10.Snf İslam uygarlığı çevresinde gelişen Türk edebiyatı

Cevapla
Mahmut
Mesajlar: 4
Kayıt: 11 Kas 2016 14:26
İletişim:

11 Kas 2016 23:36

İslam Uygarlığı Çevresinde Gelişen Türk Edebiyatı

1) 11. ve 12. Yüzyılda İslamiyet ve Türk Kültürü

     Türklerin İslamiyeti kabul ettikten sonra yaşayış biçimlerinde, sanat eserlerinde ve edebi eserlerinde köklü değişiklikler olmuştur.

     Türkçeye arapça ve farsça kelimeler girmeye başlamıştır. Eserlerin pek çoğu dini içerikli olup islamiyeti yayma amacı taşımıştır.

     İslamiyeti kabul eden ilk topluluk Karluklar olup İslamiyeti kabul eden ilk Türk Devleti işe Karahanlılardır. Bu dönemde yazılan eserler Karahanlı Türkçesiyle (Hakaniye Lehçesi) yazılmıştır.

2) İslami Dönemlerde İlk Dil ve Edebiyat Ürünleri (11. ve 12. yy.)

1) Kutadgu Bilig

* Yusuf Has Hacip tarafından 1070 yılında yazılmıştır.

* Mutluluk veren bilgi anlamına gelir.

* İlk Siyasetname özelliği taşır.

* İslami edebiyatın ilk ürünü sayılır

* Mesnevi nazım biçiminin kullanıldığı ve aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk eserimizdir.

* Kavramların kişiler aracılığıyla anlatılması alegorik bir anlam kazanmasını sağlamıştır.

* İçerisinde dörtlüklere de yer verilmiştir

* Türk atasözlerine ve bilgece sözlere yer verilmiştir.

* Eser Hakaniye (Karahanlı) Türkçesiyle yazılmıştır.

* Eserde Kün Togdı, Ay Togdı, Ögdülmiş, Odgurmuş isimleri yer alır.

Adı               Eserdeki Konumu     Temsil Ettiği Kavram

Kün Togdı    Hükümdar                  Adalet - Kanun

Ay Togdı       Vezir                            Mutluluk

Ögdülmüş     Vezirin Oğlu              Akıl

Odgurmuş     Vezirin Oğlunun Arkadaşı            Akıbet-Kanaat

2) Atabet-Ül Hakayık

* Gerçeklerin eşiği anlamına gelir.

* 12.yy Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.

* Konusu din ve ahlaktır.

* Didaktik bir eserdir.

* Mesnevi tarzında yazılmış aruz ölçüsü

kullanılmıştır.

* Beyitler ve dörtlüklerle yazılmıştır.

* Arapça ve Farsça kelimeler kullanılmıştır.

3) Divan-ı Lugat-i Türk

* Türk dilleri sözlüğü anlamına gelir.

* 1072-1074 yıllarında Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.

* Yazılış amacı Araplara Türkçeyi öğretmektir.

* Türkçe' nin Arapçadan üstün bir dil olduğunu ortaya koyar.

* İslamiyet öncesindeki Türkler hakkında bilgiler içerir.

* İlk sözlüğümüzdür.

* Şiirlere ve atasözlerinede yer verilmiştir.

* Aruz ölçüsünun kullanıldığı ilk eserdir. (edebiyatımızda)

* Kitabın sonunda Türklerin yaşamış olduğu yerler hakkında bir harita bulunur.

4) Divan-ı Hikmet

* 12. yüzyılda Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.

* Hikmetli sözler anlamındadır.

* Allah aşkı ve Peygamber sevgisi işlenmiştir.

* Aruz ve hece ölçüsü kullanılan yerler ve bölümler yer alır.

* Hem beyit hem de dörtlükler kullanılmıştır.

* Sade bir dili vardır.

* Didaktik bir eserdir.

*  Karahanlı Türkçesi ile yazılmış olup Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.

3) Oğuz Türkçesinin Anadoludaki İlk Ürünleri(13. ve 14. yy)

A) Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler
1) İlahi

* Allah' ı övmek ve dua etmek amacı ile yazılan dini tasavvuf halk edebiyatı nazım biçimidir.

* Dörtlüklerden oluşur. Dörtlük sayısı 3 ile 7 arası değişir.

* Hece ölçüsünün 7' li, 8' li, 11' li hece ölçüsü kullanılmıştır.

* Genelde şiirin içinde şairin mahlası yer alır. (mahlas takma ad demektir)

* Kendine özgü bir söyleyiş tarzı vardır.

* Akıla gelen en önemli şair Yunuıs Emre' dir.

* Tarikatlarına göre farklı adlar alır. Mevrevilerde ilahi, Bektaşilerde nefes, Alevilerde deme, Gülşerilerde tabuğ, Halvetilerde durak adını alır.

2) Nefes

*  Bektaşi şairlerinin yazdığı tasavvuf şiirleridir.

* Nazım birimi dörtlüktür. Dörtlük sayısı 3 ile 8 arasında değişir.

* Hz. Muhammed' e ve Hz. Ali' ye övgüler de yer alır.

* Hem aruz hem hece vezniği ile yazılabilir.

* Pir Sultan Abdal en önemli temsilcisidir.

3) Gazel

* Divan edebiyatı nazım şekillerindendir.

* Aşk, şarap, kadın ve tabiat konuları işlenir.

* Beyit sayısı 5-15 arası değişir.

* Kaafiye şeması aabaca şeklinde devam eder.

* Gazelin ilk beyitine matla, son beyitine makta; en güzel beyitine Beyt' ül Gazel, şairin isminin geçtiği beyite taç beyit denir.

* Bütün beyitlerde aynı konu işliyorsa yek ahenk gazel denir.

* Bütün beyitler aynı söyleyiş özelliğine sahipse yek avaz gazel denir.

* Gazellerde bütün güzelliğine değil parça güzelliğine önem verilir.

* Fuzuli, Baki, Taşlıcalı Yahya, gazel türünde örnekler vermiştir.

* Divan edebiyatından şairlerin büyüklüğü yazmış oldukları gazellere göre belirlenir.

B) Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler
1) Battalname

* 12. yüzyılda Daninşmentliler Devletinin hükümdarının başından geçen olayları anlatan esere denir.

* Yapılan mücadele ve dövüşler anlatılır. Battal Gazi Destanı da denilebilir.

* 12. ve 13. yüzyılda yazıya geçirildiği tahmin edilmektedir.

2) Dede Korkut Hikayeleri

* Asıl adı Kitab-ı Dede Korkut Ala Lisan-ı Taife-i Oğuzhan' dır.

* 12 hikayeden oluşur.

* Nazım Nesir karışıktır.

* Anlatımda açık ve zengin bir dil vardır.

* Bütün hikayelerde dini unsurlar görülür.

* Kahramanlar dövüşlerini Allah ve Peygamber sevgisi için yapar.

* Doğruluk, adalet, güzellik vurgulanır.

* Kadınların eşlerine saygıları ve itaatkarlıkları vurgulanır.

* Her hikaye öğüt vericidir.

* 12, 13 ve 14. yüzyıllarda  Doğu Anadolu ve Azerbaycan' da yaşayan Müslüman Oğuz Boylarını anlatır.

* 14 ve 15. yüzyıl yazıya geçirildiği tahmin edilmektedir.

* Hikayelera adını veren Dede Korkut yaşlı herkesin saygı gösterdiği çocuklara isim koyan akıl danışılan bir kahramandır. Kitabın yazarı değildir.( bu önemli bak hep karıştırılır)

3) Daninşmentname

* Türklerin Anadolu' yu fethettiğini anlatan destandır.

* 12. yüzyılda söylenmeye başlanmış 13. yüzyılda yazıya geçirilmiştir.

* Battal Gazinin soyundan olan Daninşment Ahmet Gazi ' nin kahramanlıkları ve Bizans, Haçlılar ve Ermenilerle olan mücadeleyi anlatır.

* Daninşment Ahmet Gazi' nin en büyük gayesi Hristiyanları hak dinine çağırmaktır.

* Battalname' nin devamı niteliğindedir.

4) Mesnevi

* Divan edebiyatının nazım şekillerindendir.

* Her çeşit konu işlenebilir.

* Günümüz romanın karşılığıdır.

* Kelime anlamı ikili yada ikişerdir.

* İran edebiyatından alınmıştır.

* Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir. 20-2500 beyite kadar çıkabilir.

* 5 tane mesnevisi olna '' Hamse '' sahibi denir.

*  Kaafiye şeması aabbcc... şeklinde devam eder.

* Mevlana, Fuzuli, Şeyhi, Nabi ve Şeyh Galip bu alanda önemlidir.

* Önemli mesneviler şunlardır:

Ahmedi ---> İskendername

Süleyman Çelebi--> Mevlid

Şeyhi --> Harneme, Hüsrev ü Şirin

Nabi --> Hayrabat

Fuzuli --> Leyla ve Mecnun

Şeyh Galip --> Hüsnü Aşk

C) Öğretici Metinler
* Konuları din, tasavvuf, İslam mankıbeleri, tıp ve tabiattır.

* Dili açık ve saadedir.

* Cümleler kısadır.

* Manzum ve mesnevi olarak yazılmıştır.

*Fabl türünde örnekler vermiştir.

* İlk öğretici metinimiz Kutadgu Bilig' dir.

* Kutadgu Bilig, Divan-ı Hikmet, Atabet-ül Hakayık, Garipname, Daninşmentname, Battalname bu gruba girer.

- 13. ve 14. yy Öğretici Metinler 2 ye ayrılır:

1) Tasavvuf Metinler: 13. ve 14. yüzzyıl tasavvufi metinler İslamiyetin etkisiyle ortaya çıkmıştır. Asıl amaç sanat yapmak değil İslamiyeti yaymak ve öğretmektir. Bu dönemde Mevlana' nın mesnevisi ön plana çıkmıştır.

2) Nasrettin Hoca Fıkraları: Kısa, nükteli, güldürücü hikayelere fıkra denir. Ders vermek, bir dünya görüşünü savunmak, eğlenmek için söylenir. Edebiyatımıza 13. yüzyılda Nasrettin Hoca Fıkraları ön plana çıkmıştır. Fıkralarda Nasrettin Hoca kıvrak zekasıyla ön plana çıkar.
Cevapla
  • Benzer Konular
    Cevaplar
    Görüntü
    Son mesaj

“Türk Dili ve Edebiyatı” sayfasına dön

  • Bilgi
  • Kimler çevrimiçi

    Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 7 misafir