Klimatoloji Sözlüğü
ABSORBSİYON :Emme, soğurma, içine alma
ADYABATİK :Alçalıp yükselme sonucu oluşan ısınma yada soğuma
ADVEKSİYON :Havanın hareketi (rüzgar) sonucunda, atmosfer içindeki herhangi bir özelliğin yatay taşınımı. En basit anlatımıyla, yatay olarak ısının bir bölgeden bir bölgeye taşınmasıdır.
AEROSOL :Atmosfer içinde asılı kalan çok ufak parçacıkların kümelenmesini tanımlayan kavram.
AKİFER :Yeraltında içerisinde su tutabilen, belirli miktarda suyun hareketine imkan sağlayan oluşumlardır. Bu alanlar artezyen açmaya uygundur.
ALBEDO :Herhangi bir nesnenin yüzeyinin, elektromanyetik ışınımı yansıtma oranı. Diğer bir deyişle, güneşten gelen radyasyonun nesne tarafından yansıtılan kısmı. Yansıtabilirlik terimi ile eş anlamlıdır.
AKUATİK :Suda yaşayan, suyla ilgili
ANEMOMETRE :Rüzgârın hızını ölçen alet
ANEMOĞRAF :Rüzgârın hız ve yönünü kaydeden yazıcı alet.
ANTİSİKLON :Yüksek basınç. Kapalı izobarlarla çevrili ve göreceli olarak basıncın yüksek olduğu alan. Basınç gradyan kuvveti, merkezden dışarıya doğru olduğundan, rüzgar; kuzey yarımkürede, dışarıya doğru spiral olarak ve saat yönünde, güney yarımkürede ise saat yönünün tersine eser.
ANOFEL :Plasmodium malariae ve diğer sıtma yapan parazitleri taşıyan sivrisinek türü.
ARKTİK :Kuzey Kutup noktası 90 ° Kuzey enlemi ile Arktik Dairesi denilen 66 ° 33 ‘ Kuzey enlemi arasında kalancoğrafi bölge.
ATMOSFER :Yerkürenin etrafını saran gaz örtüsü.
Aktinograf :Güneş enerjisinin kalori miktarını ölçen yazıcı alet.
Aktinometre :Güneşten enerjisinin kalori miktarını direkt ölçen alet.
Amplitüd :Fark, değişim
Aspiratör :Sürekli hava sağlamak amacıyla, genellikle bir zemberek yardımıyla çalışan döner fan.
BAKI :Bir yüzeyin herhangi bir etmenin etkisine açık ya da dönük olup olmaması durumu.
BAROTROPİK :Atmosfer içerisinde basınç yüzeyleri ile yoğunluk yüzeylerinin birbirleriyle kesişmemeleri durumudur. Anlaşılır tanımıyla adveksiyonun olmaması durumu yani konturlarla izotermlerin birbirini kesmemesidir.
BAROKLİNİK :Atmosfer içerisinde basınç yüzeyleri ile yoğunluk yüzeylerinin birbirleriyle kesişmeleri. En fazla kullanılan anlamıyla, kontur(eş yükseklik eğrisi) ve izotermlerin(eş sıcaklık eğrisi) birbirini kesmesi yani adveksiyonun var olduğu durumdur.
BOFOR GÖSTERGESİ :Bofor tarafından geliştirilen ve 0 (sakin)’dan 12 (çok şiddetli kasırga)’ye kadar tahmini rüzgar şiddetlerinin sıralandığı gösterge.
Barograf :Hava basıncını ölçüp kayıt eden yazıcı alet.
Barometre :Hava basıncını direkt ölçen alet.
Buharlaşma :Sıvı suyun su buharı haline gelmesi olayıdır.
Bulut :Serbest atmosferde, su damlacıkları, buz kristalleri gibi gözle görülür parçacıkların veya her ikisinin bir araya gelmesiyle oluşan topluluğa denir.
ÇÖL :Bitkilerin yaşamını destekleyecek kadar yağış ve buharlaşmanın olmadığı bölge.
DENİZEL :Denize ait
DİNAMİK :Mekaniğin, hareket ve kuvvetler konularıyla ilgilenen, kuvvet ve hareket arasındaki ilişkileri açıklayan dalı. Meteorolojide dinamik daha çok hareketle ilişkili olan rüzgar ve su konularında gerekli olur.
DİVERJANS :Belli bir bölgede, bir noktadan dışarıya doğru gerçekleşen yatay hava hareketleri sonucu oluşan rüzgar.
EKLİPTİK DÜZLEM :Yerin güneş çevresindeki yıllık hareketi sırasında çizdiği elips biçimli yörüngeden geçen düzleme denir.
EKOSİSTEM :Yaşama alanı
EKSTREM :Belirli bir zaman aralığı süresince ölçülmüş uç değer
EKVATORAL :Ekvator kuşağı üzerinde ve yakın enlemler üzerinde görülen
EL-NİNO :Peru kıyıları boyunca, Ekvatoral Doğu Pasifik’te okyanus yüzey suyunun aşırı ısınmasına verilen isim.
ENDEMİK :Önceleri geniş alanlara yayılmış olup da iklim değişmeleri sonucu bir veya birkaç yere çekilmiş bitkilerdir.
Endemik :Önceleri geniş alanlara yayılmış olup da iklim değişmeleri sonucu bir veya birkaç yere çekilmiş bitkilerdir.
Eşyükselti eğrisi :Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle oluşan çizgi.
EVAPO-TRANSPİRASYON :Buharlaşma-terleme. Hem açık su yüzeyi hem de bitkilerin terlemesi yoluyla oluşan toplam buharlaşma.
FENOLOJİ :Meteorolojik ve klimatolojik koşulların, bitki ve hayvan ikilisinin biyolojik olaylarıyla ilişkisini inceleyen bilim.
FOTOSENTEZ :Yeşil bitkilerin ışık altında CO2 ve H2O yu kullanarak
basit bileşiklerinden karmaşık yapılı organik moleküller yapması.
FÖN RÜZGÂRLARI :Dağ yamaçlarından veya başka nedenlerden alçaldıkları
için adyabatik ısınmaya bağlı olarak doğmuş sıcak ve kuru rüzgârlardır.
Fotosentez :Yeşil bitkilerin ışıkta basit bileşiklerinden karmaşık yapılı organik moleküller yapması
Grezil :Çapları 2-5 mm arasında değişen, yarı saydam donmuş, yuvarlak veya koni şeklinde su tanecikleri.
Helyograf :Saatlik güneşlenme sürelerini ölçen alet.
Hidro :Suya ait, suyla ilgili.
HABİTAT :Yaşama alanı
HAVA DURUMU :Belirli bir yerde ve kısa bir süre içinde etkin olanatmosfer koşullarıdır.
HOMOJEN :Gerçek atmosfere benzer şekilde, yer seviyesinde basıncın aynı ve yoğunluğun yükseklikle değişmediği varsayılan ideal atmosfer modeli.
ISI :Cisimlerde moleküllerin hareketiyle ilgili bir iç enerjidir.
İKLİM :Bir bölge içinde uzun yıllar boyunca aynı özellikleri gösteren ortalama hava koşullarıdır.
İNDEKS :Gösterge
İNFRARED :Uzun dalga (kızıl ötesi) radyasyon
İNVERZİYON :Sıcaklık terselmesi. Sıcaklığın yükseklikle artması.
İZANOMAL :Eş sapma çizgileri
İZOTERM :Eş sıcaklık eğrileri
İZOAMPLİTÜD :Eş sıcaklık farkları eğrileri. Maksimum sıcaklıktan minimum sıcaklığın çıkartılması ile elde edilir.
JET STREAM :Oluklar halinde esen çok hızlı batı rüzgârları
Hidrometeor :Yeryüzünden rüzgâr tarafından savrulanlar, yerdeki nesneler üzerinde su damlacıkları olarak birikenler de dahil olmak üzere atmosferdeki su buharı veya yere düşen katı ve sıvı haldeki suyu içeren meteor.
Higrograf :Havanın nispî nemini ölçen ve kayıt eden yazıcı alet.
Isı :Bir cismin kütlesi içinde sahip olduğu enerjinin toplam olarak miktarına denir.
İklim :Bir bölge içinde uzun yıllar boyunca değişmeyen ortalama hava koşullarıdır.
İklim elemanları :İklimi oluşturan (sıcaklık, basınç, rüzgâr, yağış, bulutluluk, güneşlenme vb.) atmosfer özellikleridir.
İndeks :Gösterge
İrca :İndirgeme, meteorolojide bir kısım özel faktör ya da faktörlerin etkisini ortadan kaldırmak, değiştirmek.
İstavroz :Rüzgâr aletlerinde dört ana yönü belirlemeye yarayan kısım.
İşba ayarı :Higrografın tam doymuş havadaki ölçerliğini kontrol etmek için yapılan işlem.
Jiruet :Rüzgârın yönünü ve bofor olarak hızını ölçen alet.
Jivr :Buz kristallerinin kırağı şeklinde bir oluşumudur.
KARARLILIK :Bir hava tabakasının dikey hareketlere karşı dirençlilikderecesi.
KARARSIZLIK :Kararlı, denge durumundaki hava parselinin, ilk konumundan uzaklaşması, hareket ederek yer değiştirme eğilimi göstermesi.
KARASAL :Karalara özgü
KLİMATİK :İklim özelliğiyle bağlantılı, ilgili.
KLİMATOLOJİ :İklim bilimi. İklimi meydana getiren elemanların analizini yapan, farklı iklimlerin oluşum nedenlerini ve iklimde meydana gelen değişimleri inceleyerek iklimin etkisini açıklamaya çalışan bilim.
KLİMOGRAM :Yatay eksen üzerine sıcaklık, dikey eksen üzerinde ise yağış değerlerinin işaretlenmesiyle oluşan kapalı şekil.
KOLERA :Etkeni V.cholerae olan içme suları ve yiyeceklerle ağız yoluyla alımından 2-3 gün sonra ani başlayan kusma ve ağır ishal ile karakterize bir enfeksiyon hastalığıdır.
KONİFER :İğne yapraklı, kozalaklı ağaçlar
KONSANTRASYON :Yoğunluk
KONVERJANS :Genellikle alçak basınç merkezlerinde görülen, bir noktaya doğru çevresinden yatay hava hareketi sonucunda kütle yığılması veya kütle artması olan bölge.
KONVEKSİYON :Meteorolojide, yere yakın seviyelerden ısınma veya yukarı seviyelerden itibaren soğuma sonucu atmosferde görülen dikine yukarı doğru hareket.
LAPSE-RATE :Yükseklikle sıcaklık değişim oranı
Kalori :Isı enerjisi birimi.
Klimatik :İklim özelliğiyle bağlantılı, ilgili.
Klimatizm :İklim ile tedavi şekli.
Korelatif :Birbiriyle uyumlu olmak ( tamamlayıcı )
Makro :Büyük
Mezo :Orta
Mesnet :Aletlerin yerleştirildiği bölüm, dayanak.
Mikro :Küçük
Milibar :Basınç ölçü birimi.
Milimetre :Meteorolojide basınç ölçü birimi
Mukayese :Benzeterek veya karşılaştırarak değerlendirme, karşılaştırma.
Mutedil :Orta şiddetli, orta kuvvette.
Müslin :Islak termometreye sarılan tülbent parçası.
Müşahede :Gözlem ( Yağış ve oraj dışındaki hadiselerin tespiti. )
Nivelman :Yükseklik taşıma yöntemi.
Nispî nem :Havadaki su buharının yüzde olarak doyma derecesi.
ORAJ :Cumulonimbus ve iyi gelişmiş cumulus bulutlarının yarattığı, gök gürültüsü, şimşek, hamleli yer rüzgarı, türbülans, kuvvetli yağmur sağanağı, dolu, buzlanma, orta veya kuvvetli dikey hareket ile karakterize edilen nispeten kısa süreli -yaklaşık 2 saat süren lokal fırtına.
ÖZGÜL ISI :Maddenin 1 gr lık kütlesinin sıcaklığını 1°C artırmak için gerekli ısı miktarıdır.
PUS :Göreceli olarak büyük parçacıklardan oluşan zayıf ince sis.
RADYASYON :Enerjinin elektromanyetik dalgalar şeklinde yayılması veya enerjinin taşınması işlemidir.
RASAT :Meteorolojik aletlerle yapılan ölçümlerden elde edilen kayıtlar.
RELİK :Belirli yerlerde yetişebilen bitkiler.
RÜZGÂR SHEAR :Ani Rüzgar Sapması. Rüzgar hız ve yönünün yada aynı anda her ikisinin birden kısa mesafelerde değişmesidir.
SAVAN :Buğdaygiller ve kök saplı bitkilerden oluşan otsu bitkiler.
SERA ETKİSİ :Yere yakın atmosfer içerisinde bulunan karbondioksit ve su buharının güneşten gelen ışınları emerek ısınmaya neden olması durumu.
Piche evaporimetresi :Bir tarafı kapalı, üzerinde taksimatı bulunan 14 mm çapında cam tüpten yapılmış bir alet olup buharlaşmayı ölçer.
Pilot balon :Rüzgâr parametreleriile bulut taban yüksekliğini belirlemek için havaya bırakılan ve teodolit yardımıyla izlenen balondur.
Plüviograf :Yağış ölçmeye yarayan yazıcı alet.
Plüviometre :Yağmurun veya eritilmiş karın miktarını ölçmeye yarayan alet, yağış ölçer.
Psikrometre :Kuru termometre, ıslak termometre ve aspiratörden oluşan set.
Puvar :Pompa.
SİKLON :Çevresine göre merkezinde basıncın en düşük olduğu alçak basınç alanıdır.
SİS :Atmosferik su buharının çok küçük su damlaları şeklinde yoğunlaşarak, yerde yatay görüşü 1000 metrenin altında düşürecek bulut oluşturması.
SPEKTRAL ANALİZ :Güneş ışığının spektrumunu incelemek için Prizma, içinden geçen ışığın farklı (dalga boylarına) renklere ayrılması.
Radar :Uzak mesafelerdeki nesneleri belirlemek için radyo dalgalarını kullanan sisteme verilen ad.
Radiosonde :Meteorolojik parametrelerin dikey yöndeki değerlerini belirlemek için kullanılan sisteme verilen ad.
Radyasyon :Enerjinin elektromanyetik dalgalar şeklinde yayılması veya enerjinin taşınması işlemidir.
Rasat :Meteorolojik aletlerle yapılan ölçümlerden elde edilen kayıtlar.
Rasatçı :Meteorolojik rasatları yapan kişi.
Rasat parkı :Atmosfer olaylarına açık, meteorolojik aletlerin bulunduğu yer.
Relik :Belirli yerlerde yetişebilen bitkiler.
Rüyet :Yatay görüş uzaklığı.
Rölyef :Yer şeklinin kabarıklığı.
Sertifika :Aletlerin özeliklerini gösteren belge
Siklon :Çevresine göre merkezinde basıncın en düşük olduğu alçak basınç alanıdır
SU BİLANÇOSU :Belirli bir zaman aralığı boyunca belirli bir su tutma alanının veya su kütlesinin kazandığı toplam su miktarının, söz konusu su tutma alanı veya su kütlesinde 171
meydana gelen net değişikliklere toplam su kaybının eklenmesiyle bulunan değere eşit olması ilkesine dayanan bilanço
SÜBLÜMASYON :Herhangi bir maddenin sıvı hale geçmeden doğrudan katı halden gaz haline veya gaz halinden katı hale geçmesi olayıdır.
SUBSİDANS :Çökme, çökelme
SUBTROPİKAL :Orta kuşak ile tropikler arasında yer alan
SU ÇEVRİMİ :Suyun atmosferden geçerek yere ulaşması ve yerden atmosfere geri dönmesi sırasında geçirdiği aşamaların art arda gelerek oluşturduğu çevrim.
TEKTONİK HAREKET :Yerkabuğunda meydana gelen hareketler
TERMOKLİN :Su kütlelerinin bazı tabakalarının, kendisinden daha aşağıda ve yukarıda kalan tabakalardan daha fazla dikey negatif sıcaklık gradyanına sahip olması durumu
TRANSPİRASYON :Bitkilerin terlemesi
TROPİKAL :Yılın çok zamanın yağışlı olması ve yüksek hava sıcaklığı ile tanımlanan alt-tropik yüksek basınçlar içinde oluşan sıcak hava.
Siliyograf :Bulut taban yüksekliğini belirlemeye yarayan alet.
Sinoptik :Belli bir zamanda, geniş bir alanda var olan atmosferik koşulları belirten terimdir.
Termograf :Hava sıcaklığını sürekli olarak kayıt eden yazıcı alet.
Termometre :Havanın ölçüm yapıldığı zamandaki sıcaklığını direkt ölçen alet.
Vergla :Düşen veya düşmeyen sıvı yağışların dikey ve yatay yüzeyler üzerinde oluşturduğu düz, şeffaf buz tabakasıdır.
Verniye :Ölçülen değerler en yakın tam ölçeğe kadar sağlıklı bir şekilde belirlenemediği zaman, ıskalanın bölümlerinin kesirlerine kadar ölçmek için kullanılan alet.
Virga :Bulutun alt tabanına bitişik olarak görülen fakat yere kadar uzanmayan yağış demetidir. Zahirî:Görünen, görünürdeki.Wild evaporimetresi :250 cm2 yüzeyi olan, içerisinde su bulunan terazi sistemi olup
UĞURCAN YILDIZ