FİNANSAL OKURYAZARLIK EĞİTİMİ
Haziran 2014’te açıklanan Başbakanlık Genelgesi ile Türkiye için Ulusal Strateji oluşturulmasına dair çok önemli bir adım atılmıştır. 64. Hükümet Programında da önemli bir yer tutan ülke tasarrufları ve bu konularda farkındalığın ve bilincin artırılarak bireylerin borçlarını ve bütçelerini daha doğru yönetmeleri, diğer bir ifadeyle finansal okuryazar olmaları noktasında toplumumuza önemli bir hizmet sunmaktadır.
Türk Ekonomi Bankası’nın 2012 yılında kurduğu TEB Aile Akademisi çatısı altında her yaştan bireye finansal okuryazarlık eğitimleri verilmektedir.
MTEGM ile TEB arasında imzalanan protokol kapsamında 81 ildeki tüm Mesleki Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı liselerde 2 yıl boyunca önce tüm öğretmenler eğitilecek. Ardından tüm öğrenciler eğitilecek. Türkiye’nin en büyük sosyal sorumluluk projesinin bir parçası olarak bugün bizlerle bir arada oldukları iletilir.
Ana formatörlerin eğittiği alt formatörler okul müdürleri tarafından belirlenecek sınıf öğretmenleri aracılığı ile her sınıf grubundaki öğrenciye 1 ders saati finansal okuryazarlık eğitimini ulaştıracaklar.
TEB AİLE AKADEMİSİ İŞBİRLİĞİ
- MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI: Milli Eğitim Bakanlığı ve UNICEF ile birlikte 11 Milyon öğrencinin müfredatına finansal okuryazarlığı sanat ve sosyal dersler aracılığıyla ekleyen ilk ve tek kurumuz.
- HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (HBÖGM): 81 ilde 3 yıl içerisinde 5 Milyon kişi TEB Aile Akademisi eğitimi alacak.
- MESLEKİ TEKNİK EĞİTİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (MTEGM): Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü ile yaptığımız işbirliği ile finansal okuryazarlık 1.2 Milyon lise öğrencisinin müfredatına eklendi
- BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ: Finansal Okuryazarlık Endeksi bizlere yıl boyu finansal okuryazarlık alanında farkındalık yaratmamızı sağlıyor.
FİNANSAL OKURYAZARLIK NEDİR?
Finansal okuryazarlık en genel haliyle “finansal kavramlar ve risklerin bilgi ve anlayışına sahip olmak, bu bilgi ve anlayışı değişik finansal bağlamlarda etkili kararlar almak, birey ve toplumun finansal iyi olma halini geliştirmek ve ekonomik hayata katılımı sağlamak için kullanma becerisi, motivasyonu ve güveni” olarak tanımlamaktadır (OECD, 2012).
“Okullarda uygulanan öğretim programlarına finansal eğitimin dâhil edilmesi gelecek nesillerin finans okuryazarı olmalarını sağlamanın anahtarı olabilir”
Finansal Eğitimde Uluslararası İşbirliği Danışma Kurulu Eş Başkanı Dr. K.C. Chakrabarty
PISA 2012 finansal okuryazarlık beceri alanında elde edilen verilere göre OECD ülkelerinde sadece on çocuktan biri finansal okuryazarlık becerisine en üst düzey olan 5. yeterlik düzeyinde sahiptir. PISA 2012 raporunda belirtildiği üzere 5. düzeyde yeterliğe sahip olmak, banka hesabındaki faiz oranlarının hesaplanması gibi rutin olmayan finansal problemleri çözebilmeyi, transfer ücretini hesaba katabilmeyi ve gelir vergi dilimine ilişkin sonuçları içeren daha geniş finansal konuları anlayabilmeyi gerektirmektedir.
Söz konusu değerlendirmede öğrencilerin ortalama olarak %15’inin finansal becerilerde temel düzey olan 2. yeterlik düzeyinin altında performans gösterdiği belirlenmiştir. Bu yeterlik düzeyindeki öğrencilerin en iyi ihtimalle ihtiyaçları ve istekleri arasındaki farkı ayırt edebilmesi, günlük basit harcamalara ilişkin basit kararları alabilmesi, fatura gibi günlük hayatta kullanılan finansal belgeleri tanıyabilmesi ve karşılaştığı parasal durumlarda toplama, çıkarma, çarpma gibi basit sayısal işlemler yapabilmesi beklenebilir.
“Gelecek nesilleri 21. Yüzyılın karmaşık gerçekliği içinde etkili kararlar alan ve sorumlu tercihler yapabilen bilgi ve beceri donanımıyla yetiştirebilmek için okullardaki eğitime destek olmalı ve öğretmenleri ve aileleri çocuklar ve gençlerin finansal eğitimi konusunda cesaretlendirmeliyiz.”
Andrey Bokarev, Ulusal Finans Eğitimi ve Finansal Okuryazarlık Programı Direktörü
“Zenginin daha gazla zenginleşmesi, fakirin daha fazla fakirleşmesi ve orta sınıfın borç mücadelesi içinde bulunmasının sebebi para konusunun okullarda değil evde öğretilmesidir. “
Robert Kiyosaki, Eğitim Girişimcisi
Projenin hedefleri bahsedilir:
Bütçe, tasarruf, birikim, harcama, finansal hak ve yükümlülüklerini bilmek,
Temel kavramlar hakkında bilgilendirilmek,
Finansal okuryazarlık konusunda toplum bilincinin oluşturulmasını sağlamaktır.
Yeterli finansal altyapıya ve anlayışa sahip olmayan bireylerin oluşturduğu ekonomilerin uzun soluklu refaha kavuşması mümkün değildir.
Bugün dünyanın önde gelen iktisatçıları dünyada yaşanan ekonomik buhrandan bazı ülkelerin daha fazla etkilenmelerinin sebebini, finansal bilincin yeterli düzeyde olmamasına bağlamaktadırlar. Gençler finansal okuryazarlık eğitimini almasının çok önemli olduğu bilgisinin alı çizilir. Gençler için; kredi kartı, burslar, kültür sanat etkinliklerinde gider ve gelir kalemleri geliyor.
Eğitim sırasında anlatılacak konu başlıkları sunumdan gösterilerek, katılımcılara aşağıdaki başlıklar üzerinden gidileceği bilgisi aktarılır.
Finansal kavramlar
Finansal Hedefler
Bütçe
Tasarruf Önerileri
Günlük hayatımızda kullandığımız ama bazende unuttuğumuz/atladığımız bilgileri birlikte yeniden hatırlayacağımızı iletir.
Slaytta yazan atasözleri dışında katılımcılara bildikleri başka atasözleri olup olmadığını sorar.
Ak Akçe karagün içindir.
Ayağını yorganına göre uzat.
Altın saklamak hüner değil, kuruş saklamak hünerdir.
Gençliğinde taş taşı, kocalıkta ye aşı.
’Para sizin için ne ifade ediyor?’ diye sorulur. Ekranda paranın etrafında gördüğünüz tanımlar daha önceki eğitimlerden aldığımız geri bildirimler olduğu aktarılır.
Para, dünyada yaşayan her yaşta her ekonomik durumda bulunan insanlar tarafından ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılamak için kullanılan bir araçtır. Her ülkenin değer ölçüleri farklı olabilir.
Para aynı zamanda bir yatırım ve tasarruf aracıdır.
Para; cansızdır ve sadece bir araçtır. Paraya farklı anlamlar ve değerler yükleyen bizleriz. Para bazıları için; kira, fatura, nakit, kredi kartı, yemek, istek, eğitim, bir çok şey akla gelir.
Finans deyince akla ilk ‘Para’ geliyor. Para’yı bir araç olarak kullanılması gerektiği anlatılır.
Parayı bisikletin tekerlekleri gibi düşünürsek direksiyonda olan biziz. Hızını ve yönünü kendimiz belirleyebiliriz.
Kart Adedi (Kasım 2016) = Kredi Kartı – 58.532.604, Banka Kartı – 115.879.372 , Toplam – 174,4 milyon
Günlük Harcama (2016 Ort.) = 1,648 milyar
Kredi kartı borç takibinde 2.143.242. Milyon kişi var.
Kredi Kartı: Bankaların ve bazı finansman kuruluşlarının müşterilerine verdiği, anlaşmalı POS cihazı bulunan alışveriş noktalarında ödeme amaçlı veya banka ATM‘lerinden nakit avans çekmek amaçlı kullanılabilen, yapılan harcamaların aylık olarak bankaya faizini ödemek koşulu ile tek seferde ya da taksitlerle ödenmek zorunda olunduğu, nakit paraya alternatif bir ödeme aracıdır. Kredi kartı bir borçlanmadır. Henüz sahip olmadığınız bir parayı önceden harcama anlamına gelir. Kredi kartı sonraki ayın harcamalarını şimdiden yapmamızı sağlayan bir sistemdir. Dolayısıyla kredi kartı dönem borcumuzu bir sonraki ayın gider masraflarına eklemek gerekir. Kredi kartı limitiniz aylık toplam gelirinizin üç katını geçmemelidir.
Kredi Kart Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Kredi kartı toplam aylık taksit miktarınız toplam gelirinizin 4’te 1’ini geçmemeli
Kredi kartının asgari tutarını değil, dönem sonu toplam borcunu ödemelisiniz.
TÜRKİYE’NİN FİNANSAL OKURYAZARLIK KARNESİ!
√ S&P’nin 144 ülkede 150 bin kişi ile yaptığı finansal okuryazarlık araştırmasında Türkiye 120. oldu. Hindistan ve Yemen’in önündeyiz.
√ Verilere göre, dünyada her 100 kişiden ortalama 33’ü, Türkiye’de ise her 100 kişiden sadece 23,6’sı finansal okuryazar.
√ Araştırmaya göre, her 100 erkekten 28’ifinansal okuryazarken, kadınların sadece 19’u finansal okuryazar.
Ülke olarak ciddi mesafeler kat etmekle beraber, önümüzde halen uzun bir yol bulunmaktadır. Ülkemiz finansal okuryazarlık konusunda dünyada maalesef 120. sıradadır. Türkiye’yi dünya finans merkezlerinden biri haline getirmek için bizlere çok büyük görevler düşmektedir. Ülkemizde kişisel finansmanın ve bütçe yönetiminin önemini ortaya koyan FOY projesi ile geniş kitlelere ulaşarak FOY hakkında farkındalık oluşturacaktır.
FİNANSAL OKURYAZAR OLMAK NE DEMEK?
- Aylık, yıllık gelir gider planı, yani ‘bütçe’ yapmaktır.
- Harcama disiplinine sahip olmaktır.
- Harcamalarda bütçeyi aşmamaktır.
- Aşırı borçlanmamaktır.
- Parasal riskleri doğru almaktır.
- Tasarruf yapmaktır.
- Kuruşla başlayarak para biriktirebilmektir.
- Girişimci olacak cesarete ve bilgiye sahip olmaktır.
- Finansal okuryazar olmak, aynı zamanda paylaşmaktır.
BİLDİĞİMİZ FİNANSAL KAVRAMLAR NELERDİR?
Hayal: Zihinde tasarlanan, canlandırılan ve gerçekleşmesi istenen şey, imge, görüntü. Kısaca: zihinsel görüntü. Her şey bir hayal ile başladı…
Hedef: Bir kimsenin, topluluğun ulaşmak istediği konum, düzey, erek, amaç, gaye, maksat. Hedef konusunda Finansal Hedefler başlığında detaylı olarak girileceği bilgisi verilir.
“hayal ve hedef” arasındaki farkı anlatırken ‘İhtiyaç ve İsteği’ bilerek davranmaları tavsiye ederler.
Kendi hayalleri ve hedefleri hakkında konuşulabilir. Neler hayal ediyordunuz; hedefe dönüştürüp gerçekleştirdiniz; keşke yapsaydım dediğiniz hayaliniz var mı sorusu yöneltilebilir.
Dağıtılan föydeki hedef üçgenin doldurulması istenir. Öğrencilere basılı materyal olarak dağıtılmayacak olan bu slayt öğrencilere sadece anlatılır.
Plan: Hedeflenen bir amaca ulaşılmasını sağlayacak adımlardan oluşan dokümandır. Neyin ne zaman, niçin ve nasıl yapılacağını gösteren bir taslaktır. İş yapılmadan önce hazırlanır. İşin üstesinden gelmek için gereklidir. Planlamanın amacı bir işin en düşük maliyetle, en etkili ve verimli şekilde yapılacağının önceden kestirilmesidir. Başka bir tanıma göre plan; bazı amaçlara ulaşmak için gelecekte uygulanacak bir dizi kararı hazırlamayı içeren bir süreçtir. İşe ulaşmak için yapılacak bütün faaliyetleri kapsar.
Para: Devletçe bastırılan, mal ve hizmet satın alma gücü olan ve herkes tarafından kabul gören bir mübadele (değişim) aracıdır. Para toplumda ortak bir değer ölçüsüdür. Her ülkenin değer ölçüleri farklı olabilir. Para aynı zamanda bir yatırım ve tasarruf aracıdır. Para; cansızdır ve sadece bir araçtır. Paraya farklı anlamlar ve değerler yükleyen bizleriz. Formatör, tarihsel süreci kısaca katılımcılara bilgileri aktarır: Tuz, deniz kabuğu, inci, madenler, gümüş, altın, banka, kredi kartı.
Liseliler için harçlığını/bursunu varsa hesap kartını/part time çalışıyor ya da staj yapıyor ise parasını nasıl kendi ihtiyaçları dahilinde yönetebilmesi gerektiği ve bunu hayatı boyunca bir alışkanlığa çevirmesi gerektiği olduğunu önemle belirtir.
Bütçe: Devletin, bir kuruluşun, ailenin ya da bir kişinin gelecekte belirli bir süre için tasarladığı gelir ve giderlerin tümünü ayrıntılarıyla gösteren çizelgedir.
Latince kökenlidir. Latince kökü “Bulga”.
Latince, “para torbası”, “küçük deri çanta”, “çekmece”, “kamu cüzdanı” gibi karşılıkları bulunmaktadır.
Dünyada “devlet bütçesi” kavramı ilk defa 16.Yüzyıl’da İngiltere’de kullanılmıştır. İngilizce’deki “budget” kelimesi karşılık gelir.
Osmanlı Devleti’nde ilk bütçe, Tarhuncu Ahmet Paşa tarafından hazırlanmıştır.
Uzmanların tavsiyesi gelirimizden önce; gelirimizin minumum %10 oranından birikim için ayrılması gerektiği ardından kalan miktarın mutlaka giderlerimize ayrılacağı bilgisi paylaşılır. Bu dengeyi doğru yönetebilmek için mutlaka harcama defteri tutmalarını tavsiye edebiliriz.
Tüketici Hakem Heyeti: Bütçe harcamalarını yaparken karşılaştığınız problemler için 6502 sayılı Tüketici Korunma hakkındaki kanun hükümleri çerçevesinde ikametgahınızın olduğu ilçe hakem heyetlerine ücretsiz danışıp, arzu ederseniz de ücretsiz başvuru yapabileceğinizi bilmelisiniz.
10 Saniye Kuralı: Bir ürün ya da hizmeti satın almadan önce, istek mi yoksa ihtiyaç mı olduğuna karar vermek için beklenen zamana denir. ( Video: 1.17 dakika )
Birikim: Biriktirilen mal veya paradır.
Tasarruf: Para biriktirme ya da artırmak için maddi kaynakları dikkatli kullanma, idare etme, idareli tüketmeye denir.
Ve ardından videouyu izlettir.
Katılımcılara sor; ‘Aile bütçesini kontrol altına almak ve azaltmak için; öncelikli olarak uyguladığınız yöntemler var mı?’
Varsa paylaşmaları istenir. Tasarrufu tüm hayatımıza entegre edebiliriz. Bütçe yaptıktan sonra; ısınma, mutfak, iletişim gibi faturalarınızda tasarruf yapma ihtiyacı hissedeceksiniz. Tasarruf yaparak faturalarınızı %50 indirmek mümkün.
- Diş fırçalarken tıraş olurken açık bırakılan musluk yılda 12 ton su kaybı demek. 4 kişilik bir aile içinse 48 ton… Mümkünse tasarruflu musluklar kullanın.
- Dört kişilik bir ailenin her bir ferdi, günde bir kez sifonu amacı dışında çekerse yılda 16 ton su harcamış olur. Sifonun sızdırması günde 700 litre su kaybı demek.
- 1,5 litrelik bir şişeyi su ile doldurarak sifonunuzun içine yerleştirin. Sadece bu basit bir önlemle bile yılda 2 ton su kurtarabilirsiniz.
- Saç kurutma makinasının 10 dakika çalışması 60 wattlık ampülün 3 saat yanmasına bedel. Radyasyonu da cabası…
- Tozlanan lambalar ışığın yüzde 50’sini yayar. Lambalarınızın tozunu sıklıkla alın.
Dünyamızdaki kaynakların sınırlı olduğunu hatırlatarak, bu hassasiyetin her birey tarafından gösterilmesi gerektiğini iletir.
Günümüzde internet kullanımın hayatımızı ve ilişkilerimizi etkileyecek kadar arttığını; özellikle gençler için olmazsa olmazlardan olduğunu ilettir. Bu sebeple lüzumsuz yere örneğin telefon internetinizi kullanmayın; ücretsiz wifidan faydalanın.
İnterneti 2015 yılının ilk üç ayında kullanan 16-74 yaş grubu bireylerin %87,1’i evde kullandı. Bunu %42,5 ile işyeri, %37,7 ile akraba, arkadaş evleri, %29,2 ile alışveriş merkezi, havaalanı, vb. kablosuz bağlantının yapılabildiği yerler takip ederken, internet kafede kullanım oranı %10,6 oldu.*
(*Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2015)
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ(BES)
2017 itibari ile de çalışan sayısı 1000’in üzerinde olan kurumlarda zorunlu hale geldiği iletilir. BES Türkiye’de 27 Ekim 2003’ten itibaren yürürlülüktedir. 2013 yılı itibariyle Devlet güvencesinde olan bir sistemdir. Devlet bireysel emeklik için hesaba aktardığınız rakamın %25 oranında katkı payı sağlamaktadır. Sisteme girildiğinde 10 yıl boyunca düzenli ödeme yapılması gerekiyor. 10 yılın ardından ödeme yapılması durdurulabilir. Birey 56 yaşına ulaştığında emekli olmaya hak kazanmıştır.
23 Eylül 2016 tarihinde açıklanan verilere göre Türkiye’de toplam BES yaptıran kişi sayısı 6.470.718 kişi.
Bireysel emeklilik sistemi bankacılık ürünleri arasında yatırım ürünü değil bir birikim ürünüdür. Hatta modern kumbara tabiri bu sistem için uygun bir ifadedir. Sisteme hangi kurumdan girecek olurlarsa olsunlar mutlaka Bireysel Emeklilik uzmanından yardım almalarını tavsiye ederiz.