Hukukun temel kavramları ders notu

Cevapla
Ayşem kaya
Mesajlar: 21
Kayıt: 12 Eki 2016 00:17
İletişim:

12 Eki 2016 14:15

HUKUK’UN TEMEL KAVRAMLARI

Hukuk: Köken olarak Arapçadan gelir ve haklar manasına gelir. Toplumu düzenleyen ve devlerin yaptırım gücünü belirten yasaların bütününü oluşturur. Hukuk kuralları din, örf- adet ve ahlak kurallarından beslenir, anacak bire bir aynısını alır demek mümkün değildir. Örneğin, dinen zina yasak sayılırken, Türkiye hukukuna göre yasak değil ama boşanma nedenidir. Ayrıca hukuk kurallarını toplumun diğer kurallarından ayıran en büyük yanı cebri(zor kullanma) yaptırımına sahip olmasıdır.

Doğal hukuk: İnsanın insan olmasından dolayı sahip olduğu haklardır. Örneğin, anayasanın 17. Maddesindeki ve insan hakları evrensel bildirisindeki yaşama hakkı.

Pozitif hukuk: Yürürlükte olan hukuk kurallarıdır.

Anayasa: İktidarı sınırlayan metin( kurallar)dır. Pozitif hukuk kurallarının en üstün gücüdür.

Ana yasaları en başında oluşturan veya toptan değiştiren iktidarlara asli kurucu, kısmi değişiklikler yapan iktidarlara tarihi kurucu denir.

Ana yasalar devletin teşkilatlanmasını belirler; devletin biçimini, rejimini, özelliklerini anayasalarda belirtilir.

Anayasalarda değişiklik yapılması için meclis de 4\3 çoğunluğa ulaşmak gerekir.

Anayasası madde 1: Türkiye devleti bir cumhuriyettir. (rejimi)
Madde 2: TC. devleti toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıç ilkelerine dayanan, demokratik, laik sosyal bir hukuk devletidir. (biçimi)

Madde 3: TC. devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçe, bayrağı beyaz ay yıldızlı al bayrak, milli marşı İstiklal marşı ve başkenti Ankara’dır.

Madde 4: İlk üç madde değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez.

Devlet: Belli toprak parçası üzerinde teşkilatlanmış insan topluluğu.

Hukuk devleti: Hukuk kurallarıyla sınırlandırılmış, koyduğu kurallara halkı gibi kendi de uyan devlet.

Laik devlet: Devlet düzeninin ve toplum kurallarının din kurallarına göre şekillenmediği devlettir. Kısacası din ve devlet işlerinin ayrışması. Ancak Türkiye’de din hizmetleri kamu hizmeti gibi görülmüş, bu bağlamda din işlerini yürütmek üzere Diyanet(dinler) Kurumu oluşturulmuştur.

Demokratik devlet: İnsan haklarına saygılı devlet.

Mülk devlet: Ülke topraklarının padişahın malı sayıldığı ve devleti bağlayan kuralların bulunmadığı devlet. Örneğin Osmanlı.

Polis(kent) devlet: Halkı bağlayan kuralların olduğu, ama devletin hiçbir kurala bağlı olmadığı devlet.

Hukuk devleti ilkeleri: Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınır, bunların nasıl, ne zaman ve kim tarafından ve hangi ölçüde sınırlandırılacağı belirtilir.

HUKUK’UN KAYNAKLARI

YAZILI(ASIL) KAYNAKLAR

Devletin organları tarafından konulmuş bütün hukuk kurallarından oluşur.

NORMLAR HİYARARŞİSİ

ANAYASA

KANUNLAR

TÜZÜK

YÖNETMELİK

1-Anayasa: Normlar hiyerarşisinin en üstünde yer alır, kanunlara göre daha zor oluşturulur ve değiştirilir. Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarının kuruluşunu ve işleyişini, vatandaşların devlete karşı temel hak ve hürriyetlerini düzenler.

Anayasayı oluşturan veya köklü değişiklik yapan iktidarlara asli kurucu iktidar, küçük değişiklikler yapan iktidara tali kurucu iktidar denir.

Türkiye anayasasını değişmesi için meclisin 3\1 değişiklik teklifi vermesi gerekir. Yeni anayasanın da kabul edilmesi için meclisin 3\2’sinin kabul etmesi gerekir. Oylamalar gizli yapılır. Kabul gören anayasa Cumhurbaşkanı’na yollanır. Cumhurbaşkanı yeni anayasayı kabul edebilir, halkoyuna sunabilir ve yeniden görüşülmesi için meclise yollayabilir.

2-Kanun: Normlar hiyerarşisinde anayasanın altında yer alır ve anayasalara uygun olarak yasama organı tarafından oluşturulan, genel soyut kurallardır.

Yazılı olması gerekir, örneğin Türkiye’de resmi gazetede yayınlanır. Genellik ilkesine dayanır, yani kanunlar bir kişi için değil, tüm kişiler için çıkarılır. Süreklilik ilkesine de dayanır, kanunlar belli bir süre için değil, belirsiz bir süre için yürürlüğe konur ve kalkana kadar kalır. Tabi ki buna istisna durumla süreli olan kanunlarda çıkarılmıştır. Örneğin aflar kanunlarda süre ile sınırlı bir şekilde verilir.

Kanunların çıkarılması için en az bir milletvekilinin teklif vermesi, teklifin meclissin en az 3\1 tarafından görüşülmesi, en139 milletvekilince onaylanması ve Cumhurbaşkanı tarafından resmi gazetede yayınlattırılması gerekir. Cumhurbaşkanı kanunları yayınlatmak ve beğenmediğini görüşülmek üzere geri yollamakla hükümlüdür. Aynı kanun kendine ikici defa geldiğinde yayınlatmak zorundadır.

Kanunlar yayınladığı tarihten 45 gün sonra yürürlüğe girer, eğer özel olarak tarih belirtilmemişse.

Kanunlar ancak yetkili makamların Anayasa Mahkemesine başvurusu sonucu, Anayasa mahkemesi tarafından iptal edilebilir.

3-Kanun hükmünde kararnameler: Yasama ve anayasandan aldığı yetkiye göre bakanlar kurulu tarafından çıkarılırlar, kanunlarla aynı yetkiye sahiptirler ve belli konuları düzenlemek için çıkarılırlar.

Olağan dönem kanun hükmünde kararnameler: TBMM’den aldığı yetkiyle bakanlar kurulu tarafından çıkarılır. Vatandaşların temel hakları, ödevleri ve siyasi haklara ilişkin düzenlenemezler. Bu kararnameler başbakan ve bakanların imzasının ardından Cumhurbaşkanı tarafından resmi gazetede yayımlanırlar ve mecliste onay oylamasına sunulurlar. Meclis ret edene kadar yürürlükte kalır ve yargı denetimine açıktır.
Olağan üstü hal kanun hükmünde kararnameler: Sıkıyönetim ve olağan üstü hal durumlarında normal bakanlar kurulunda değil, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan bakanlar kurulunda çıkarılır. Çıkarılması için TBMM’nin yetki vermesine gerek yoktur, anacak çıkarıldıkta sonra meclisin onayına sunulur ve meclis ret edene kadar yürürlükte kalır. En önemlisi yargı denetimine açık değildir.
4-Uluslar arası antlaşmalar

İki veya daha fazla devlet tarafından sözleşme yapılmış olan, Cumhurbaşkanı onayıyla resmi gazetede yayınlanmış ve kanunlarla aynı değere sahip hukuk kurallarıdır.

Uluslar arası antlaşma yetkisi Cumhurbaşkanı, Başbakan, Dışişleri bakanı ve bakanlar kurulunca özel yetki verilmiş olan kişilere aittir. Cumhurbaşkanının onaylama ve yayımlatma yetkisi vardır sadece.

Uluslararası antlaşmaların çıkarılması için meclisin onay kanunu çıkarması ve yayınlanması gerekir. Bazı konularda buna gerek yoktur, ekonomik, ticari, teknik antlaşmaların meclis tarafından onaylanmasına gerek yoktur, ama yayınlanmalıdır.

Temel hak ve özgürlüklere ilişkin konulardan uluslar arası antlaşmalar kanunların üstündedir, ama anayasa altında bir değere sahiptir. Zaten bu antlaşmalar anayasaya göre yapılır.

5-Tüzükler

Bakanlar kurulunca çıkarılır, kanunların uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirtmek için çıkarılır. Danıştay tarafından yargısal denetimleri yapılır. Cumhurbaşkanı imzalar ve resmi gazetede yayınlattırır. Yayımlanmasında 45 gün sonra yürürlüğe girer.

6-Yönetmelikler

Başkanlık, bankalar kurulu, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri(üniversite,belediye vb.) tarafından ilgili oldukları alandaki kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla, kanunlara aykırı olmayan bir şekilde çıkarılan hukuk kurallarıdır. Ülke çapında uygulanacak yönetmeliklerin yargısal denetimini Danıştay, diğerlerini idari mahkemeler yapar. Resmi gazetede yayınlanma zorunlulukları yoktur.

Yardımcı kaynaklar

1-İçtihatlar: Mahkemelerin verdiği kararların kanun gibi sayılmasıdır. İçtihatlar Anglo-Sakson sistemi ülkelerde bağlayıcıdır. Üst ve aynı düzey mahkemelerin benzeri konuda verdiği karalar kanun gibidir, yeni verilecek karar ona uygun olarak verilir.

Ancak Türkiye’nin de içinde bulunduğu Kıta Avrupası Hukuk Sistemindeki ülkelerde içtihatlar bağlayıcı değildir, ama onlardan örnek teşkil alınarak faydalanılabilir. Bağlayıcı içtihatlar ise şunlardır; Anayasa mahkemesi kararları, Uyuşmazlık mahkemesi kararları, Askeri yüksek idare mahkemesi karaları ve içtihattı birleştirme kararları.

2-Doktrin(ÖĞRETİ): Hukuki konularda bilim adamlarının verdiği önerilerdir. Bağlayıcı değildirler, ama mahkemeler karar verirken onlardan faydalana bilir.


KANUN

OLAĞAN DÖNEM KHK’Sİ OHAL KHK’Sİ
TÜZÜK


YÖNETMELİK

yetki TBMM Bakanlar kurulu+TBMM’DEN yetki kanunu Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar kurulu(yetki almaya gerek yok) Bakanlar kurulu Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri
konu Sınırlama yok Temel hak ve özgürlükleri düzenleyemez Sınırlama yok Kanun uygulaması göstermek Kanun ve tüzüklerin uygulamasını sağlamak
Cumh.baş.imz. Var Var Var Var Yok
RG’de yayın Var Var Var Var Hepsi için şart değil
TBMM onay Var Var Var Yok Yok
Danıştay inc. Yok Yok Yok Var Yok
Yargısal denetim Anayasa mahkemesi Anayasa mahkemesi Denetim yok Danıştay Danıştay idari mahkemeler




HUKUK AYIRIMI VE DALLARI

Kamu ve özel hukukun karşılıklı özellikleri

Üstünlük bakımından kamu hukuku özel hukuktan üstündür. Çünkü kamu hukuku devlet taraflardan biri olan devlet söz konusudur. Ayrıca kamu hukuku devlet-kişi arasındadır, özel hukuk kişiler arasındadır.
Kamu hukuk kuralları emredicidir ve tarafların iradesi karışamaz. Özel hukuk da kısmi olarak emredici de olsa, kuralların aksine taraflar kuralları serbest iradeleriyle kararlaştıra bilirler.
Kamu hukuk işlemleri kamu yararına yönelmiştir. Özel hukuk işlemleri kişilerin özel çıkarlarının tatminine yönelmiştir.
Kamu hukuk işlemleri yaptırıma sahiptir ve iradesini zorla kabul ettirebilir. Ancak özel hukukta bu söz konusu değildir, kimse kimseye zorla yaptırımda bulunamaz.(örneğin kamulaştırma işlemlerinde arazi zorla alınabilir. Ancak kişiler karşılıklı arazi alış-verişinde bulunacaksa zorla yaptırım söz konusu olamaz.)
İcrailik bakımından kamu hukuku işlemleri icraidir. Devlet ve kamu tüzel kişileri karar alma ve uygulama yetkisine sahiptir. Özel hukukta söz konusu olamaz karşılıklı kişiler eşit olarak görüldüğü için hiçbir icrai işlemde bulunamazlar. (Örneğin belediye bir yeri yıkma kararı alıp yıktıra bilir. Ancak bir ev sahibi kıracısını çıkarmak istiyorsa dava açmalı ve kazanmalıdır. Kazandıktan sonrada kendisi çıkaramaz icra dairesine başvurması gerekir.)
Kamu hukukunda re’sen uygulaması denilen, hiçbir talebe ihtiyaç duymak sızın uygulamalar vardır.(örneğin birisini öldüren kişi hakkında savcı dava açar bunu için mağdur tarafın şikayetine ihtiyaç yoktur.)Özel hukukta re’sen yoktur.(örneğin alıcı satıcıdan bir şey almış parasına vermemişse mağdur taraf mahkemeye başvurmalıdır.)
Kamu hukuk işlemleri kanuna uygunluk karnesine sahiptir ve uygulanan kararlar dava açılana kadar hukuka uygun olarak görülür.(örneğin öğrencini okuldan atılması öğrenci mahkemeye şikayet edene kadar hukuka uygun olarak görülür.) Özel hukukta taraflar eşit olduğundan hukuka uygunluk karnesi yoktur ve tarafların kendilerini ispat etmesi gerekir.
HUKUK DALLARI

KAMU HUKUKU
Devletler arası ve devletle birey arsındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalı.

a-Uluslararası hukuk: Devletler arası ilişkiyi düzenleyen hukuk dalı.

b-Anayasa hukuku: Devletin kuruluşunu, oluşumunu, teşkilatlanması ve devlet kuruluşlarının bir biriyle ilişkisini düzenleyen hukuk dalı.

c-İdare hukuku: Devletin idari teşkilatlarının kuruluşunu ve işleyişini düzenleyen hukuk dalıdır. İdare kendi içinde ikiye ayrılı;

MERKEZDEN YÖNETİM: Devletin iradesi demektir kendi içinde ikiye ayrılı. Başkent teşkilatı (Cumhurbaşkanı, bakanlar kurulu, başbakan), Taşra teşkilatı( valilik, kaymakamlık gibi)
YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI: Mahalli idare kendi bütçesi vardır ve özek kurumlardır(il özel idareleri, belediyeler ve köylerdir), hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları(üniversiteler, TRT, TÜBİTAK; KİT, YÖK gibi)
d-Ceza hukuku: Suç oluşturan fiil ve davranışları ve bunlara verilecek cezaları belirten hukuktur.

Kanunda suç olarak tanımlanmış davranışlar suç olarak sayılır. Bazı davranışlar hukuka aykırı olarak tanımlanır, bunlar suç değildir ve disiplin cezası gerektirir. Hukuk’a aykırı olarak görülen davranışları karşı disiplin cezasını yetkili kuruluşlar verirler.

Ayrıca burada önemli olan bir diğer nokta ise atanmış kişilerin, seçilmiş kişileri görevinden alamayacağıdır.(Örneğin başbakan veya bakanlar diyelim bir belediye başkanını görevinden alamaz. Ancak dava açabilir ve o belediye başkanı dava süresinde görevden uzaklaştırıla bilir ve suçlu bulunursa görevinden alına bilir.

e-Vergi hukuku: Kamu işlerinin yerine getirilmesi için alınan vergiler alınır. Devletin vatandaşla vergi ilişkisini düzenleyen hukuk dalıdır.

f-Ceza usul hukuku: Suçluların takip edilmesi, yargılanması ve cezalandırılmasında uyulacak usulleri belirleyen hukuktur.

ÖZEL HUKUK
Kişilerin bir birleriyle ilişkisini eşitlik ve irade serbestliği esasına göre düzenleyen hukuk kurallarıdır.

a-Medeni hukuk: Kişilerin doğumu, ölümü, reşit olmasını, evlenmesini ve çocukların anne-babayla olan ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Kişiyle anne karnına düştüğü andan itibaren ilgilenir.

1-Kişiler hukuku: Burada kişiler iki ye ayrılır gerçek kişiler yani insanlar ve tüzel kişiler vakıflar, denekler gibi belli bir gayeyle bir araya gelmiş insanlardan oluşur. Bu hukuk kişiliğin türlerini, korunmasını, ehliyetlerini, yakınlarıyla olan ilişkilerini ve belli bir yerle olan ilişkilerini düzenler.

2–Aile hukuku: Kişinin aile denilen topluluğun içindeki üyeleriyle aralarındaki ilişkilerini belirler.

3–Miras hukuku: Bir geçek kişinin ölümünden sonra para ile ölçülebilir bütün hak ve borçlarının kimlere nasıl verileceğini düzenler.

4–Eşya hukuku:Kişinin bir eşya üzerindeki hakimiyeti ve tasarrufunun niteliklerini belirler.

b–Borçlar hukuku: Kişiler arası borç ilişkilerini düzenler.

c-Ticaret hukuku: Kişilerin ticari nitelikteki ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır.

1-Ticari işletme hukuku: Ticari işletmeyi ve tacirin faaliyetlerini düzenleyen hukuk dalıdır.

2-Şirketler hukuku: Şirketlerin işleyişini, ortakların hak ve borçlarını, sona ermelerini düzenler.

3-Kıymetli evrak hukuku: Bono, çek, poliçe gibi kıymetli evraklarla ilişkili işlemleri düzenler.

4–Sigorta hukuku: Sigorta kurumlarının çalışmalarını ve sigorta sözleşmelerini düzenleyen hukuk dalıdır.

d–Devletler özel hukuku: Devlet ve yabancı kişiler ve şeylerin ilişkilerini düzenler.

1-Vatandaşlık hukuku: Bizim gibi kıta avrupası ülkelerde vatandaşlık kan bağına göredir. Vatandaşlık hakkını da sadece gerçek kişiler alabilir. Vatandaşlık hukuku da vatandaşlığın kazanılması, kaybı ve ispatıyla ilgilidir.

2-Yabancılar hukuku: Yabancıların hak ve sorumluluklarını belirler.

3-Kanunlar ihtilafı: Özel hukukta yabancı unsurdan doğan uyuşmazlıkta, hangi ülkenin hukukuna bakılacağını içermektedir.(örneğin bir türk İle yunanın boşanması sonucu çocukların kimde kalacağı gibi)

4–Milletler arası usul hukuku: Yabancı unsurdan kaynaklı özel hukukta doğan uyuşmazlıkta hangi ülkenin hukukuna bakılacağını belirler.

e–İş hukuku: İşçi ve iş veren arasındaki ilişkiyi düzenler. İşçinin korunması ilkesi ön palandadır. Alt dalları , bireysel iş hukuku, toplu iş hukuku ve soysa güvelik hukukudur.,

f–Medeni usul hukuku: Özel hukuk davalarında mahkemeler arasındaki uyuşmazlıkları belirleyen hukuk dalıdır.

g–İcra ve iflas hukuku: Özel hukuktaki uyuşmazlıklarında uyuşmazlığı çözmekle sorumlu mahkemelerin verdiği kararları hangi organların yürüteceğini belirten hukuk dalı.

HAK

HAK KAVRAMI HAKKINDA TEORİLER

A-İRADE TEORİSİ: Hak hukuk düzeni tarafından tanınana ve korunan kişiye ait iradeden başka bir şey değildir. Alman hukukçu Savigny’in teorisidir.

B–MENFAAT TEORİSİ: Hak hukuk tarafından korunan menfaattir. Alman hukukçu Jhering’in teorisidir.

C-KARMA TEORİ: Hak insana irade kudreti tanımak suretiyle korunan menfaattir. Alman hukukçu Jellinek’in teorisidir.

KAMUSAL HAK VE ÖZEL HAK ARSINDAKİ FARKLAR

Özel hakta hak sahibi kişi ve karşısında yükümlü bir başka kişi vardır. Hak sahibi hukuk yoluyla yükümlüyü zorlaya bilir. Kamu hakkında ise hak sahibi kimse karşısında kimse yoktur, bazen devlet vardır. Devlete hukuk zoruyla yaptırımda bulunabilir ama devletin yapacakları imkanlarıyla sınırlıdır.
Özel haklarda eşitlik vardır. Kamu haklarında ise ayrım yapılır, örneğin seçme hakkı için 18 yaş sınırı vardır.
Özel haklardan yabancılarda yaralanabilir, ama kamu haklarının hepsinde bu söz konusu değildir. Örneğin seçme ve seçilme hakkı.
Özel haklar yerleşmiş ve gelişmiştir ama kamu hakları daha gelişme aşamasındadır.
KAMU HAKLARI

Bireyin devlet karşısındaki hakları.

1-Negatif statü haklar: Devletin dokunamayacağı, yani kişini dokuma dediği haklardır. Örneğin kişi güvenliği, din hürriyeti, düşünce hürriyeti, mülkiyet hakkı gibi.

2-Pozitif statü haklar: Kişinin devletten bir şeyler istediği, devlete yap dediği haklardır. Örneğin sağlık hakkı, çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı gibi. Sosyal devlet anlayışından gelmektedir.

3-Aktif statü haklar: Kişinin siyasal katılımını sağlayan haklar. Örneğin seçme-seçilme, siyasi pati kurabilme kamu hizmetine girme, dilekçe hakları gibi.
yasemin.bozkurt2
Mesajlar: 1
Kayıt: 26 Eyl 2018 14:24
İletişim:

03 Eki 2018 12:16

AÖF ADALET DERS NOTLARI NASIL BULABİLİRİM
makets
Mesajlar: 2
Kayıt: 16 Kas 2018 10:55
İletişim:

16 Kas 2018 10:59

doküman şeklinde olsa daha güzel olabilirdi, yine de ellerinize sağlık, teşekkürler
goksuminor
Mesajlar: 2
Kayıt: 16 Kas 2018 16:51
İletişim:

16 Kas 2018 16:53

ellerinize sağlık çok teşekürler
Cevapla
  • Benzer Konular
    Cevaplar
    Görüntü
    Son mesaj
  • Bilgi
  • Kimler çevrimiçi

    Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 8 misafir