Mikro İktisat Ders Notu

[uzemmba]

Aşağıdakilerden hangisi bir tüketicinin denge koşulunu ifade eder?
Cevap: Her mal için harcanan son liranın sağladığı marjinal faydaların eşit olması
Üretim fonksiyonunda değişir faktör miktarı arttırıldığında aşağıdakilerden hangisi diğerlerine göre hızla ertmaktadır?
Cevap: Toplam Ürün
Aşağıdaki durumlardan hangisinin denge fiyatına olan etkisi belirsizdir?
Cevap: Arzın artması ve talebin düşmesi
Aşağıdakilerden hangisi mikro analiz ile ilgilidir?
Cevap: Kamu dengesi
Yeni kurulan bir tekstil fabrikasının makine alımı ve bina yapımı ile ilgili masrafları hangi maliyet türüne örnektir?
Cevap: Sabit Maliyet
Aşağıdakilerden hangisi firma dışı fakat endüstri içi kazanç durumunu ifade etmektedir?
Cevap: Dışsal ekonomiler
Sıfır esneklik değerine sahip olan bir talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Cevap: Talep eğrisi dikey eksene paralel bir doğru biçimindedir
Aşağıdakilerden hangisi lüks bir ihtiyaç değildir?
Cevap: Ev
Engel eğrisini elde etmek için aşağıdaki eğrilerden hangisinden faydalanılır?
Cevap: Gelir-Tüketim Eğrisi
Tam rekabet piyasasının normal kar elde eden firmanın denge durumunda aşağıdakilerden hangisi marjinal hasılata eşit değildir?
Cevap: Talep eğrisi
Aşağıdakilerden hangisi arz eğrisinin değişmesinin sebeplerinden biri değildir?
Cevap: Tüketicinin gelirinin değişmesi
Aşağıdakilerden hangisi arzın değişmesine neden olmaz?
Cevap: İlgili malın fiyatının artması
Üretimde kullanılan makineler araçlar ve fabrikalar bir üretim faktörü olarak aşağıdakilerden hangisi çerçvesinde kullanılır?
Cevap: Sermaye
Marjinal maliyet eğrisi ortalama maliyet eğrisini hangi noktada keser?
Cevap: Ortalama maliyet eğrisinin minimum noktasında keser
Marjinal teknik ikame oranı aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilmektedir?
Cevap: Bir girdiye ait marjinal ürünün bir diğer girdiye ait toplam ürüne oranı
Kısa dönemde ortalama değişken maliyet eğrisinin U biçiminde olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: Azalan verimler yasası
Girdilerdeki artış oranının üretim miktarındaki artış oranından büyük olması durumuna ne ad verilir?
Cevap: Ölçeğe göre azalan getiri
Aşağıdakilerden hangisi eş ürün eğrisinin özelliklerinden biri değildir?
Cevap: Üzerindeki her nokta farklı üretim düzeyini gösterir
Arz esnekliğinin sıfır olması durumunda vergi yükünün dağılımı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Cevap: Verginin tamamını üretici öder
Bir malın fiyatında meydana gelen %10luk bir artış, talep edilen miktarı %15 oranında azaltıyorsa bu malın talep esnekliği nasıldır?
Cevap: Esnek
Üretici dengesinin sağlanmış olduğu bir durumla ilgili olarak aşağıkilerden hangisi doğrudur?
Cevap: Eş ürün eğrisi, eş maliyet doğrusuna teğettir
Azalan verimler kanunu neyi ifade eder?
Cevap: Faktörlerden biri sabit iken diğer faktör arttırıldıkça değişken faktörün verimi önce artar belirli bir noktadan sonra azalır.
Aşağıdakilerden hangisinde toplam sabit maliyet eğrisinin şekli doğru olarak verilmiştir?
Cevap: Yatay bir çizgidir
Aşağıdakilerden hangisi arz kaymasına etki eden faktörlerden değildir?
Cevap: Malın fiyatı
Aşağıdakilerden hangisi eş ürün eğrisinin özelliklerinden değildir?
Cevap: Üzerindeki her noktada farklı üretim düzeyini gösterir
Bir eş maliyet doğrusu üzerinde yukarıya doğru hareket edildiğinde toplam girdi maliyeti nasıl değişir?
Cevap: Azalır
Arz eğrisinin orijinden geçen bir doğru şeklinde olduğu durum için arz esnekliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Cevap: Birim esnektir
X malı ve Y malının fiyatları birden bire yarı fiyatına düşerse bütçe doğrusu nasıl değişir?
Cevap: Bütçe doğrusu daha yatık hale gelir
Bir piyasadaki tüketiciler malın fiyatının gelecekte azalacağı beklentisi içindelerse bu mala olan talep nasıl değişir?
Cevap: Bugünkü talep azalır
Üretimin ikinci bölgesinde aşağıdakilerden hangisi geçerlidir?
Cevap: Marjinal ürün ortalama ürüne eşit veya ortalama üründen küçüktür
Aşağıdakilerden hangisinde marjinal maliyet doğru olarak ifade edilmiştir?
Cevap: Bir birim daha fazla çıktı üretmenin toplam maliyette yarattığı değişmedir.
Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap: Bir üretim faktörü olarak toprak doğada hazır bulunur ve sonradan üretimi mümkün değildir.
Tam rekabet piyasasında maliyet yapılan farklı firmaların kar etmesi durumunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmektedir?
Cevap: Hem ortalama maliyet hem de değişir maliyet fiyatın altında
Ölçek ekonomilerinin en önemli avantajı nedir?
Cevap: Maliyet düşürücü faktörlerden yararlanmak
Kayıtsızlık eğrisinin doğrusal ve eksenleri kestiği durumda aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Cevap: Tam ikame mallarıdır
Bir malın fiyatındaki değişmeler karşısında talep edilen miktarda meydana gelen değişmeleri ölçen kavrama ne ad verilir?
Cevap: Arz esnekliği
Aşağıdakilerden hangisi üretici rantını tanımlar?
Cevap: Üreticilerin piyasa fiyatından daha yüksek bir fiyatla mal satması
Aşağıdakilerden hangisi talebi değiştirmez?
Cevap: İlgili malın fiyatının artması
Fiyatı 50TL’den 80TL’ye yükselen bir malın arz miktarı 10 birimden 15 birime yükselmişse arzın fiyat esnekliği yaklaşık kaçtır?
Cevap: 0,83
Bir malın talebi sabitken arzının artması halinde hangisi gerçekleşir?
Cevap: Denge miktarı artar, denge fiyatı azalır
Talep eğrisinin altında ve piyasa fiyat çizgisinin üstünde kalan aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: Tüketici rantı
Üretim arttığında, aşağıdakilerden hangisinde değişim meydana gelmez?
Cevap: Toplam sabit maliyet
Arz esnekliğinin talep esnekliğine göre yüksek olduğu durumda vergi yükünün dağılımı nasıldır?
Cevap: Verginin büyük kısmını tüketici öder
Toplam ve marjinal faydaya ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap:
Fiyat tüketim eğrisi kullanılarak aşağıdakilerden hangisi türetilir?
Cevap: Talep Eğrisi
Farksızlık eğrisi üzerinde, mallardan birinin tüketimi arttırıldığında fayda düzeyini sabit tutmak için diğer malın tüketilen miktarının ne kadar azaltılması gerektiğini ifade eden orana ne denir?
Cevap: Marjinal ikame oranı
Malların fiyatları, zevk ve tercihler sabitken, gelirde bir artış olması durumunda aşağıdakilerden hangisi meydana gelir?
Cevap: Bütçe doğrusu orjine doğru paralel uzaklaşır
İki satıcının varlığına karşın çok sayıda alıcının olduğu piyasa türü aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: Düopol
Örümcek ağı teoremine göre herhangi bir nedenle piyasa dengesinin bozulması durumunda gittikçe dengeye yönelen dalgalanmalar sonucunda piyasa dengesinin kendiliğinden oluşması aşağıdakilerden hangisi geçerli olduğunda söz konusu olur?
Cevap: Talep eğrisinin arz eğrisinden daha yatık olması durumunda.
Satıcıların çok sayıda olmasına karşın bir alıcının olduğu piyasa türü nedir?
Cevap: Monopson
Aşağıdakilerden hangisi arz kanunu anlatır?
Cevap: Arz eğrisinin pozitif eğimli olması
Aşağıdakilerden hangisi değişken maliyetlere bir örnek değildir?
Cevap: Belediye harçları
Bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucunda toplam faydada oluşan değişmeye ne ad verilir?
Cevap: Marjinal Fayda
Aşağıdaki mallardan hangisi için talebin fiyat esnekliği en düşüktür?
Cevap: tuz
Karaborsa olayında arz edenlerin malı el altından satmaları sonucu oluşan durumda talep esnekliğinin derecesi kaç olur?
Cevap: e_(d=∞)



Para arzı artarsa faizler düşer, yatırım artar, işsizlik azalır ve milli gelir artar.
Kıt kaynakların tümünün kullanılmasına TAM KULLANIM SORUNU denir
Kıt kaynakların gereksinimleri en iyi karşılayacak biçimde kullanılmasına ETKİN KULLANIM SORUNU denir.
Üretim olanakları eğrisinin bir bütün olarak sağa kaymasına BÜYÜME denir.
Üretim olanakları eğrisinin sola kaymasına EKONOMİK DARALMA denir.
Mikro İktisat, üreticii tüketici, firma gibi mikro iktisadi birimlerin davranışlarını ele alan bilim dalıdır.
Makro iktisat, enflasyon-işsizlik-ödemeler bilançosu-GSMH gibi mikro iktisadi meseleleri inceler. Mikro iktisat bir ormandaki ağaçları tek tek incelerken, makro iktisat ormanı genel olarak inceler.
Pozitif iktisat, bir ekonominin durumunu ele alarak var olanı ortaya koyar. Para arzı artarsa, enflasyon meydana gelir gibi.
Normatif iktisat, olanı değil olması gerekeni inceler. Enflasyon %2-3 seviyesinde olmalıdır gibi
Alternatif maliyet, yapılan her tercih, aynı zamanda diğer unsurlardan vazgeçme anlamındadır. Bisiklet ve bilgisayar isteyen çocuğun birini seçmesi gibi.
Hane halkı, aynı çatı altında yaşayan ve ortak finansal kararlar alan herkestir.
Firmalar, şahıs şirketlerinden devlete kadar bütün üretici birimleri kapsar
Devlet, ekonomide gerekli düzenlemeleri yapan piyasalara üretici ve tüketici olarak katılabilen ve vergi toplama ayrıcalığına sahip birimdir.
Değeri bağımsız değişkene bağlı olan değişkene, BAĞIMLI DEĞİŞKEN denir
Diğer değişkenlerdeki değişimlerden bağımsız olan değişkene BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN denir
Bağımsız değişken hareket ettiğinde eğri üzerinde hareket olmaktadır.
Bağımlı değişken değiştiğinde eğri bütün olarak yer değiştirir
Arz azalırsa arz ekseninde arz eğrisi orijine doğru(sola) kayar
Arz artarsa, arz ekseninde arz eğrisi orijinden sonsuza doğru (sağa) kayar
Değeri zamanın belli bir anında ölçülen değişkene STOK DEĞİŞKEN denir
Belli bir zaman dilimi içinde ölçülen değişkene AKIM DEĞİŞKEN denir
Değeri model içinde belirlenen değişkene İÇSEL (ENDOJEN) DEĞİŞKEN denir
Değeri model dışında belirlenen değişkene DIŞSAL (EGZOJEN) DEĞİŞKEN denir
Kar=f(fiyat, miktar, üretim, vergi)
İçsel değişken dışsal değişken
Mal, ihtiyaçları tatmin etme özelliği olan fiziksel varlıklardır.
Hizmet, maddi özelliği olmayan şeylerdir. (berber-hizmetçi-bankacılık-ulaşım)
Elde etmek için bedel ödenmesi gereken mallara EKONOMİK MALLAR denir.
Doğada her istendiğinde bedel ödemeden bulunan mallara SERBEST MALLAR denir. (kaynak suyu)
Tüketicinin ihtiyaçlarını doğrudan karşılayan mallara TÜKETİCİ MALLARI denir. (nihai mal)
Üretimde kullanılan mallara ÜRETİCİ MALLARI denir. (sermaye malları, yarı mamül mallar, hammadde)
Uzun süre fayda sağlayan mallara DAYANIKLI MALLAR denir
Faydası sağlandığında yok olan mallara DAYANIKSIZ MALLAR denir
Birbirlerinin yerine kullanılabilen mallara İKAME MALLAR denir. (tavuk eti-balık, mandalina-portakal)
Kullanımı birbirine bağlı mallara TAMAMLAYICI MALLAR denir. (çay-şeker)
Değişkenlerin birindeki bir birimlik değişmeye karşı, diğer değişkenin ne kadar değişeceğini gösteren orana EĞİM denir.
Talep edilen miktar fiyatın azalan fonksiyonudur
Üretim faktörleri emek, sermaye, müteşebbis ve topraktan oluşmaktadır.
Üretim faktörlerinin gelirden aldığı paylar: sermaye, faiz, kar, rant
Emek-ücret, sermaye-faiz, müteşebbis-kar, toprak-rant = milli gelir
Aşağıdakilerden hangisi ikame mallara örnektir?
Cevap: Tereyağı-Margarin
Aşağıdakilerden hangisi nicelik ve nitelik bakımından sınırsız olma özelliğine sahiptir?
Cevap: İhtiyaç
Aşağıdakilerden hangisi bir değişim sürecini belirlemek için kullanılan değişkenlere verilen isimdir?
Cevap: Akım değişken
Değeri model içindeki açıklamalara bağlı olarak belirlenen değişkenlere ne ad verilir?
Cevap: İçsel Değişken

TALEP
Çeşitli fiyat düzeylerinden tüketicilerin satın almak istedikleri mal ve hizmet miktarını gösteren eğri, TALEP EĞRİSİ olarak ifade edilmektedir.
Bir tüketicinin değişik fiyat düzeylerinde satın almak istediği mal ve hizmet miktarını gösteren çizelgeye TALEP ŞEDÜLÜ denir.
Talep şedülünde dikey eksende malın fiyatı, yatay eksende talep edilen miktar yer alır. Dikey eksende yer alan malın fiyatı bağımsız değişken, yatay eksende yer alan malın talep miktarı bağımlı değişkendir.
Talep kanunu gereğince bir malın fiyatı düştüğünde talep edilen miktar artar. Bunun nedeni gelir ve ikame etkileridir.
Malın kendi fiyatı dışındaki bağımsız değişkenlerin sabit olduğu duruma CETERIS-PARIBUS (DİĞER ŞEYLER SABİTKEN) varsayımı denir.
Piyasa talep eğrisi bireysel talep eğrilerine göre daha yatıktır.
Talep kanunu gereği talep eğrisi negatif eğimlidir. Bu durumun 3 istisnası vardır.
Sonsuz esnek talep eğrisine göre mal yalnızca tek bir fiyattan satılmaktadır. Mal fiyatında küçük bir değişiklik olması durumunda talep edilen miktar sıfır olmaktadır. Bu durumda talep eğrisi sıfır eğime sahiptir.
Sıfır esnek talep eğrisi, malın fiyatıyla talep edilen miktar arasında bir ilişki yoktur. Fiyatta meydana gelen artma veya azalma talep edilen miktarı değiştirmez. Bu durumda talep eğrisi sonsuz eğimlidir.
Negatif ikame etkisinin pozitif gelir etkisinden küçük olduğu GİFFEN MALLAR İÇİN TALEP EĞRİSİ pozitif eğimlidir. Fiyat arttığında talep artar, fiyat azaldığında talep azalır.
Sonsuz esnek talep eğrisinin eğimi sıfıra eşittir.
Sıfır esnek talep eğrinsin eğimi sonsuza eşittir
Birim esnek talep eğrisi negatif eğimlidir
Malın kendi fiyatı değişirse talep edilen miktar değişir ve eğri üzerinde harekete neden olur. Malın talep eğrisi değişmez. Talep eğrisi sağa sola kaymaz
Talep artarsa talep eğrisi sağa doğru kayar
Talep azalırsa talep eğrisi sola doğru kayar
İkame malın fiyatında artış olursa, ilgili malın talep eğrisi sağa kayar. (Tavuk fiyatı artarsa, balık talep eğrisi sağa kayar)
İkame malın fiyatı azalırsa, ilgili malın talep eğrisi sola kayar (Tavuk fiyatı azalırsa, balık talep eğrisi sola kayar)
Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa, ilgili malın talep eğrisi sola kayar (benzin fiyatı artarsa, otomobil talep eğrisi sola kayar)
Tamamlayıcı malın fiyatı azalırsa, ilgili malın talep eğrisi sağa kayar (benzin fiyatı azalırsa, otomobil talep eğrisi sağa kayar)
Tüketicinin geliri artarsa ilgili maldan daha çok satın alabileceği için talep eğrisi sağa kayar. Geliri azalırsa da talep eğrisi sola kayar
Tüketicinin beklentileri gelirinin artacağı yönündeyse talep eğrisi sağa kayar, azalacağı yönündeyse sola kayar
Zevk ve tercihler ilgili malın lehine değişirse talep eğrisi sağa kayar, aleyhine değişirse sola kayar
Tüketicinin sayısı artarsa talep eğrisi sağa, azalırsa sola kayar
Beklentiler malın fiyatının artacağı yönündeyse talep eğrisi sağa, ucuzlayacağı yönündeyse sola kayar.
Beklentiler olumlu ise talep eğrisi sağa, olumsuz ise sola kayar.
Talebin Fiyat Esnekliği: Esneklik, bağımsız değişkende meydana gelen yüzde değişmenin bağımlı değişkeni ne ölçüde etkilediğini gösteren katsayıdır. (domatesin fiyatı 15 TL iken 4 kg, 10 TL ye düştüğünde 6 kg talep edilmektedir.)
Malın fiyatıyla talep edilen miktarı arasında ters yönlü bir ilişki olduğu için talebin fiyat esnekliği daima negatif değerli olur.
Talebin fiyat esnekliği bire eşitse BİRİM ESNEK TALEP denir. Talebin fiyat esnekliği bire eşitken malın fiyatı %10 arttığında talep edilen miktar %10 azalır. Malın fiyatı %10 azaltıldığında talep edilen miktar %10 artar.
Talebin fiyat esnekliği birden büyükse ESNEK OLAN TALEP denir. Talebin fiyat esnekliği birden büyük ise malın fiyatı %10 artarsa talep edilen miktarı %10dan daha fazla azalır. Örneğin %12 kadar talep edilen miktar azalır. Malın fiyatı %10 düşerse talep edilen miktar %10 dan daha fazla artar.
Talebin fiyat esnekliği birden küçükse buna ESNEK OLMAYAN TALEP denir. Talebin fiyat esnekliği birden küçükken; malın fiyatı %10 artarsa talep edilen miktar %10 dan daha az azalır. Malın fiyatı %10dan düşerse talep edile miktar %10 dan daha az artar.
Talep eğrisinin esnekliği sonsuza eşitse buna SONSUZ ESNEK TALEP EĞRİSİ denir. Talep eğrisi sonsuz esnekken yatay eksene paraleldir ve sadece tek fiyat düzeyinden mal talep edilir. Fiyatta düşme olması durumunda talep sıfıra düşer. Talebin fiyat esnekliği sonsuzken; malın fiyatı %10 artarsa talep edilen miktar sıfıra düşer. Malın fiyatı %10 düşerse talep edilen miktar sıfıra düşer.
Talebin fiyat esnekliği sıfıra eşitse buna SIFIR ESNEK TALEP EĞRİSİ denir. Talebin fiyat esnekliği sıfırken talep eğrisi miktar eksenine diktir ve fiyattaki değişmelerden talep edilen miktar etkilenmemektedir. Malın fiyatı %10 artarsa talep edilen miktarda azalma meydana gelmez. Malın fiyatı %10 azalırsa talep edilen miktarda artış meydana gelmez.
Doğrusal bir talep eğrisinin tam orta noktasında esneklik bire eşittir.
Doğrusal bir talep eğrisinin fiyat esnekliğinin kestiği noktada esneklik sonsuza eşittir.
Doğrusal talep eğrisinin miktar eksenini kestiği noktada esneklik sıfıra eşittir.
Doğru üzerindeki tüm noktalarda eğim aynıdır. Bu sebeple doğrusal bir talep eğrisinin üstündeki tüm noktalarda eğim aynıdır.
Mala harcanan paranın tüketicinin bütçesindeki payı azaldıkça talebin fiyat esnekliği azalır.
İkame malların sayısı arttıkça talebin fiyat esnekliği artar. İkame malların sayısı azaldıkça talebin fiyat esnekliği azalır.
Mala duyulan ihtiyaç fazla ise talebin fiyat esnekliği düşük olur. İhtiyacın şiddeti azaldıkça talebin fiyat esnekliği artar. Bir malın marjinal faydası yavaş azalıyorsa talebin fiyat esnekliği yüksektir. Bir malın marjinal faydası hızla azalıyor ise talebin fiyat esnekliği düşük olur.
Bir malın fiyatının değişmesi üzerinden geçen zaman arttıkça talebin fiyat esnekliği artar.
Gelirde meydana gelen yüzde değişmenin, talep edilen miktarda meydana geleceği yüzde değişmeye TALEBİN GELİR ESNEKLİĞİ denir.
Normal mallar için talebin gelir esnekliği sıfırdan büyüktür.
Zorunlu mallar için talebin gelir esnekliği 0 ile 1 arasındadır.
Lüks mallar için talebin gelir esnekliği birden büyüktür.
Gelir arttıkça talebi azalan mallara DÜŞÜK MALLAR denir. Düşük mal için talebin gelir esnekliği sıfırdan küçüktür.
Talebin çapraz fiyat esnekliği iki mal arasında nasıl bir ilişki olduğunu ortaya koyar. A ve B gibi iki mal varken A malının fiyatında meydana gelen bir değişmen B malının talep edilen miktarını ne yönde değiştireceğini ortaya koyar.
Talebin çapraz fiyat esnekliği negatif ise ilgili mallar arasında tamamlayıcılık ilişkisi vardır. Yani ilgili mallar tamamlayıcı mallardır.
Talebin çapraz fiyat esnekliği pozitif ise ilgili mallar arasında ikame ilişkisi söz konusudur. Yani ilgili mallar ikame mallardır.
Tamamlayıcı mal durumunda çapraz fiyat esnekliği negatif değer almaktadır.
Arz esnekliği daima pozitiftir.
Diğer şeyler sabitken A malının ikamesi olan B malının fiyatının artması sonucu B malının talep edilen miktarı azalır.
Üretim faktörlerinin fiyatında meydana gelen bir değişim talep eğrisinin kaymasına neden olmaz
Üreticilerin çeşitli fiyatlardan üretmek veya satmak istedikleri mal ve hizmet miktarına arz denir.
Bir malın üretilen miktarı ile bunu etkileyen faktörler arasındaki ilişki arz fonksiyonu ile ifade edilir.
Bir malın arz eğrisini arz şedülü yardımıyla türetmek mümkündür. Arz şedülüne göre bir malın fiyatı arttıkça arz edilen miktarı artmaktadır.
Diğer şeyler sabitken bir malın fiyatı arttığında arz edilen miktarının artmasına; malın fiyatı azalırken arz edilen miktarının azalmasına ARZ KANUNU denir.
Malın fiyatı artarken, üretim faktörlerinin fiyatı artarsa, vergiler artarsa, teknolojik ilerleme yavaşlarsa, sübvansiyonlar azalırsa, tamamlayıcı malların fiyatı azalırsa, ikame malların fiyatı artarsa arz artmaz.
Bireysel arz eğrilerinin yatay toplamı alındığında piyasa arza eğrisine ulaşılır.
Malın kendi fiyatı dışındaki bağımsız değişkenlerinden birinin değişmesi durumunda arz edilen miktar değil, arzda değişme meydana gelir.
Diğer şartlar sabitken herhangi bir X malına ait arz eğrisinin kaymasına neden olan unsur, X malının fiyatının değişmesidir.
ARZ EDİLEN MİKTARIN DEĞİŞMESİ – ARZIN DEĞİŞMESİ
Arz artarsa arz eğrisi sağa doğru kayar
Arz azalırsa arz eğrisi sola doğru kayar
İkame malların fiyatı artarsa ikame malın üretimine kaynaklar yöneleceği için ilgili malın arz eğrisi sola kayar
İkame malın fiyatı azalırsa ikame malın üretiminde kullanılan kaynaklar ilgili mala yöneleceği için malın arz eğrisi sağa kayar
Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa ilgili malın arz eğrisi sağa kayar (Oje fiyatı artarsa asetonun arz eğrisi sağa kayar)
Tamamlayıcı malın fiyatı azalırsa ilgili malın arz eğrisi sola kayar (oje fiyatı düşerse asetonun arz eğrisi sola kayar)
Teknolojik ilerleme olursa arz eğrisi sağa kayar
Teknolojik gerileme olursa arz eğrisi sola kayar
Vergiler artarsa üretim maliyetleri artacağı için arz eğrisi sola kayar
Vergiler azaldığında üretim maliyetleri azalacağı için arz eğrisi sağa kayar
Sübvansiyon üreticilere verilen destektir
Sübvansiyon arttığında üretim maliyetleri artacağı için arz eğrisi sola kayar
Sübvansiyon azaldığında üretim maliyetleri artacağı için arz eğrisi sola kayar
Üretim faktörlerinin fiyatı arttığında maliyetler artacağı için arz eğrisi sola kayar
Üretim faktörlerinin fiyatı azaldığında maliyetler azalacağı için arz eğrisi sağa kayar
Arz eğrisini sağa kaydıran nedenler: ikame malının fiyatının azalması, tamamlayıcı malın fiyatının artması, teknolojik ilerleme olması, vergilerin azalması, sübvansiyonların artması, üretim faktörlerinin fiyatının azalması
Arz eğrisini sola kaydıran nedenler: ikame malının fiyatının artması, tamamlayıcı malın fiyatının azalması, teknolojik gerileme olması, vergilerin artması, sübvansiyonların azalması, üretim faktörlerinin fiyatının artması.
Bir malın fiyatında meydana elen yüzde değişmenin arz edilen miktarda meydana getireceği %değişmeye ARZIN FİYAT ESNEKLİĞİ denir.
Arzın fiyat esnekliği bire eşitse BİRİM ESNEK ARZ denir. Malın fiyatı % 10 arttığında arz edilen miktar %10 artar. %10 azaldığında arz edilen miktarda %10 azalır
Arzın fiyat esnekliği birden büyükse ESNEK OLAN ARZ denir. Malın fiyatı %10 artarsa arz edilen miktar %10 dan daha fazla artar. %10 düşerse arz edilen miktarda %10 dan fazla azalır.
Arzın fiyat esnekliği birden küçükse buna ESNEK OLMAYAN ARZ denir. Malın fiyatı %10 artarsa arz edilen miktar %10 dan daha az artar. %10 düşerse arz edilen miktarda %10 dan daha az azalır.
Arz eğrisinin esnekliği sonsuza eşitse buna SONSUZ ESNEK ARZ EĞRİSİ denir. Malın fiyatı %10 artarsa da düşerse de arz edilen miktar sıfıra düşer.
Arzın fiyat esnekliği sıfıra eşitse, buna SIFIR ESNEK ARZ EĞRİSİ denir. Malın fiyatı %10 artarsa da azalırsa da arz edilen miktarda artma azalma meydana gelmez.
Bir malın fiyatı arttıkça arz edilen miktarının artmasına, fiyatı azaldıkça arz edilen miktarın azalmasına Azalan marjinal fayda kanunu denir.
Bir mala ait arz eğrisi orijinden geçen bir doğru şeklinde ise, arz esnekliği sonsuzdur.

PİYASA DENGESİ

Arz ve talebin karşılaşması ile piyasa dengesi oluşur.
Piyasa dengesinin sağlanması iki yaklaşımla ele alınabilir. Walrasgil Fiyat İntibakı ve Marshallgil Miktar İntibakı.
WalrasgilFiyat İntibakına göre, fiyat değişmeleri, miktar değişmelerine uyum sağlar. Dolayısıyla arz fazlası varsa fiyat düşer ve denge sağlanır. Talep fazlası varsa fiyat yükselir ve denge sağlanır.
Marshallgil Miktar İntibakına göre miktarda meydana gelen değişmeler fiyat değişmelerine uyum sağlar. Talep fiyatı, arz miktarından fazla ise arz miktarı arttırılır. Talep fiyatı arz fiyatından düşük ise arz miktarı azaltılır.
Bir tüketicinin bir mala ödemeye razı olduğu en yüksek fiyat ile ilgili malın piyasa fiyatı arasındaki fark TÜKETİCİ RANTI olarak adlandırılır. Tüketici rantı talep eğrisinin altında, denge fiyatı düzeyinin üstünde kalan alana tekabül eder.
Üreticinin bir malı üretmeye razı olacağı en düşük fiyat ile piyasa fiyatı arasındaki fark ÜRETİCİ RANTI olarak adlandırılır. Üretici rantı arz eğrisinin üstünde, denge piyasa fiyatının altında kalan alana tekabül eder.
Örümcek ağı teoremi (cobb-web) tarım ürünleri piyasasındaki fiyat dalgalanmalarını açıklar. Örümcek ağı teoremi açıklanırken üç farklı varsayımdan hareket edilir. Arz ve talep esnekliğinin aynı olduğu durum (denge etrafında kararlı dalgalanma), Talep eğrisi arz eğrisine göre daha esnekse (dengeye yönelen dalgalanma), Arzın talebe göre daha esnek olması (dengeden uzaklaşan dalgalanma)
Arz ve talep esnekliğinin aynı olduğu durum: Devlet müdahale edip sonraki yılın fiyatnı ilan ederse veya üretim miktarını kısma yönünde bir karar alırsa kararlı dalgalanmadan dengeye yönelinir.
Talep eğrisi arz eğrisinie göre daha esnekse: yıllar geçtikçe fiyat ve miktarda meydana gelen dalgalanmalar gittikçe azalacak ve kararlı dengeye kendiliğinden gelinecektir. Yani talep eğrisi arz eğrisine göre daha yatıkken devletin tarım ürünleri piyasasına müdahale etmesine gerek yoktur.
Arzın talebe göre daha esnek olması: Devletin tarım ürünleri piyasasına müdahale etmesi gerekmektedir.
Tarım ürünleri piyasasında ürünün bol olduğu yıllarda hasılatın az, ürünün az olduğu yıllarda ise hasılatın bol olması BOLLUK PARADOKSU (KİNG KANUNU) şeklinde ifade edilmektedir. King kanunu, iyi ürün kötü hâsılat, kötü ürün iyi hâsılat şeklinde özetlenebilir.
King kanununa göre ürünün bol olduğu yıllarda hâsılatın kötü olmasının nedeni tarım ürünleri için talebin fiyat esnekliğinin birden küçük olmasıdır.
Devletin bir ürünün satılabileceği en düşük fiyatı belirlemesine TABAN FİYAT POLİTİKASI denir.
Devletin bir ürünün satılabileceği en yüksek fiyatı belirlemesine TAVAN FİYAT POLİTİKASI denir.
Hükümetler SPESİFİK ve ADVOLOREM olmak üzere iki tip vergi almaktadır.
Spesifik vergi, malların fiziki birimleri üzerinden alınmaktadır.
Advolorem vergi, malın değerinin belli bir yüzdesi olarak alınır.
Hükümetler tarafından mallara vergi konulduğunda malın arz fiyatında vergi artışı kadar yükselme olur. Arz eğrisi sola kayar.
Verginin üreticiler ve tüketiciler arasında nasıl paylaştırılacağı sorunu vergi yansıması olarak adlandırılır. Buna göre:


Herhangi bir A malına ait arz eğrisi sola, talep eğriside sağa kayıyorsa bu durumda denge ve fiyat düzeyi hakkında ne söylenebilir?
Cevap: Denge fiyatı yükselir, miktar hakkında bir şey söylenemez.
Aşağıdakilerden hangisinde üretici rantı ile ilgili olarak doğru bir tanımlama yapılmıştır?
Cevap: Fiyatın altında, arz eğrisinin üzerinde kalan kısım
Tüketicilerin bir malı satın almaya razı oldukları fiyat düzeyi ile fiilen satın aldıkları piyasa fiyatı arasındaki farka ne ad verilmektedir?
Cevap: Tüketici Rantı
Devletin piyasalara müdahale ederek, bazı mal, hizmet ve üretim faktörleri için denge fiyatının üzerinde belirlediği minimum fiyata ne ad verilir?
Cevap: Taban Fiyat
Arz edilen miktarın sabit olması durumunda vergi yükünün dağılımı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Cevap: Verginin tamamını üretici öder

FAYDA TEORİSİ VE TÜKETİCİ DENGESİ

Fayda tüketim sonucu elde edilen doyumdur.
Fayda fonksiyonu malların ve hizmetlerin tüketim miktarının artan bir fonksiyonudur. Fayda pozitif eğimlidir.
Diğer malların tüketilen miktarı sabitken bir malın tüketilen miktarı artarsa toplam fayda azalarak artar. Marjinal fayda azalır.
Her bireyin fayda fonksiyonu birbirinden bağımsızdır.
Bir malın faydası her birey için farklıdır
Fayda fonksiyonu sürekli ve iki kez türevi alınabilir bir fonksiyondur.
Fayda teorileri ORDİNAL ve KARDİNAL FAYDA TEORİLERİ olarak ikiye ayrılır.


Kardinalist yaklaşımda tüketici dengesini ele alabilmek için bazı basitleştirici varsayımlar yapılmaktadır.
İnceleme döneminde tüketicinin bütçesi sabittir
İnceleme döneminde tüketicinin tükettiği mal ve hizmetlerin fiyatı sabittir
Tüketicinin zevk ve tercihleri sabittir
Marjinal fayda sayısal olarak bilinmektedir.
Toplam Fayda bir malın tüketilen tüm birimlerinden elde edilen faydadır.
Marjinal fayda, tüketilen mal miktarının bir birim arttırılması durumunda toplam faydada meydana gelen değişmeyi ifade eder. Yani, tüketilen son birim maldan elde edilen faydadır.
Bir malın tüketilen miktarı arttıkça marjinal faydasının sürekli olarak azalmasına AZALAN MARJİNAL FAYDA KANUNU denir
Tüketiciye aynı tatmin (fayda) düzeyini sağlayan farklı mal bileşimlerinin geometrik yerine FARKSIZLIK EĞRİSİ denir. Farksızlık eğrisinin diğer adı kayıtsızlık eğrisi veya eş fayda eğrisidir.
Bir malın tüketilen miktarı eşit parçalar halinde arttırıldığında aynı fayda düzeyinde kalabilmek için diğer malın tüketiminden ne kadar vazgeçilmesi gerektiğini gösteren orana MARJİNAL İKAME ORANI denir.
Marjinal İkame Oranı dikey eksendeki mutlak değişmenin yatay eksendeki mutlak değişmeye oranıdır.
Tüketici bir maldan tükettiği miktarı arttırdığında aynı fayda düzeyinde kalabilmek için diğer maldan tükettiği miktarı azaltması gerektiği olgusundan dolayı marjinal ikame oranı daima negatif değere sahiptir.
Marjinal ikame oranının azalan bir seyir izlemesi kayıtsızlık eğrisinin orijine göre dış bükey olmasına yol açmaktadır. Azalan marjinal ikame oranının nedeni ise AZALAN MARJİNAL FAYDA KANUNUDUR.

Kayıtsızlık eğrileri doğrusal ve eksenleri kesen bir görünüm arz ediyorsa mallar arasında TAM İKAME söz konusudur.
Mallar arasında tam ikame söz konusu iken, marjinal ikame oranı sabittir.
Bir doğru üzerindeki tüm noktalarda eğimin sabit olduğu dikkate alındığında doğrıusal bir kayıtsızlık eğrisinin üzerindeki tüm noktalarda marjinal ikame oranının (eğimin) sabit olduğu görülecektir.
Mallar arasında artan ikame ilişkisi söz konusu ise kayıtsızlık eğrileri orijine göre iç bükeydir. Bu mallar tek başına tüketildiklerinde birlikte tüketildikleri duruma göre daha fazla fayda sağlayan mallardır.
Tüketici dengesinde değişmeye yol açan etmenler: Malların fiyatlarındaki değişmeler, Tüketicinin gelirindeki değişmeler, Tüketicinin zevk ve tercihlerindeki değişmeler
Tüketicinin tükettiği mallardan birinin fiyatının düşmesi durumunda tüketicinin reel gelirinde artış olur. Reel geliri artan tüketici hem fiyatı düşen maldan hem de diğer mallardan daha fazla satın alma imkanına kavuşur. Buna fiyat düşmesinden dolayı ortaya çıkan “GELİR ETKİSİ” denir
Mallardan birinin fiyatının düşmesi durumunda, fiyatı düşen mal, diğer mala göre nispi olarak daha ucuz hale gelir. Bu yüzden de fiyatı düşen malın talep edilen miktarında artış olur. Buna fiyat düşmesinden dolayı ortaya çıkan “İKAME ETKİSİ” denir.
Mallardan birinin fiyatı sabitken diğerinin fiyatının sürekli değişmesi durumunda oluşan denge noktalarının geometrik yerine fiyat - tüketim eğrisi denir.
Fiyat - Tüketim eğrisi vasıtasıyla bireysel talep eğrisine ulaşılır.
Belli bir malın tüketimi esnasında tüketilen sonuncu birimin sağladığı faydaya ne ad verilir?
Cevap: Marjinal Fayda
Kayıtsızlık eğrileri ile ilgili aşağıdakilerden ifadelerden hangisi doğru değildir?
Cevap: Negatif eğimli olmalarının nedeni azalan marjinal teknik ikame oranıdır.
Fiyatlar bir değişme yok iken, gelirde bir artış olması durumunda aşağıdakilerden hangisi meydana gelir?
Cevap: Bütçe doğrusunun orijinden uzaklaşmasına
Bir mala ilişkin bireysel talep eğrisini elde etmek için aşağıdaki eğrilerin hangisinden yararlanılır?
Cevap: Fiyat-Tüketim Eğrisi
Üretimin 4 faydası vardır. Şekil faydası, Yer faydası, Zaman Faydası, Mülkiyet Faydası
Şekil Faydası: Malların fiziksel biçimlerini değiştirmek suretiyle meydana getirilen fayda sürecidir. İmalat sektöründe oluşturulan fayda buna örnektir.
Yer Faydası: malların bulunmadıkları veya az bulundukları yerlere taşınması sonucu elde edilen fayda da üretim olarak kabul edilir. Yani taşımacılık faliyetleri buna örnektir.
Azalan verimler kanunu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
Cevap: Uzun dönemde ortaya çıkar
Aşağıdakilerden hangisinde eş ürün eğrisinin negatif eğimli olmasının nedeni doğru olarak verilmiştir?
Cevap: Girdiler arası ikame
Aşağıdakilerden hangisi üretici dengesinin ifadesidir?
Cevap: Eş ürün eğrisi ile eş maliyet doğrusunun teğet olduğu nokta.
Çok kısa dönem başladıktan sonra piyasa fiyatının temel belirleyicisi aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: Talep Miktarı
Kısa dönemde girdilerde maliyetlerde, sabit ve değişken olarak ikiye ayrılır.
Firmanın üretim düzeyinden bağımsız olan maliyetlere SABİT MALİYETLER denir. Sabit maliyetler, bina-makine-kira-amortisman-maaş gibi üretim olmasada söz konusu olan maliyetlerdir. Toplam sabit maliyet eğrisi yatay eksene paralel ve eğimi sıfırdır.
TOPLAM DEĞİŞKEN MALİYETLER, işçilik-enerji-hammadde-bakım onarım maliyetleri gibi üretim miktarına bağlı olarak değişen maliyetlerdir. Üretim sıfırken değişken maliyetlerde sıfır olur. Toplam değişken maliyet eğrisi önce azalarak artar, sonra artarak artar.
Açık maliyetler muhasebeleştirilen maliyetlerdir. Yapılan giderler muhasebe kayıtlarında gösteriliyorsa açık maliyettir.
Örtük maliyet(fırsat maliyet) firmanın kendine ait olan kaynakların başka alanlarda kullanılması durumunda elde edilecek getiriye eşittir.
Muhasebe Karı= Toplam Gelir – Açık Malliyetler
Ekonomik Kar (İktisadi Kar)= Toplam Gelir – Toplam Maliyet ( Açık + Örtük Maliyet )
Kısa dönemde değişken girdi miktarı arttıkça üretim artmakta, üretim arttıkça toplam maliyet artmaktadır.
Toplam sabit maliyetin üretim miktarına bölünmesine ORTALAMA SABİT MALİYET denir. Ortalama sabit maliyet eğrisi negatif eğimlidir.
Toplam değişken maliyetin üretim miktarına bölünmesi suretiyele ORTALAMA DEĞİŞKEN MALİYET bulunur. Ortalama değişken maliyet eğrisi, önce azalan sonra artan biçimdedir.
Toplam Maliyetler= Toplam sabit maliyet + Toplam değişken maliyet. Toplam Maliyet Eğrisinin eğimi sıfırdır.
Toplam Maliyet, üretim miktarına bölündüğünde ORTALAMA TOPLAM MALİYETE ulaşılır. Ortalama Toplam Maliyet önce azalan sonra artan eğimlidir.
Uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin başlangıçta üretim arttıkça negatif eğimli olmasının nedeni ÖLÇEK EKONOMİLERİDİR.
Üretim miktarı bir birim arttığında toplam makiyette meydana gelen değişime MARJİNAL MALİYET denir. Marjinal maliyet eğrisi önce azalan sonra artan eğimlidir.
Toplam maliyet eğrisinin herhangi bir noktasından çizilen teğetin eğimi MARJİNAL MALİYET EĞRİSİni verir.
Marjinal Maliyet Eğrisi artarken ortalama değişken maliyet ve Ortalama maliyet eğrilerini minimum noktalarından keser
Kısa dönemde marjinal maliyet eğrisinin önce azalan, sonra artan eğimli olmasının nedeniz AZALAN VERİMLER YASASIDIR.
Kısa dönemde ortalama maliyet eğrisinin en düşük olduğu düzeyde üretim yapılmasına TAM KAPASİTE ÜRETİM DÜZEYİ denir. Tam kapasite üretimin gerçekleştirildiği noktada ortalama maliyet eğrisinin eğimi sıfırdır.
Üretimin, tam kapasite üretim düzeyinin altında bir noktada gerçekleştirilmesine ATIL KAPASİTE denir. Atıl kapasite söz konusu iken ortalama maliyet eğrisi pozitif eğimlidir.
Firmanın tam kapasite üretim düzeyinin üstündeki noktalarda üretim yapmasına AŞIRI KAPASİTE denir. Aşırı kapasite söz konusu iken ortalama maliyet eğrisi pozitif eğimlidir.
Kısa dönemde bir firmanın mevcut tesisleri ile üretiebileceği en yüksek üretim düzeyine MAKSİMUM KAPASİTE denir.
Firmanın üretim ölçeğini arttırması sonucunda sağladığı maliyet avantajları veya dezavantajlarına ÖLÇEK EKONOMİLERİ denir.
Üretim ölçeğinde meydana gelen artış sonucunda firmanın sağladığı maliyet avantajlarına POZİTİF ÖLÇEK EKONOMİLERİ denir.
Firmanın ölçeğini büyütmesinden dolayı ortaya çıkan maliyet dezavantajlarına NEGATİF ÖLÇEK EKONOMİLERİ denir.
Pozitif dışsal ekonomilerin faydaları. Eleman yetiştirme maliyetinin azalmasına, kalifiye eleman bulmanın kolaylaşmasına yol açar, yarı mamül mallar daha ucuza temin edilir, daha az alt yapı problemiyle karşılaşılır, endüstrinin sağladığı diğer hizmetlerden yararlanılır.
Negatif dışsal ekonomilerin dezavantajları, endüstrideki firma sayısının artması alt yapı problemlerine yol açabilir, çevre kirliliğine yol açabilir.
Çok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu piyasa türüne TAM REKABET PİYASASI denir. Üretilen mal homojendir. Piyasa giriş çıkışları serbesttir. Tam bilgi söz konusudur.
Tam rekabet piyasasının varsayımlarından biri aksarsa ortaya EKSİK REKABET PİYASASI çıkar. Türleri şunlardır:
Monopol: Tek satıcının çok sayıda alıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Monopson: Tek alıcının çok sayıda satıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Düopol: İki satıcının çok sayıda alıcıyla karşı karşıya kaldığı piyasadır.
Düopson: İki alıcının çok sayıda satıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Triopol: Üç satıcının çok sayıda alıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Triopson: Üç alıcının çok sayıda satıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Oligopol: Birbirinin kararlarına etki edecek kadar az sayıda satıcının çok sayıda alıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Oligopson: Birbirinin kararlarını etkileyecek kadar az sayıda alıcının çok sayıda satıcıyla karşı karşıya olduğu piyasadır.
Zincirleme Tekel: Tek alıcı ile tek satıcının karşı karşıya olduğu piyasadır.
Monopolcü Rekabet: Çok sayıda alıcının çok sayıda satıcıyla karşı karşıya olduğu, fakat üretilen malın homojen olmadığı piyasadır.
Tam rekabet piyasasının dört temel özelliği: Atomisite Koşulu, Homojenlik Koşulu, Mobilite Koşulu, Tam Bilgi Koşulu
Piyasa talep eğrisi negatif eğimlidir. Firma talep eğrisi yatay eksene paraleldir. Yani firmanın talep eğrisinin esnekliği sonsuz, eğimi sıfırdır.
Toplam gelir malın satış fiyatıyla satış miktarının çarpılmasıyla bulunur. Tam rekabetçi bir firmanın, toplam gelir eğrisi orijinden çıkan pozitif eğimli bir doğrudur. Doğrusal çizilmesinin nedeni malın fiyatının sabit olmasıdır.
Ortalama Gelir, birim başına düşen gelirdir. Toplam gelirin üretim miktarına bölünmesiyle bulunur.
Bir firmanın sattığı mal miktarını bir birim arttırması durumunda toplam gelirde meydana gelen değişikliğe MARJİNAL GELİR denir. Tam rekabet piyasasında firmanın talep eğrisi yatay eksene paraleldir. Malın fiyatı, ortalama gelir, marjinal gelir birbirine eşittir. Malın talebine eşittir.
Malın maliyeti marjinal maliyete eşitken marjinal kar sıfırdır.
Firma aşırı kar ile çalışırken ortalama maliyet eğrisi pozitif eğimlidir.
Firma normal kar durumunda tam kapasite ile çalıştığında ortalama maliyet eğrisinin eğimi sıfırdır.
Kar maksimizasyonunun sağlandığı üretim düzeyinde hem Marjinal gelir=Marjinal Maliyet eşitliği sağlanmalı hem de marjinal maliyet artıyor olmalıdır.
Firma zarar koşullarında çalışırken ortalama maliyet eğrisi negatif eğimlidir.
Marjinal maliyet eğrisinin ortalama değişken minimum noktasının (firma kapanma noktasının)üstünde kalan kısmı, tam rekabetçi firmanın kısa dönem arz eğrisidir.

MONOPOL PİYASASI

Monopolün temel özellikleri:
Tek satıcı çok sayıda alıcıyla karşı karşıyadır
Piyasaya giriş engellenmiştir
Monopolcü ürettiği malın ya fiyatını yada satış miktarını belirler. İkisini birden belirleyemez.
Monopolcü kaynak dağılımında ve gider dağılımında adaletsizliğe yol açar.
Monopolcü tüketici rantını ele geçirmek için fiyat farklılaşmasına gidebilir.
Monopol, yasal ekonomik ve fiili nedenlerden ortaya çıkabilir.
Yasal nedenler: Pazar imtiyazı, ürünün patent hakkı ve bir malın tek satıcısı olma hakkının yasa yoluyla bir firmaya verilmesi durumunda oluşan monopoldür.
Ekonomik nedenler: Doğal tekel durumu, firmanın yerleşim üstünlüğü, hammadde kaynaklarının sadece bir firmanın elinde bulunması gibi nedenlerden dolayı piyasaya başka firmaların girmesinin mümkün olmadığı durumda ortaya çıkar.
Fiili Nedenler: Kartel ve Tröst gibi birleşmeler yoluylada monopol ortaya çıkabilir.
Doğal monopolü belirleyen koşullar: Ölçek ekonomileri, Patent-imtiyaz-lisans uygulaması, Know-How sahibi olma, Doğal kaynakları tekelinde bulundurma.
Monopol piyasasında tek bir satıcı vardır. Yani tek firma vardır. Bu durumda tek firmanın karşı karşıya olduğu talep eğrisi, piyasa talep eğrisinin kendisidir. Zira monopolcü firma piyasanın talebini karşılar. Bu nedenle de monopolcünün firma talep eğrisi ile piyasa talep eğrisi aynıdır.
Monopolcünün toplam gelir eğrisi çan eğrisi biçimindeyken, tam rekabetçi firmanın toplam gelir eğrisi orijinden çıkan pozitif eğimli bir doğrudur.
Monopolcünün ortalama gelir eğrisi, tam rekabetçi firmanın ortalama gelir eğrisi gibi talebe eşittir. Ancak tam rekabetçi firmanın ortalama gelir ve talep eğrisi yatay eksene paralelken, monopolcü firmanın gelir ve talep eğrisi negatif eğimlidir.
Monopolcü firmanın ortalama geliri ve talebi birbirine eşit; ancak marjinal gelirden büyüktür.
Ortalama gelir eğrisinin eğimi marjinal gelir eğrisinin eğiminin yarısına eşittir.
Monopolcü firmanın toplam hasıla eğrisi çan eğrisi biçimindedir.
Monopolcü firmanın hasıla maksimizasyonu için geçerli iki koşul vardır: Talebin fiyat esnekliğinin 1e eşit olması, Marjinal gelirin sıfır olması.
Monopolcü firmanın hasıla maksimizasyonuna göre; esneklik 1den büyükken
Marjinal gelir sfırdan büyüktür,
Toplamgelir pozitif eğimlidir
Marjinal gelir pozitif değer almasına rağmen negatif eğimlidir.
Ortalama gelir ve talep negatif eğimlidir
Ortalama gelir ve talep değerleri pozitiftir.
Esneklik 1e eşitken:
Marjinal gelir sıfıra eşittir.
Toplam gelir maksimumdur
Ortalama gelir ve talep eğrileri negatif eğimlidir.
Ortalama gelir ve talep değerleri pozitiftir.
Esneklik 1den küçöükken
Marjinal gelirde sıfırdan küçüktür
Toplam gelir azalmaktadır
Marjinal gelir negatif eğimlidir
Ortalama gelir ve talep eğrileri negatif eğimlidir.

Monopol gücü Lerner Endeksi ile hesaplanır.
Monopolcünün fiyat farklılaşması yapabilmesi için gerekli koşullar: Mal görünüşte farklılaştırılmalıdır. Bölünebilen piyasalar için talebin fiyat esnekliği farklı olmalıdır. Piyasalar bölünebilir olmalıdır. Marjinal Maliyet, fiyat farklılaşması sonucunda elde edilen getiriden büyük olmalıdır.
Birinci derece fiyat Farklılaşmasına göre: monopolcünün refahı maksimum olur, dara kaybı olmaz, tüketici rantının tümünü alır.
İkinci derece fiyat farklılaşmasına göre monopolcü tüketici rantının bir kısmını alamaz. (elk-su-tel)
Bir sinema öğrencilere 4TL, yetişkinlere 8TL den bilet satıyorsa Üçüncü derece fiyat farklılaşması vardır.
Monopolcü firma ile tam rekabetçi firmada geçerli olan eğrilere dayalı kıyaslama


Aşağıdakilerden hangisi tekelci (monopolcü) bir firmanın özelliklerinden birisi değildir?
Cevap: Uzun dönemde ortalama maliyet ortalama hasıla eşitliğinde üretim yapılması
Monopolün tüketici refahını olumsuz etkileme nedenlerinden biri Fiyat, marjinal maliyetten büyüktür.

MONOPOLCÜ REKABET PİYASASI
Monopolcü rekabet piyasasında üretilen mal heterojendir.
Monopolcü firma kısa dönemde aşırı kar, uzun dönemde ise tam rekabetçi firma gibi normal kar elde eder.




Tekelci rekabet piyasasında çok sayıda firma olmasına rağmen firmaların tekel gücü elde etmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Alıcıların tam bilgiye sahip olması
B) Talebin sonsuz esnek olması
C) Homojen ürün olması
D) Ürün farklılaştırmasının olması
E) Piyasaya giriş çıkışın serbest olması


Aşağıdaki piyasaların hangisinde en fazla reklam gideri yapılmaktadır?
A) Tam rekabet piyasası B) Monopol piyasası
C) Monopson piyasası D) Monopollü rekabet piyasası E) Oligopol piyasası


Kısa dönemde, bir tekelci rekabet firmasının üretimini gerçekleştirdiği noktada ortalama toplam maliyet eğrisinin şekli ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Negatif eğimlidir. B) Pozitif eğimlidir. C) Minimum noktasındadır. D) Yatay eksene paraleldir. E) Marjinal gelire eşittir.


Uzun dönemde, bir tekelci rekabet firmasının üretimini gerçekleştirdiği noktada çalıştığı kapasite düzeyi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Tam kapasite ile çalışmaktadır.
B) Aşırı kapasite ile çalışmaktadır.
C) Eksik kapasite ile çalışmaktadır.
D) Maksimum kapasite ile çalışmaktadır.
E) Kapasite düzeyini tam olarak bilmek mümkün değildir








OLİGOPOL PİYASASI

Oligopolun Özellikleri
Satıcılara homojen ya da farklılaştırılmış mal satabilirler
Firmalar birbirlerinin hareketlerini dikkate alırlar
Piyasaya girişin önünde yüksek engeller bulunmaktadır
Firmaların girdileri tam rekabet koşullarında aldığı varsayılır
Firmalar arasında işbirliği yapabilirler
Oligopol Piyasasında Endüstriye Girişi Engelleyen Unsurlar
En önemli engel ölçek ekonomileridir
Temel hammaddelerin birkaç firmanın elinde bulunmasıu
Belirli bir ürünün patent hakkının birkaç firmaya ait olması
Yüksek mali kaynak ihtiyacı
Teknoloji ve maliyetler
Oligopol Teorileri
Birinci grup teoriler: Klasik modeller olarakda adlandırılırlar, firmalar birbirinden bağımsız hareket ederler. Fiyat miktar yada reklam savaşları ortaya çıkabilir.
İkinci Grup Teoriler: Oligopolcülerin uzlaşmacı davranışlarda bulunduğu varsayımı üzerine şekillenmiştir. Fiyat, bölge, miktar ya da reklam konusunda anlaşma yoluna giderek en yüksek kar oranlarını paylaşırlar.
Kartel: Ortak karı maksimize etmek amacıyla büyük firmaların (oligopolcu firmaların) bir araya gelerek tek bir firma gibi davranmasıdır.
Merkezi Kartel: Malın monopol fiyatını tespit ederek monopol üretim miktarını üyeleri arasında dağıtmakta ve aynı şekilde karın nasıl dağıtılacağını belirlemektedir.
Piyasa Paylaşan Kartel: Sadece piyasanın nasıl bölüneceği konusunda anlaşma yapılmaktadır. Bu tür kartellerde her firma, sadece bir bölgede faaliyette bulunmaktadır.

Gizli Anlaşmalı Oligopol Teorileri:
Fiyat Liderliği Modelinde, firmalardan biri malın fiyatını kendi karını maksimize edecek biçimde belirler ve aynı endüstride faaliyet gösteren diğer firmalarda ürettikleri malı fiyat önderi firmanın belirlediği fiyattan satarlar.
Hakim Firmanın Fiyat Önderliği: Hakim firmanın belirlediği fiyattan küçük firmaların istediği kadar mal satmasına izin verdiği, küçük firmalar tarafından karşılanmayan kısmı kendi karşıladığı varsayımına dayanmaktadır.
N Firma Yoğunlaşma İndeksi: Bu indeksle endüstride faaliyet gösteren en büyük “n” sayıda firmanın toplam satışların yüzde kaçını gerçekleştirdiği ele alınır. Toplam satışların 100 ve endüstrideki en büyük N firmanın satışlarının toplamı 85 ise yoğunlaşma oranı %85 dir.
Herfindahl-Hirschman Endeksi: Herfindahl-Hirschman Endeksi hesaplanırken piyasa faaliyet gösteren en büyük n sayıdaki firmanın piyasa paylarının karelerinin toplamı alınır.

- Demir- çelik, gibi ürünlerin üretildiği piyasa, aşağıdaki piyasa türlerinden hangisine örnek olarak gösterilebilir?
A) Tam rekabet B) Tekel C) Oligopol D) Tekelci rekabet E) Oligopson
- Aşağıdakilerden hangisi oligopol piyasasında endüstriye girişi engelleyen en önemli engeldir?
A) Temel hammaddenin birkaç firmanın elinde bulunması
B) Belli bir ürünün patent hakkının birkaç firmaya ait olması
C) Birkaç firmanın özel imtiyazlı bir endüstride üretim yapılmasına izin verilmesi
D) Yüksek mali kaynak ihtiyacı E) Ölçek ekonomileri
- Piyasa fiyatlarının piyasada saygınlığı bulunan piyasa koşullarındaki değişiklikleri iyi analiz ettiğine inanılan bir firma tarafından belirlendiği fiyat liderliği modeli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hakim firmanın fiyat önderliği
B) Düşük maliyetli firmanın fiyat önderliği
C) Barometrik fiyat önderliği
D) Bir anlaşmaya bağlı liderlik
E) Girişi engelleyen fiyatlandırma

- Endüstrideki en büyük n sayıdaki firmanın toplam satışların yüzde kaçını aldığını ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) n – firma yoğunlaşma indeksi B) Lerner İndeksi C) Gini katsayısı D) Paashe İndeksi E) Herfindahl-Hirschman Endeksi

- Piyasadaki en büyük dört kâğıt firmasının satışlarının % 80’ını gerçekleştiriyorsa kâğıt sektörü ne tür bir piyasadır?
A) Tam rekabet piyasası B) Tekelci rekabet piyasası C) Oligopol piyasası
D) Monopol piyasası E) Triopol piyasası