AÖF Ders notları-Sosyal dışlanma-Ayrımcılık



SOSYAL DIŞLANMA –AYRIMCILIK

Sosyal Dışlanma Tanımları:

1-Sivil,siyasi,ekonomik ve sosyal vatandaşlık haklarından mahrum olma.

2-Toplumla bireyin bütünleşmesini sağlayan sosyal ekonomik siyasi sistemlerin tümünden kısmen ya da tamamen yoksun olma dinamik sürecidir.

3-Belirli bireylerin-grupların  yapısal-kişisel nedenlere mekânsal olmasa da sosyal katılım anlamında-tamamen-kısmen toplum dışında kalmaları ve üretim tüketim tasarruf siyasi ve sosyal eylemlere katılamamalarıdır.

Sosyal dışlanma kavramı ilk kez  Fransa’da kullanılmıştır.1960’larda yoksullardan ideolojik dışlanmışlar diye söz etmişlerdir.

Rene Lenoir  dışlanmışları “ekonomik büyümeden yararlanamayanlar “  olarak tanımlamıştır. Lenoir’e göre; zihinsel-fiziksel özürlüler , hasta-bakıma muhtaç yaşlılar , bağımlılar suçlular intihar eğilimliler tek ebeveynli-sorunlu aileler istismar edilen çocuklar asosyal-marjinal kişiler  sosyal dışlamışları oluşturur. Lenoir’e göre Fransız toplumunun %10’u dışlanmıştır.

Sosyal dışlanmanın Fransa’da sorun kabul edilmesi 1970 ekonomik bunalımıyla oldu.

Anglo- sakson geleneği bu kavrama BİREY , Kara Avrupa’sı ise SOSYAL GRUP açısından bakar.

ABD’de dışlanmışlar için SINIFALTI kavramı kullanılır.Sınıfaltı ; yasadışıcılık , işsizlik , uyuşturucu kullanımı , evlilik dışı çocuk ve okulda başarısızlığı anlatır.

ABD’de bundan en çok ; siyahlar , Orta-Latin Amerikalılar , Asyalı , Güneydoğu Asyalı ve Kuzey Amerika yerlileri etkilenmiştir.

Asya , Afrika , Latin ülkerinde dışlanma yoksulluk ; Arap ülkelerinde marjinalite olarak görülür.Sosyal dışlanmanın temelinde yoksulluk vardır.

SOSYAL DIŞLANMANIN NEDENLERİ

İngiltere Sosyal Dışlanma Birimi’ne göre sosyal dışlanmanın nedenleri iki gruptur;

1)sosyal-ekonomik nedenler:

a-Endüstriyel yeni yapılanma

b-Aile yapısında değişim

c-Toplumsal parçalanma ve değişim.

2)Hükümet başarısızlığından kaynaklanan nedenler:

1-Mülkiyetin belirsizliği

2-Sosyal yardım ve sübvansiyon çokluğu

3-Kamu politikalarının ters etkileri

4-kurumlar arası eşgüdüm yetersizliği

5-Sektörler arası işbirliği yetersizliği

6-Veri toplama-analiz yetersizliği

7-Haklar ve sorumluluklar arası bağlantının kesilmesi

SOSYAL DIŞLANMANIN AB KOMİSONUNA GÖRE NEDENLERİ

1-İşgücü piyasasındaki değişim , küreselleşme , teknolojik gelişmeler

2-Bilgi teknolojisindeki gelişmeler ve bilgi toplumunun genişlemesi

3-Nüfusun yaşlanması , doğum oranının düşmesi , aile ve toplum yapısındaki değişim , iç-dış göç , etnik farklılık

4-Ekonomik ve sosyal gelişmeleri ve bölgesel ve coğrafi önyargıların kutuplaşması

Aktinson ve Kitrea’ya Göre Sosyal Dışlanma Nedenleri

a)Kentsel bütünleşmenin teşvikinde  kullanılan demokratik hukuk sistemindeki yetersizlikler

b)İktisadi bütünleşmenin gelişimine destek veren işgücü piyasalarının yetersizliği

c)Sopsyal bütünleşmeyi destekleyen sosyal refah sistemi yetersizliği

d)Kişiler arasında bütünleşmeyi sağlayan aile ve topluluk yetersizliği

Ekonomik , Sosyal , Siyasal Kaynaklı Nedenler

1-Fordist üretimden esnek üretime geçiş

2-İşgücü piyasasındaki köklü değişim

3-İstihdam ,  gelir dağılımı , sağlık hizmetleri , siyasi , kültürel faaliyetlere katılımdaki eşitsizlikler

4-İç ve dış göç artışı , hukuki aksaklıklar

5-Yaş , cinsiyet , etnik ayrımcılık ve aile yapısındaki değişim

GENELDE DIŞLANMA RİSKİ  YÜKSEK GRUPLAR:İşsiz , vasıfsız işçi , yoksullar , toprağı olmayanlar , özürlüler , suçlular , kadın , çocuk , göçmen , mülteci , azınlık , okuma-yazma bilmeyenler , diplomasız gençler ve tek ebeveynli aileler.

DIŞLANMADAN ENÇOK ETKİLENENLER:Siyahlar , yaşlı , kadın , özürlüler , ırk-din-dil-etnik köken gibi ayrımcılığa uğrayanlar.Avrupa’da etnik olarak dışlanmada Romanlar başta gelir.

Uzun süreli işsizlikten En fazla genç ,  kadın , göçmen ve azınlıklar etkilenir.

SOSYAL DIŞLANMA BİÇİMLERİ

1-)Ekonomik Dışlanma: Kişilerin temel gereksinimlerini giderecek gelirden yoksun olmalarıdır.

2-)Kültürel Dışlanma: Din , mezhep ,  etnik köken ve farklı cinsel yönelime sahip olmak neden olur.

3-)Siyasi Dışlanma    : Vatandaşlık hakları ,  özellikle siyasi ve hukuki hakları tam olarak kullanamama , siyasi yaşama katılımın doğrudan yada dolaylı olarak engellenmesidir.

4-)Mekansal Dışlanma: Toplumun kişiyi yaşadığı coğrafya nedeniyle dışlaması ve kişinin bireysel kaynaklar bakımından bağımsız  , yaşadığı yerdeki kamu hizmetlerinin niteliği ve niceliği nedeniyle toplumsal yaşama katılamaması.

SOSYAL İÇERME POLİTİKALARI

Bu alandan çeşitli çalışmalar yapan örgütler ; ILO , WHO , UNESCO  VE BM KALKINMA PROGRAMI UNDP dir.Sosyal dışlanma İLK kez Maastricht Anlaşması ‘nda resmiyet  kazanmıştır.Sosyal dışlanmanın önlenmesinin AB’nin açık hedefi olduğu Amsterdam Anlamasın’da belirtilmiştir.

Gerçek anlamdaki AB sosyal içerme stratejisi 2000 yılında yapılan Lizbon Zirvesin’de başlamıştır.2000’deki Nice Zirvesi’nde AB Temel Haklar Şartı kabul edildi.

Sosyal dışlanmanın önlenmesine yönelik en dikkat çekici politika güvenceli asgari gelir(asgari gelir güvencesi) ‘dir. Güvenceli asgari gelirin Fransız hukukundaki şekli Asgari Tutunma Geliri’dir.ABD ve Avusturalya’da kişinin yardıma hak kazanabilmesi için ilgili kumrun göstereceği işte çalışması zorunludur.Bu uygulamaya workfare (çalıştırma) denir.İtalya’da muhtaç olmak yeterlidir.Neoliberal politikalar sosyal güvenlik sisteminin kapsamının genişletilmesini önler.STK’lar tarafından yalpan yardım pasif niteliktedir.

AYRIMCILIK

Kavram olarak ilk kes Anglo-sakson hukukunda ve bir mahkeme kararında kullanılmıştır.

Ayrımcılık; Din ,  dil i ırk , etnik köken , özürlülük , cinsel yönelim , yaş gibi faktörler temelinde birey ya da gruplara yöneltilen eşitsiz davranışlardır.

Ortaya Çıkış Biçimine Göre Ayrımcılık Türleri

1- Doğrudan Ayrımcılık: Kişiye başka birine göre daha az olumlu davranılmasıdır.Örneğin ; Zencilerin ve Romanların bir yere girmesini önlemek.

2-Dolaylı Ayrımcılık: Kişiye özgü özel bir durum nedeniyle kişiyi diğerlerine göre dezavantajlı duruma sokan görünüşte tarafsız olan kriter ve uygulamalardır.Örneğin; kadınların işte yükselmesini önlemek için B grubu ehliyet şart koşma.

3-Dolayısıyla Ayrımcılık: Birinin kendisiyle bağlantılı başka biri yüzünden ayrımcılığa uğramasıdır.Beyazın siyahla evlenmesi , müslümanın hristiyanla evli olması gibi.

4-Pozitif Ayrımcılık: Ayrımcılıktan kaynaklanan eşitsizliği dezavantajlı gruplar lehine sorunun kaynağına göre bazı haklar vererek çözmeye çalışmaktır.bu konuna uygulana en yaygın yöntem kota yöntemidir.

5-Sistematik Ayrımcılık: Belirli gruplara karşı kurumsallaşmış politikalar , uygulamalar ve geleneklerdir.En önemli örneği Güney Afrika’da 1990’larda zencilere yapılan ırk ayrımcılığıdır.

6-Çoklu-Kesişen Ayrımcılık: Birden fazla konuda yapılan ayrımcılıktır.Zenci kadının hem rengi hem de ekadın olması nedeniyle ayrımcılığa uğraması buna örnektir.

7-Ters Yönlü Ayrımcılık: Dezavantajlı gruba uygulanan  olumlu ayrımcılığın uzun süre uygulanmasıyla bu defa genel grubun ayrımcılığa uğraması durumudur.

TACİZ: Irk ,  din ,  cinsel yönelim , engelli olma , nedenlerinde dolayı kişinin onurunu zedeleme , küçük düşürme , düşmanca aşağılayıcı saldırgan bir ortam yaratmak için istenmeyen bir fiili gerçekleştirmektir.

CİNSEL TACİZ: Kendi rızası olmadan kişiye karşı fiziksel ve ya sözlü sarkıntılık yapmaktır.

Çalışma Hayatında Ayrımcılık

Ayrımcılık en çok çalışma hayatında görülür. Verimliliği aynı olan kişililere sadece ebeli bir gruba ait olduklarından ve ya özelliklerinden dolayı istihdam ve iş imkanı açısından eşit davranılmamasıdır.

ILO’ya  göre ; İstihdam ve meslek alanında fırsat eşitliğini bozma etkisi olan ırk , renk , cinsiyet , din , siyasi görüş … vs her türlü ayrılık gözetme ,  dışlama durumudur.

NEDENLERİ: Ekonomik koşullar , sosyo-kültürel yapı , hukuki yapı ve işgücü piyasalarının gelişmemiş olmasıdır.

İŞYERİ FAKTÖRLERİ: Politika ve stratejiler , örgüt kültürü , insan kaynakları sistemi , önyargı , örgütsel çalışma , iletişim ve işçilerin bireysel  tutum ve davranışlarıdır.

SONUÇLARI: Motivasyon ve verimliliğin azalması , işyerinde güç  dengelerinin bozulması , adalet duygusunun ve iletişimin zayıflaması , vasıflı iş gücünün ayrılması , işyeri ve ülke imajının bozulması , işçi devir hızının artması.

Çalışma Hayatında Ayrımcılık Türleri

1-Cinsiyet ayrımcılığı

2-Özürlü ayrımcılığı

3-Yaş ayrımcılığı (Bu konuda ilk düzenleme 1967’de ABD’de 40 yaş üstü insanlar için yapılmıştır.)

4-Irk , renk , soy , köken , din ve siyasi görüşe dayalı ayrımcılık

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir