AÖF İşletmelerde sosyal sorumluluk ve etik ders özeti

[ahmet gnc]

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik
Ünite 1- Sorumluluk Kavramları ve İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları
İleriye doğru sorumluluk yetkili konumda olma durumudur.
Sorumluluk bireyin akıl yetisini kullanma ehliyetine sahip olması ile başlar.
İrade: Herhangi bir konuda karar verme gerekli olan muhakeme gücü ve kararlılık
İrade özgürlüğü: İnsanın iradesinin serbest, baskılardan ve denetimden uzak olması
Terfi almayı bekleyen bir kişinin yanlış yapmama adına sorumluluktan kaçınması, bireyin şahit olduğu bir olayı zaman kaybedeceği ve başının ağrıyacağı düşüncesiyle anlatmaktan kaçınması beklentiye dayalı nedenler arasında yer alır
Karakter: İnsanın benliğinde yerleşmiş bir durum olup, fiillerin düşünmeksizin kolaylıkla ve kişinin farklı zihinsel durumlarda da olsa gerçekleştirilmesi olarak tanımlanan kavram
Vicdan: İnsanın kendi davranışları veya başkalarının davranışları hakkında doğru veya yanlış şeklinde yargılar yapması
Yöneticinin sorumluluk alanları: Özel yaşam, ekonomik ilişkiler, liderlik bilinci, toplum üyesi olarak sosyalliktir.
İşletme içine yönelik sorumlulukları: Pay sahipleri, çalışanlar, yöneticiler
İşletmelerin birinci sorumlulukları: Mal veya hizmet üretimi, çalışanların haklarının gözetilmesi, işletmelerin ihtiyaç ve isteklerine uygunluktur
İşletmelerin ikinci sorumlulukları: Ahlaki ve sosyal sorumlulukların gözetilmesi, tüm süreçlerde dürüstlük ve sözleşmelere uygun davranılması, iş dünyası iş ahlakı değerlerinin yerleştirilmesine katkı sağlanması, devlete vergi ödenmesi konusunda kayıt tutulması
İşletmelerin ekonomik sorumlulukları: Müşteri ihtiyaçlarının karşılanması, verimlilik, etkinlik ve karlılık
İşletmelerin yasal sorumlulukları: Rekabetin kurallarına göre davranmak ve yasalarla ilgili mevzuata uymak
İşletmelerin gönüllü faaliyetleri: Okul ya da derslik yaptırmak, gençlerin veya çocukların rehabilitasyonuna katkıda bulunmak, kimsesiz ya da yaşlıların bakımına destek vermek, afet sonrasında yardımda bulunmak v.b.
İşletmelerin ahlaki sorumlulukları: Sosyal ve kültürel normlara özen ve ahlaki değerlere uyumdur.
İş döngüsü yaklaşımı: 1972 yılında ortaya konmuştur. İşletmenin özel karlılığı kadar kamu çıkarlarına da hizmet etmesi gerektiğini vurgulayan yaklaşımdır. “Pay sahiplerine iyi bir kar getirisi sağlanmalıdır fakat diğer çıkar gruplarında yasal hakları korunmalıdır”
Modern yaklaşım: Müşteriler birinci derecede öneme sahiptir ve işletme gelirinin sağlayıcılarıdır.
Bireyin en temel sorumluluğu- Beden ve ruh sağlığını koruma sorumluluğu
İşletmelerin sosyal sorumluluklarının lehindeki görüşler: İşletmenin kaynaklara sahip olması, sorumluluğun yetki ile dengelenmesi, sosyo kültürel normlar, devlet düzenlemelerinden kaçınma, kamu imajı
İşletmelerin sosyal sorumluluklarının aleyhindeki görüşler: Sosyal sorunlardan işletme sorumlu değildir. Sosyal sorumluluklar işletmenin esas amacını aksatır, işletmeler sosyal yeteneklere sahip değildir, sosyal sorumluluk faaliyetlerinin bedelini toplum ödemelidir. Sosyal sorumluluk işletme için maliyet etkenidir.
Ünite 2- İş Ahlakı ve Önemi
İş ahlakı betimleyici ve normatif olarak ikiye ayrılır;
Normatif: İş ahlakına uygun davranışların neler olması gerektiği konusunu inceler
Betimleyici: İş dünyasında var olan ahlaki sorunları ve bu konudaki tutum ve davranışları ortaya çıkarmak
Ahlak: Bireylerin birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen törel davranış kurallarının, yasalarını ve ilkelerinin toplamıdır. Etik ahlak bilgisi veya ahlak felsefesi olarak da tanımlanır.
Yahudi tüccarlar, Yahudi olmayan birinden rahatlıkla faiz alabilirken diğer Yahudi kardeşinden faiz alamazlar.
Protestanlık faiz yasağını kaldırmış, faiz hakkını dinen meşru saymıştır.
İngiltere’de faiz yasağı 1854 yılında yürürlükten kaldırılmıştır.
1920-1950 profesyonellik ve iş ahlakı döneminin en belli başlı karakteristiği meslek ahlakı ilkelerinin oluşturulması
Bankacılık ve iş ahlakı üniversitelerde okutulan ilk iş ahlakı kitabıdır.
Haklar Teorisi: Belli bazı şeylerin sonuçları ne olursa olsun insanlık için ahlaki olarak bağlayıcı olduğunu savunur
Sonuçsalcı Teoriler: Bir eylemin kendi başına iyi ya da kötü olmadığını, o eylemi iyi ya da kötü yapanın eylemin sonuçları olduğunu savunan yaklaşım. Başlıca egoizm ve faydacılık
Erdem Ahlakı: İnsanın ahlaki açıdan yetkinleşmesi ya da iyi karaktere sahip olabilmesi için gerekli olan ödev bilincinden çok erdemin ne olduğunun tam olarak bilinmesi olduğunu savunan yaklaşım
Adalet görüşünün türleri: Dengeleyici, cezalandırıcı, usule ilişkin, dağıtıcı
Sosyal adalet: Sosyal girdilerin ve değerlerin dağıtımının insanlara doğru bir oranda yapılması kavramı
Nefs: Tasavvufta benlik anlamında kullanılır.
Nefs-i emare: Allah’ın emirlerine uymayan, yasaklarını çekinmeden yapan ve zevkine tabi olan
Nefs-i Kamile: Bütün kötülüklerden sıyrılıp manevi olgunluğa eren
Ahilik kurumu: Türk iş ahlakı açısından en önemli tarihi referanstır. Ahilikte insan sistemin merkezine oturtulmuştur.
İş ahlakına ilişkin problemler: Ayrımcılık, ifşaat, küçülme ve işten çıkarmalar, iş yerinde cinsel taciz ve kadınlara yönelik sorunlar, yıldırma, tüketicilere ilişkin sorunlar, rekabete dayalı sorunlar, hisse sahiplerine ilişkin sorunlar, doğal çevre ilişkin sorunlar.
İfşaat: İş ahlakına uygun olmayan uygulamaları önce firma yönetimine eğer önlem alınmıyorsa kamuoyuna veya hukuki mercilere bildirme hakkının varlığının kabul edilmesi
Yıldırma davranışları arasında: Kişiyi aşağılama, yalnız bırakma, yok sayma, alay etme, küçümseme, lakap takma, hakaret, fiziksel şiddet uygulama.
Rekabet koşulları: İş ahlakının firmalar tarafından ciddiye alınması ve desteklenmesi için en önemli firma dışı unsurdur.
Ünite 3- İş Ahlakı ve Etik Yaklaşımlar
Ahlak: Bireysel ve toplumsal olarak doğruları ve yanlışlıkları belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgilidir. Ahlakın en temel kavramı erdemdir. Ahlak => Etik => Ahlak Teorisi
Tanımlayıcı inceleme: Ahlakın tarihsel ya da bilimsel incelemeleri
Normatif düşünce: Neyin doğru, iyi, yükümlülük olduğunu sorar.
Normatif Ahlak Türleri: Sonuçsalcı teori gaye veya amaç teorisi olarak tanımlanan yaklaşım teleolojik ahlaklı davranışlar hedef yönelimlidir. Göreve ya da ödeve dayanan teoriler deontolojik teorilerdir.
Meta Etik: Bu düşünce şekli ahlaki olan veya olmayan arasındaki fark nedir gibi sorular sorar
Meta Etik yaklaşım: Hiçbir ahlaki ilke ya da hedef önermez yalnızca felsefi analizden oluşur.
Egoizm: Kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi. Kişisel çıkarların ahlak yoluyla meşrulaştırılması ahlaki egoizm
Davranışların evrenselleşmesi: Davranışların genel geçer olması, o davranışın her durumda kabul görmesi
Tersine çevrilebilirliğin kabulü: Aynı davranışı bir başkası sana yapsaydı hoşuna gider miydi? (Empati kurma)
Kişilerle sınırlı olan hak türü özel haktır. Kontratlar bu hakka örnek olarak verilebilir.
Tüm insanlığa ait olan haklar genel haklardır. Yasalarla ilgili ise Yasal haklar.
Kişilerin sahip çıkması ve saygı göstermesi gereken temel haklar şunlardır: Yaşama ve güvenlik, gizlilik, doğruluk, vicdan özgürlüğü, konuşma özgürlüğü, özel mülkiyet hakkı.
Dağıtım (bölüşüm) adaleti: İnsanlar arasında iyinin ve kötünün hakkaniyetle paylaştırılması
Kısas adaleti: Verilecek cezanın adil olmasını öngören adalettir. Telafi edici adalet adaletin en zor işlediği alandır.
Tanımlayıcı ahlak: Davranış ve inançların olaylara ve olgulara dayanarak tanımlanması ve açıklanması
Göreceli ahlak: Doğrunun farklı kültürlere, toplumlara, zamanlara ve hatta kişilere göre değişmesi
Rölativizm: Herkesin kendine göre bir doğrusu vardır. Doğru veya gerçek tek değildir.
Bilimselliğin ölçütleri: Herhangi bir ahlaki ilke önermemek, iyiyi, kötüyü, yükümlülüğü söylememek
Ünite 4- İşletmelerde Ahlaki Karar Alma ve Etik Liderlik
İşletmelerin vicdanı yoktur. İşletmelerin kişiliği yoktur, kar amaçlı kurumlardır, işletmelerin öncelikli hedefi kar elde etmektir, etik sorumlulukla hareket etmek değildir.
İşletmelerin vicdanı yoktur görüşünü savunanlar: A.Smith, Hobbes, Locke, Friedman, Levitt, Galbraith ve Velasquez
İşletmelerin vicdanı vardır görüşünü savunanlar: Goodpaster, Matthews, French
Etkilenenler yaklaşımı: Kar amaçlı kurumları yasal bir varlık ve bireylerin ve grupların iş birliği olarak görür.
Stratejinin en geniş düzeyi yatırım stratejisidir.
Yatırım stratejisi: İşletmenin toplumdaki rolünü, işletmenin gelecekte paydaşlar tarafından nasıl algılanacağını tanımlar. İşletmenin prensiplerini, değerlerini ve varlık nedenini ortaya koyar.
Düzey firma stratejisi: işletmenin amaçlarını, hedeflerini, politika ve planlarının odaklandığı iş alanlarını belirler
Fonksiyonel strateji: İşletme stratejisini, pazarlama, ar-ge, üretim, satış ve diğer alanlara göre ayrıntılandıran strateji
Dönüşümsel liderlik diğerlerini motive eder, değerlerini belirler ve yüceltir ayrıca tipik özelliği, personel güçlendirme, koçluk ve diğerlerinin liderliğini teşvik etmektir.
Thomas Cronin liderlik tarzları:
-Davranış I: Değişimin öncüsüdür, kahindirler
-Davranış II: Müzakereyi, iş birliği oluşturmayı, ihtiyatlı olmayı ve kurallar belirlemeyi gerektirir
-Davranış III: Önemli konuları kurumsallaştırır, daha sonra simgelerle ifade eder. İş ve doğruluk duygusuyla motive
Yüksek Etik: İşletmedeki sorumluluklar müşterek olmaktan çok bireyseldir. Amaç işletmeyi çevresiyle birbirine bağlamaktır.
Etkilenenler görüşü: Sosyal sözleşme; performansı ölçüt alan dürüst ve eşit ücretlendirme sistemi kurmaktır

Ünite 1 – 4
Bilim Adamları
Keynes: Kapitalizmi başarılı bulmuştur.
Mac Kinnon: Cinsel tacizin hukuksal temellerinin kurucusu
Shumpeter: Amaç-araç ilişkileri hesaplarının akıcılığıyla bağdaşmayan bütün değerlerin giderek marjinal olması gerçeğini ifade eder
Adam Smith: Öncelikli hedefinin kar elde etmek, Kar maksimizasyonu.
İşletmelerin vicdanı yoktur görüşünü ilk savunan bilim adamı.
Bireyler kişisel çıkarlarla motive olur ”görülmez el” ilkesini benimser. İşletmenin öncelikli hedefi kar elde etmek, kar olmadığı taktirde istihdam oluşturma ve sermayesini riske etmekten kaçınacağı
Friedman: İşletmenin sosyal sorumluluğu karını arttırmaktadır.
İşletme hedefi karın ya da pazar değerinin maksimizasyonudur.
İşletmenin sadece bir sosyal sorumluluğu vardır; oda kaynaklarını arttırmak için kaynaklarını ve faaliyetlerini tasarlamak “Oyunun kurallarını”
Toffer: İnsanların sorumsuzca davranmasının nedenleri Karakter, bilgiye dayalı, beklentiye dayalı, yargıya dayalı nedenler. “Gelecek şoku” adlı kitap.
Weber: Bürokratik Liderlik, Protestan Ahlakı ve Kapatilizm Ruhu
Çok çalışma ve rasyonellik ile elde edilecek toplumsal başarının temeli hem ekonomik hem dini değerlerle
Kant: İdeal durumu gösteren saf bir ahlak teorisi kurmaya çalışmıştır.
Deontoloji olarak da bilinen haklar teorisini savunmuştur. İlk defa insan ahlakının incelenemeyeceğini savunmuştur.
Ahlakın temelini herkese göre değişmeyen bir şey oluşturmalıdır. Ahlakı olmayan davranışlar özünde rasyonel değildir.
Ödev ahlakının Batı felsefesindeki en büyük temsilcisidir. Ödevi yerine getirme
Ahlakın Newton’u. İyi olan şey nesne olamaz, iyi olan tek şey iyi niyettir.
Kategorik buyruktan söz etmiştir. Ahlakın temelini herkese göre değişmeyen bir şey oluşturmalıdır.
Faydacılık teorisi geliştiren flozoflardan biri değildir.
Bentham: İnsanın refahını en yüksek düzeye çıkaran doğru eylem. En çok sayıda insan için en fazla mutluluktur
Brandt: Kural faydacılık kurmasının en bilinen savunucusu
Mill: Faydacılık, Zeka ve hayal gücünden kaynaklanan zevkleri fiziksel zevklerden daha üstün tutmuştur.
Birinin özgürlüğü diğerinin başladığı yerde biter
Mutluluk insanın yaşayış amaçlarından ve ahlakın ölçütlerinden birisidir
Faydacılık adlı çalışmasında faydacılığın bireye bakışı ve ahlak anlayışını açıkça tanımlar
Hobbes: İnsan insanın kurdudur. Ahlaki egoizmin ilk örneği
İşletmeler kar elde ettiğinde toplum kar elde eder-Hobbes ve Locke
Rawls: Adalet teorisi- Adaleti sosyal kurumların bir erdemi olrarak ele alır. Doğruluk adalet görüşü ile ortaya çıkar.
Adaletin birincil sorunu, kurumların temel hak ve ödevleri dağıtma ve sosyal işbirliğindeki kazançların bölünmesi
Aristo: Erdemi herhangi bir şeyin yerine getirirken en iyi şekilde yapmak, mutluluğu ise bir şeyi en iyi şekilde yerine getirmenin verdiği duygu
Protagoras: İnsan her şeyin ölçütüdür
Levit: İşletmelerin sadece iki sorumluluğu vardır; yüzyüze ilişkilerde nezaket kurallarına uymak, maddi kazancın yollarını araştırmak
Velasguez: İşletmelerin yanlış hareketlerinden sorumlu tutulursa bireylerin yanlışlıklarının araştırılamayacağını ve cezalandırılamayacağını savunur.
İşletmelerin bir birey olarak görülmesinin, onları insanlıktan daha geniş görmemize sebep olacağını savunur.
French: İşletmelerin vicdanı vardır görüşünü savunanlar => Goodpaster, Matthews ve French
İşletmeler amaçlar yönünden davranmalıdır ve faaliyetlerinden etik açıdan sorumlu tutulmalıdırlar
İşletmelerin kararları bireylerin işletme içindeki kararlarıyla benzer değildir
Wehane: Karşılıklı güvene dayanan ilişkiler” kavramını kullanmıştır.
Nash: “Sözleşmeye dayanan etik” kavramını ilk kez kullanmıştır.
Davis: İşletme profesyonellerin sosyal sorumlu olmak için izlemesi gereken beş ilke ve yükümlülük öneren düşünür.
İşletmelerin “toplumun kaynaklarının vekili” gibi bir sosyal role sahip olduğunu söyleyen düşünür
“Sorumluluğun kati yasası” olarak da adlandırılmaktadır.
İşletmeler temel sosyal beklentileri içeren etkinliği için bir birey gibi hükümlülükleri vardır.
İşletmelerin ve liderin sosyal sorumluluğu sosyal güç ve eğer işletmeler gücü sahip olduklarında sadece kurulan ilişkiler işletmelerin aynı zamanda bu alanlarda sorumlu tutulmasını zorunlu kılar.
T.Cronin: Liderlik ve liderlik biçimi davranış I-II-III profili şeklinde tanımlayan kişi
Pastin: Yaptığı araştırmalarda yüksek etik değerlere sahip işletmeler ve kültürlerinin dört prensibe sahip olduğunu belirtmiştir.
Sidwick: Adaletsizliği benzer durumlarda farklı davranmak olarak formüle etmiştir.