Büyük keşifler
Enlem (kuzey-güney) dereceleri, tam öğle üzeri güneşin bulunduğu noktanın açısı ölçülerek saptanabiliyordu. Yılın her bir günü için hazırlanmış olan güneşin belli enlemlerde gösterdiği Cpusulanın kuzey noktasına göre) sapma açılarını ortaya koyan çizelgelerin yardımıyla, bir kaptan, oldukça kaba gözlem araçlarıyla bile Ekvator’a ne kadar uzakta olduğunu otuz mil kadar bir farkla saptayabiliyordu. Kaşifler, ne kadar doğuya ya da batıya gittikleri yolunda tahminlerde bulunarak Afrika kıyılarının deniz haritalarını yapabildiler. Bu haritalar, daha sonraki denizcilere, okyanusta çok uzak yerlere açılabilme olanağı verdi; Avrupa gemi yapıcılığında da aynı derecede önemli gelişmeler görüldü. Bu alanda Portekizliler, gemi direklerinin sayısını artırarak ve hiç değilse ortadaki en uzun direkIere birden çok yelken takarak başı çektiler. Bu yenilikler, gemicilere yelkenlerini farklı yel ve dalga koşullarına uyacak biçimde ayarlama olanağı verdi ve geminin manevra yeteneğiyle açık denize dayanıklılığını artırdı. Bu nitelikler ise zamanla, daha büyük teknelerin yapılmasma yol açtı; güçlü omurgalarıyla, kalın kaburgalarıyla ve çift katlı meşe döşemeleriyle Avrupa tekneleri, ağır topların geri tepmelerine dayanabilecek duruma geldi. dünya okyanuslarının Avrupa gemiciliğine açılışının neden olduğu üç önemli sonuç, eski Dünya’nın tüm uygar toplumlarını etkilediği gibi, birçok barbar ve ilkel halkın yaşam koşullarını da değiştirdi. Bunlar (a) Amerika kıtalarından bol miktarda Eski Dünya’ya akan gümüşün ve altının yarattığı fiyat devrimi (b) Amerika’daki tarım ürünlerinin Eski Dünya’ya yayılınası ve (c) hastalıkların yayılması idi, öyle ki bunların her biri üzerinde biraz daha durmayı gerektirecek kadar önemli olaylardı.
Fiyat artışlar her yerde geleneksel ekonomik ilişkileri kökten sarsacak kadar fazlaydı. Değişmez gelirli kişilerin satın alma gücü büyük kayıplara uğrarken, iş yaşamına atılmış kimseler, mallarının fiyatları artma eğilimi gösterdiği için, bu artışlardan genellikle kazançlı çıktılar. Hükümetler, her yerde geleneksel gelir kaynaklarının yetmemeye başladığını gördüler ve gelirlerini artıracak yeni yollar, yeni yöntemler aramak zorunda kaldılar. fiyat devrimi çoğu insan açgözlülüğün ve kötülüğün dünyada kol gezmeye başladığı sonucuna vardı. Bu inanç, Avrupa tarihinin bu dönemini daha önceki ve daha sonraki dönemlerden ayıran olağanüstü sert dinsel ve siyasal çatışmalara yol açtı.
Yeni Dünya bitkilerinin Eski Dünya’ya göçünün ayrıntıları yeterince sağlam olarak ortaya konamamışsa da, en büyük etkisini 1650’den sonra değil de önce göstermiş olmalı. Yeni ürünlerin üstünlüğünü kavrayıp bunların nasıl yetiştirileceğini öğrenmeleri zaman alan, okuryazar olmayan ve geleneksel etkinliklerine bağımlı çiftçilerin bulunduğu Avrupa’da, etkisini 16SO’den sonra gösterdiğini ise kesin olarak biliyoruz.
İster Amerika’da yerliler arasında, ister Avrupa’nın herhangi bir kentinde görülen salgın hastalıklarda ilişkili kayıtlar, doğru tıp tanılan koyma olanağı vermeyecek kadar kesinlikten, açıklıktan uzak olduğu için salgınların tüm ayrıntıları açıklığa kavuşturulamadı. Hastalıkların okyanus ötesi karalara yayılmasının etkilerinin, şaşılacak ölçüde Avrupalıların yararına olduğu açık. Avrupa nüfusu onarılmaz herhangi bir büyük kayba uğramayıp, çok geçmeden, o zamana kadar benzeri görülmemiş bir oranda artmaya başlarken; Amerika kıtalarında ve dünyanın uzak bölgelerinde hastalıkların yol açtığı beklenmedik yıkımlar, yerli halkların Avrupa egemenliğine karşı gösterdikleri direniş hareketini aksattı. Eski Dünya’da uygar toplumların silahlarına başarıyla karşı koyan son Orta Asya göçebe federasyonunun (1757’de) yıkılınası bile, topların değil, çiçek hastalığının zaferiydi. Dünyanın insanların yaşadığı her yerinden toplanan yeni beceriler ve bilgiler, Avrupa teknolojisinin ve kültürünün zenginleşmesi ve genişlemesi yolunda yararlanacağı kaynakları oluşturdu.