçla hem fiyatlar genel seviyesinde hem de özel fiyatlar seviyesindeki değişmeleri birlikte ele alan bu modelde, ikame maliyeti muhasebesi finansal tablolarının dönem sonunda fiyatlar genel seviyesi muhasebesi indeksleri ile düzeltilmesi önerilmektedir.