TYT Coğrafya Dünya’nın Şekli ve Hareketleri

[ergulesra]

Dünya’nın Şekli ve Hareketleri
Dünya’nın Şekli
Dünya’nın kutuplardan basık Ekvator’dan şişkince kendine
has bir şekli vardır. Bu şekle geoit adı verilir. Dünya geoit
şeklini, kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak
Ekvator kısmında oluşan merkez kaç kuvvetinin etkisiyle
meydana gelen savrulma sonucunda almıştır.
Dünya’nın Şeklinin Sonuçları
Dünya’nın Geoit Şeklinin Sonuçları:
1. Kutup noktaları, Ekvator’a göre Dünya’nın
merkezine daha yakın olduğundan yer çekimi
kutuplarda daha fazladır.
2. Ekvator’un çevresi kutupların çevresinden daha
geniştir.
3. Ekvator’un yarıçapı, kutupların yarıçapından daha
uzundur.
Dünya’nın Küresel Şekle Sahip Olmasının Sonuçları:
1. Dünya’nın bir yarısı aydınlık, diğer yarısı karanlıktır.
2. Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir.
Güneş ışınlarının yere düşme açısı Ekvator’dan
kutuplara
doğru daralır.
3. Genel olarak Ekvator’dan kutuplara doğru sıcaklık
azalır.
4. Cisimlerin gölge boyları kutuplara doğru uzar.
5. Paralellerin boyları Ekvator’dan kutuplara doğru
kısalır.
6. Meridyenlerin boyları birbirine eşittir. Meridyenler
arası mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru daralır.
7. Termik basınç kuşakları oluşur (Ekvator’da termik
alçak basınç, kutuplarda termik yüksek basınç).
8. Dünya’nın kendi çevresindeki dönüş hızı (çizgisel
hız) Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
9. Tan ve gurup süreleri Ekvator’dan kutuplara doğru
artar.
10. Dünya’nın şeklinden dolayı harita çizimlerinde
hatalar meydana gelir.
11. Kutup Yıldızı (Kuzey Yıldızı) sadece Kuzey Yarım
Küre’den görülür. Kutup Yıldızı’nın görülme açısı o
yerin enlem derecesini verir.
12. Aydınlanma çizgisi çember şeklinde olur.
Dünya’nın Günlük Hareketi
Dünya kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru 24
saatte döner. Buna 1 gün, harekete ise günlük hareket
denir.
Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak iki türlü
hız ortaya çıkar. Dünya’nın günlük hareketi esnasında birim
zamanda aldığı yola çizgisel (dönüş) hız denir. Çizgisel hız
Ekvator’dan kutuplara doğru azalır. Dünya’nın günlük
hareketi esnasında birim zamanda oluşturduğu açıya da
açısal hız denir. Dünya 24 saatte 360° döndüğünden
üzerindeki tüm noktaların açısal hızları eşittir.
Dünya’nın Günlük Hareketinin Sonuçları
1. Gece-gündüz birbirini izler.
2. Günlük sıcaklık farkları oluşur. Bunun sonucunda
mekanik çözülme (fiziksel parçalanma) ve günlük
basınç farkları meydana gelir. Günlük basınç
farklarına bağlı olarak da meltem rüzgarları oluşur.
3. Gün içinde Güneş ışınlarının geliş açısına göre
cisimlerin gölge boyu değişir.
4. Doğudaki yerler Güneş’i batıdaki yerlerden önce
görür. Bunun sonucunda yerel saat farkları oluşur.
5. Merkezkaç kuvveti oluşur. Buna bağlı olarak da
sürekli rüzgârların ve okyanus akıntılarının
yönlerinde sapmalar görülür. Ayrıca okyanuslarda
halkalar oluşur.
6. 30° kuzey ve güney enlemlerinde dinamik yüksek
basınç, 60° kuzey ve güney enlemlerinde ise
dinamik alçak basınç alanları oluşur.
7. Yön kavramı oluşur.

[ergulesra]

Dünya’nın Şekli ve Hareketleri