Büyük Britanyanın kuruluşu

[busra.karahan]

Büyük Britanya Haritası

KURULUŞ

İngiltere’de krallığın ilk birliği çeşitli Anglo-Sakson krallıklarının birleştirilmesiyle 9. yüzyılda kuruldu. Danimarka istilalarından sonra anakaradan gelen Fatih William, 1066 Hastings Savaşı’nda Anglo-Saksonları yenerek Norman krallığını kurdu. O gün bu gündür bu krallık sürmektedir. Krallıkta iç nedenlerden kaynaklanan tek kesinti 1649-1660 yılları arasında görüldü. 1649-1653 arasında İngiltere cumhuriyetle yönetildi. 1653-1658 arasında Lord Protector dönemi, başka bir deyişle Cromwell’in buyurganlığı yaşandı. Bunu izleyen 2 yıllık bir geçiş döneminden sonra İngiltere yeniden krallığa döndü. Bu restorasyon tahtın II. Charles’a emanet edilmesiyle gerçekleşti.

İrlanda 1175’te fethedildi. Galler 1284’te İngiltere’nin egemenliğine girdi ancak İngiltere ile resmen birleşmesi 1535’te gerçekleşti. Yüz Yıl Savaşları (1337-1453) sonucunda İngiltere anakaradaki topraklarını kaybedip, bir ada devleti haline geldi. 1603’te Tudor hanedanının son üyesi olan I. Elizabeth bekar ölünce, İskoçya kralı I. James (Stuart) İngiltere kralı oldu (1603-1625). Böylece oluşmaya başlayan birlik 1707’de Kraliçe Anne zamanında iki krallığın resmen birleşmesiyle sonuçlandı. III. George zamanında İngiltere Amerikan sömürgelerini yitirdi (1783) ve İrlanda ile resmen birleşti. 1801’den sonra ülkenin adı Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı oldu. 1922’de İrlanda Cumhuriyeti kurulunca Birleşik Krallık ya da yaygın adıyla İngiltere bugünkü halini aldı (Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı). Büyük adanın yüz ölçümü 229.903 kilometrekaredir. Kuzey İrlanda’nın yüzölçümü sadece 14.120 kilometrekaredir. Adadaki nüfus 60 milyon civarındadır (% 85’i İngiltere’de yaşamaktadır). 1931’de İngiliz sömürge imparatorluğu dağıtıldı ve İngiliz Uluslar Topluluğu kuruldu (bağımsız devletler ve gönüllü birliktelik var).

1997’de İngiltere önemli bir anayasal değişim sürecine girdi. 11 Eylül’de İskoçya, 18 Eylül’de Galler’de yapılan halk oylamalarıyla bu iki bölge için ayrı meclisler kurulması kararlaştırıldı. 1979 yılında “hayır” çıkan oylamalarda bu defa “evet” kararı çıkmıştır. İskoçlar oy verenlerin dörtte üçünün oyuyla 1707’den beri kaldırılmış olan parlamentolarına yeniden kavuşma istençlerini ortaya koydular. Bu parlamento yasa yapabilecek, vergi koyabilecek, savunma, dış ilişkiler ve para siyaseti dışında geniş yetkilere sahip olacak. Galler’de ise sonuç belirsiz oldu ve oylamaya katılanların sadece % 50,3’ü olumlu oy kullandılar. İskoçya’nın aksine Galler meclisi ne yasa yapabilecek, ne de vergi koyabilecektir. Esas işi Londra’nın bölgeye ayırdığı ödeneğin nereye harcanacağını kararlaştırmaktır. 22 Mayıs 1998’de yapılan bir halk oylamasıyla Kuzey İrlanda’da da bir meclis kurulması kararı alınmıştır.

1997’de başlayan bu değişim süreci 1999’da tamamlanmıştır. Kurulan bölge meclisleri içerisinde en önemlisi 129 üyeli İskoç Parlamentosudur. Kuzey İrlanda Meclisi 108, Galler Meclisi 60 üyelidir. 1997 yılında Hong Kong’un bağımsızlığı kazanması Birleşik Krallığın sömürge imparatorluğunun en son parçası olarak görülebilir. Birleşik Krallık’ın eski sömürgeleri günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu çatısı altında ekonomik ve siyasi işbirliği yapmaktadırlar. Birleşik Krallık süper güç olma sıfatını ABD’ye kaptırmış olmakla birlikte dünyanın en güçlü ülkeleri arasında yerini korumaktadır. Birleşik Krallık Avro Alanı dışında kalmakla birlikte Avrupa Birliği’nin en önemli ülkeleri arasında yer almaktadır.

Güncel bir gelişme 2014 yılında İskoçya’da düzenlenecek olan referandumdur. Referandumdan “evet” sonucu çıkması halinde İskoçya Büyük Britanya’dan tamamen koparak bağımsız bir devlet haline gelecektir. İskoç Ulusal Hareketi Başkanı Alex Salmond’ın konuşmaları izlendiğinde bu bağımsızlığın gerçekleşebileceği görülmektedir.