Kpss tarih ders notları

Cevapla
TheDarkLethe
Mesajlar: 1
Kayıt: 08 Tem 2019 11:48
İletişim:

08 Tem 2019 12:08

İLK TÜRK DEVLETLERİ

Türk kelimesi ilk Çin kaynaklarında, Türkiye kelimesi ilk Bizans kaynaklarında geçer.

Anav: en eski, kültür bölgesi
Afenesyova: Türklere ait eserler, Türklerin en eski kültür merkezi Tagar: En gelişmişidir.

Nerelere göç ettik? Çin’e, Suriye’ye, Hindistan’a, Mısır’a, Anadolu’ya, Avrupa’ya
Neden göç ettik?: Çin baskısı, Kuraklık, Kar fırtınaları, Hayvan hastalıkları, Çin-Moğol baskısı, Göç eden boyun diğer boyu takip etmesi, boyların kendi aralarındaki mücadeleleri, Otlak-sulak arazilerin azalması.

İSKİTLER

İlk Türk Boyu İskitler’dir.
-“Bozkırın Kuyucuları” adıyla anılır. (maden)
-Tomris (ilk kadın hükümdar)
-At koşum takımları ve eğerleri yapmışlar.
-İlk defa Hayvan uslubu sanatını geliştirmişlerdir.
Alper Tunga (Firdevsinin Şehname eserinde “Afrasiyap” adıyla geçen kişi Alper Tunga’dır) Firdevsi Şehname adlı eserini Gazneli Mahmut için yapmıştı.

ASYA HUN DEVLETİ (BÜYÜK HUN DEVLETİ)
İlk Türk Devletidir.
İlk hükümdarı Teoman (orta asyadaki Türkleri bir bayrak altında topladı)
Metehan-onlu sistem-
Hun ne demek? : Koyun Çin kaynaklarında: Kavim, Halk, Topluluk demektir.
İpek yolu için Çin ile mücadele ettiler. Çinliler çin seddini yaptı.
Çini vergiye bağladı. (asimile olmamak için yerleşmemiş)
Ki-oktan itibaren çinlileşmeye başladılar. (Çinli prenseslerle evlilik.)
Not: Vatan sevgisinden ilk bahseden Metehan’dır.
Not: İstiklali feda etmeyi gülünç ve utanç bulan Batı Hun hükümdarı ÇiÇi dir.
Zamanla Kuzey ve Güney olarak 2ye ayrılır.
Kuzey: Hunalar Balamir öncülüğünde Karadenizin üzerinden Avrupa’ya göç ettiler. Kavimler Göçü

Göçlerin Sonucu:
Roma 2ye ayrıldı. Doğu Roma-Batı Roma
Avrupa Hun devleti kuruldu
Hristiyanlık yayıldı
Skolastik düşünce (papaz ne derse o, sorgulanamayan düşünce) 375-İlkçağ kapanmış, Ortaçağ başlamıştır.

AVRUPA HUN DEVLETİ

Atilla Doğu Romayı “Margos ve Anatolyos” anlaşmalarıyla vergiye bağladı.
Atilla gözünü Batıya çevirir. Roma halkı Papadan yardım ister. *Papa (I.Leon) Atilladan ricada bulunur.Roma Hristiyanlarca kutsal. *Sasanilerin Avrupa Hunlarını rahatsız etmesi nedeniyle Romayı almaktan vazgeçti. (vazgeçme nedenleri)
Atilladan sonra Uldız; Anadolu’ya seferler yapmıştır. (Anadoluya ilk seferler yapılmış)
Atilla’nın ünvanları:
-Tanrının kırbacı(kamçısı),
-Hun-Burgon mücadelesinde (Nibelungon destasında “Etzel” ismiyle geçer.)(Almanların destanı)
-Cesur kavimlerin efendisi
-Macarlar Atillayı ataları kabul ediyorlar.
Avrupa Hun Devleti iki tarafındada roma olduğundan zamanla asimile olacak ve yıkılacak.

Avarlar

Hunlar ile Avarların ortak özelliği: Avrupa’da devlet kurmaları.
Avarlar: Sasanilerle birlikte ilk kez İstanbul’u kuşatmışlardır. Hristiyanlığı resmi din olarak kabul etmişlerdir. ;Kurucusu Bayan Han’dır. Üzengi yapımını Avrupalı’lara öğrettiler. Töles isyanı sonucu yıkıldılar.
Bumin kağan avarların demircisidir. Avarların kızını istemiş, vermeyince Avarlara isyan ediyor. Bumin Kağanda Göktürk Devletini kurdu.

GÖKTÜRK DEVLETİ (KÖKTÜRK)

Kurucusu Bumin Kağan Başkent:Ötüken
Asya Hunlarından sonra ilk defa Orta Asya’da siyasi birliği sağlandı.
To-po kağan Budizmi kabul etti
Tötü Kanalı: Asya Hunları yapmış, Göktürkler zamanında kullanılmış sulama kanalıdır.
Not: Göktürkler Sasaniler ile anlaşıp Akhunları, Daha sonra Bizans ile anlaşıp Sasanileri yıkmışlardır. Bizansla ilk diplomatik ilişki.
Bizden giden ilk elçinin adı “Manyak”
Bizanstan gelen elçinin adı “Zemergos”

Zamanla ikiye ayrılmıştır (doğu-batı)

II.GÖKTÜRK DEVLETİ

Kutluk Kağan (“İlteriş” ünvanıyla başa geçmiştir) (İlteriş: derleyen, toplayan) Orhun Abideleri bu devletin zamanında yapılmıştır.
Uygurlar tarafından yıkılmıştır.
Not Türk tarihinde ilk milli istiklal ayaklanması Kürşad Ayaklanmasıdır.

Ayrıca Kürşattan sonra NİŞUFU adında bir kişi de isyan etmiştir.

UYGURLAR

Çİn kaynaklarında “Uygur” kelimesi “akraba, şahin gibi dolaşan” anlamındadır Maniheizm ve Budizmi benimsemiştir. Et yasak, Savaşmak yasak.
Tarımda; Darı ve Yonca üretimi
İlk yerleşik yaşama geçen

Hareketli harf sistemiyle matbaa
Örgün eğitim sisteminin ilk örnekleri Uygurlar zamanında
Tiyatro (ortaoyununun temeli), Şan, opera, pandomin uygurlarda
Töreyi yazıya geçirmiş, Yazılı hukuk kuralları
Moğolların “Benim hocam” olarak nitelendirdikleri türkler Uygur Türkleridir. Tük bankacılık sisteminin temelleri bu dönemde atılmıştır (Çin’e borç vermiş)

KIRGIZLAR

Ölüleri yakan tek Türk kavmi
Dünya tarihinde milletler arası yarışma düzenleyen ilk devlettir. Manas: Dünyanın en uzun destanı. Halen devam ediyor.(canlı destan) Kırgız adına ilk defa Orhun abidelerinde rastlarız.

HAZARLAR (günümüzde Polonya’da yaşar) (***) (hazar barış çağı) Musevi (Yahudi) Hoşgörü
Ticaretle uğraşır.(hayvan kürkü) (kürk yolu)
Haz(hazarlar Müslüman yöneticilerine bu ismi vermişlerdir)

İlk defa kendi ordularına ücretli askerler almıştır. PEÇENEKLER: Bizans ordusunda ücretli askerlik yapmışlardır.

OĞUZLAR:

Orhun abidelerinde ismi geçer.”Kalabalık” anlamında gelir. BSD ve Osmanlı Devletinin kurulmasında etkili olmuşlar. Müslüman oğuza: Türkmen
Hristiyan oğuza: Uz denir.

UZLAR :Uzlar günümüzde Romanya’da Gagavuz adıyla yaşarlar.
Malazgirt savaşında peçenekler gibi savaşı Selçukluların kazanmasına etkili olmuş.

BULGARLAR (***)
İlk Müslüman Türk Devletidir. Avrupa’nın kuzeyinde İslamiyeti kabul ettiler. (İtil Bulgarları)

İtil Bulgarları : Müslüman
Almış Han zamanında Müslüman olmuşlar.(Müslüman tüccarlar etkilemiş)
(tüccar olan)İbni Fadlan “RİGLE” seyahatnamesinde İtil Bulgarlarından bahseder. (***)

Tuna Bulgarları: Hristiyan Borishan zamanında.
Çar ünvanını kullanmışlar.

TÜRGİŞLER: Kendi adına para bastıran İlk Türk Devleti BAGA TARKAN’dır. AKHUNLAR: İpek yolu için mücadele ettiler.

Not: Göktürkler Sasaniler ile anlaşıp Akhunları, Daha sonra Bizans ile anlaşıp Sasanileri yıkmışlardır. BAŞKIRTLAR: Rusyaya baş kaldırdı. Günümüzde Rusya Federasyonu içinde yaşar.

KIPÇAKLAR (KUMANLAR)

Dede Korkut hikayelerine (oğuzlarla yaptıkları mücadeleler) konu olmuş İgor destanına (ruslarla yaptıkları mücadeleler) konu olmuş
Kodex Kumanüs adında kendilerine sözlük hazırlamışlar.

(Avrupa’ya Göç Edenler: Hunlar, Avarlar, Macarlar, Peçenekler, Uzlar, Sibirler)

SİBİRLER (SABARLAR)

Sibir: yoldan çıkan anlamında.

Not: Günümüzde ki
“Yakutlar” İskitlerin torunudur.

Karayimen Karaçay Hazarların devamı Gagavuzda yaşayan Türkler Uzların devamı Şincanda yaşayan Türkler Uygurların devamı

Video 4 + Video 5 + Video 6

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ KÜLTÜR VE MEDENİYET

Devlet Yönetimi

Hükümdarın kullanmış olduğu semboller:

Otağ (çadır) Örgin (taht)
Çetr (şemsiye) Kotuz(sorguç):tüğ Nevbet (davul) Kamçı (Berge)

Ünvanlar:

Toy (ziyafet) Ordu
Kemer (kur) Kama (yay) Tuğ (sancak) Kılıç

Han, Hakan, Kağan, Yabgu, İlteriş, İlteber, İdikut, Şanyü, Tanhu, Erkin Gök Tanrı (***)

Kut (siyasi)

İkili Teşkilat:

Batıda Yabgu,
İkili teşkilat Asya Hunları hariç tüm devletlerde kullanmıştır.
(hangisinde ikili teşkilat görüşmez diye bir soru gelirse; şıklara bak, Asya H.varsa işaretle) Asya Hunlarında 3lü teşkilar vardır. (Doğu-Merkez-Batı)

Kurultay (Toy/Kengeş) (bugünkü Bakanlar Kurulu) Katılanlara TOYGUN denir. Üyeleri: Hakan, Hatun, Boy Beyleri, İleri Gelenler, Hanedan üyeleri, Komutanlar Hatun (Katun); elçi kabul eder, kendine ait askeri ve sarayı var, devleti yönetir. Boy Beyleri: Bugünkü meclis. Milletinde sorunları görüldüğü için “Demokratik”tir. Kurultay BAZEN Danışma, BAZEN Karar organıdır.

*Kurultay Hakan’ı seçer
*Kurultay Hakan’ı denetler
*Törelerin uygulanmasını sağlar.
*Eğer Hakan töreye uymazsa Hakan’ı görevinden alır.
*Kurultay töreleri Hakan’ın isteğiyle değiştirir.
*Her türlü mesele kurultayda görüşülür (din dahil)
Kurultay; Hazarlarda “İhtiyar Meclisi”, Peçeneklerde “Komenton” gibi isimler alır.

Devlet Görevlileri:

Küç(güç) Ülüş (7sene bolluk var) (askeri) (ekonomik)

Doğuda Hakan

Apa
Tudun
Yabgu
Tigin
İnanç/İnal(ataman) : Tiginlerden sorumlu

: Sivil yönetici
: Vergi memuru : Batı sorumlusu : Hakanın oğlu

Ayuki
Aygucı
Sübaşı
Tarkan
Tamgacı (Bitikçi): Yazıcı Tutuk: Askeri vali

Şad
Ağılıg
Yarlıg
Yargucı : Yargıç/Hakim
**Şad: Tiginlerin eğitilmesi için başka yere gittikleri zaman aldıkları ünvandır.

: Hanedan üyesinden Komutan :Hazinden sorumlu
: Hükümdarın emri

Böri : Göktürklerdeki Kağan muhafız birliği Nazır (Buyruk) : Bakan
Otacı : Hekim/Tabib

: Hükümet
: Vezir
: Oğuzlarda Komutan : Komutan

Ordu

Ücretsiz (gönüllü) (Hazarlar hariç)
Ordu-Millet anlayışı (savaş zamanı herkes asker)
Onlu Sistem (Askeri) (Mete Han’ın tahta çıktığı tarik Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi kabul edilir)

Onbin—tümen—tümenbaşı Bin——-tabur—-binbaşı Yüz——bölük—-yüzbaşı On——-tabur—-onbaşı

-Yelme: Savaş zamanı düşmanın durumunun öğrenilmesi amacıyla gönderilen keşif birimine denir. Yelme’nin Osmanı’da karşılığı “Akıncı”dır. (****)
Türklerin dünyayı askeri alanda etkiledikleri yönler:
-onlu sistem

-Üzengi yapımını öğrettik
(üzengi:ayağını kitleyen mekanizma, at üzerinde denge ve güç almayı sağlıyor)
-Konserve yapımını öğrettik (savaşta lazım)
-Ceket(avcı yeleği) ve pantolon giymeyi öğrettik (savaş esnasında şalvar ve pelerin engeldir) -Islıklı ok (Metehan buldu. (mete nereye ok atıyorsa, herkes oku o yöne atıyor)
-Savaş taktikleri; Turan- Hlal-Kurt kapanı-Islıklı ok Pusu Sahte Ricat (geri çekilme)

HUKUK

Töre: Yazısız hukuk kuralları. Töreler değiştirilebilir.(Hakanın isteğiyle Kurultay’ın kararıyla) (İlk 4 maddesi değişmez: Adalet(Könilik), İyilik(Uzluk), Bağımsızlık(Oksızlık) hariççç)

Hapis cezaları göçebelikten dolayı kısadır. (10 günü geçmez)
Bazı suçların cezası İdam, Barış zamanı herhangi birine kılıç çekmenin cezası İdam, casuzluk İdam) Yargan: Yargıç
Tüz: (kpss) Devlet ile vatandaşın karşılıklı olarak görevlerini bildiren yazısız sözleşme.
Töreleri yazıya geçiren devlet: Uygurlardır. (Günümüzdeki Tüzük kelimesi.)

SOSYAL-EKONOMİK HAYAT

Savaşçı
Sanat: Hayvan üslubu
Taşınabilir eşyalar (halı, kilim, çul, iğne oyası)
Ekonomi hayvancılık
Kölecilik, sınıf ayrımı göçebelikten dolayı yok. Oguş(aile)—Urug(soy)—Boy (boy-bod)—-Budun(millet)—-İl(devlet) Yurt(çadır) Halkın kaldığı çadırlara denir.

DİN VE İNANIŞ (***)

Dinler
Göktanrı Maniheizm Musevilik(Yahudilik) Hristiyanlar İslamiyet

Budizm Maniheizm Şamanizm(sihir)

İnanış

Doğalar Kült Atalar Kültü Yer-Gök-Su İnancı Totemizm (uğur)

Kavramlar
şaman: sihir
Kült:inanç
Kurgan: Mezar
Yuğ: cenaze töreni
Balbal (bengütaş): mezar taşı Kam(Baksı): Din adamı

.

Anne (Ög)
Baba (Kong) Törün(düğün)
Tek eşlilik (monogami) Kımız(milli içeceğimiz)

*Ölüden sonra yaşamı; Balbal, Kurgan, Mumyalamak gösterir.(balballarında dirileceğine inanırlar) Akkoyun ve Karakoyunlular Balbal(Bengütaş) geleneğini devam ettirmişlerdir.

Uçmağ: cennet Tamu : cehennem Umay: ruh/melek Eşük : kefen

YAZI DİL VE EDEBİYAT

Alfabeler

Orhun Alfabesi (Göktürk): ilk milli alfabesi Uygur Alfabesi (milli)
Latin Alfabesi

-Edebiyat-

Sözlü Edebiyat:

Çin Alfabesi Soğd Alfabesi

Kiril Alfabesi Arap Alfabesi

Sav : Atasözü (*)
Sagu : Ağıt (*)
Koşuk : Kopuz(saz)lar eşliğinde söylenen şiirler.
Hikaye : Dede Korkut Hikayeleri (Oğuzlar ile Kumanlar arasındaki mücadeleyi anlatır)

Destanlar:

-Alper Tunga ve Şu: İskitler
-Ergenekon ve Bozkurt: Göktürk (Dağın yarılarak çıkılması)
-Oğuz Kağan Destanı: Asya Hun *** “Oğuz Kağan” adıyla bahsedilen kişi METEHAN’dır. -Türeyiş ve Göç: Uygurlar
-Manas Destanı: Kırgızlar
-Atilla ve Sihirli Geyik: Avrupa Hunları

Yazılı Edebiyat

Orhun Abideleri (kitabeleri, yazıtları)
Kutluk (2.Göktürk) zamanında yazıldı
Bugün Moğolistan’da
Hükümdarın halka karşı görevlerini ve Çin entrikalarını anlatılır. Halkın devlete karşı sorumluluğunu anlatır. İlk siyasetname örneğidir. açı doyurmak, çıplağı giydirmek: Sosyal Devlet

Bir tarafı Çince, Diğer tarafı Orhunca (Türkçe)’dir. W. Thomsen tarafından çevrildi.
Türk tarihinin ilk yazılı belgeleridir.
İlk bulunan kelime TENGRİ’dir (tanrı)

Orhun Abideleri kimin adına dikilmiştir? Vezir Tonyukuk + Bilge Kağan + Kültigin

Vezir Tonyukuk,
725 kendi yazmış
İlk Türk tarihçisi ve yazarı

Bilge Kağan ve Kültigin adına dikilmiştir. 732 735 yıllarında dikilmiştir.

Yollug tigin sadece bunları yazmıştır. Vezir Tonyukuk (Apa Tarkan): Almanya’daki Bismark’a benzetirler.

Not: Orhun Kitabeleri çözülebildiği için Türk tarihinin ilk yazılı eseridir.
En eski kitabe Yenisey yazıtlarıdır. Ancak çözülemediği için yıpranmış olduğu için ilk yazılı eser değil.

Bugut Yazıtları: Göktürk Devletinin en eski yazıtlarıdır (*) Terhin (taryat)
Karabalasagun Yazıtları Uygurlar Moyen-Çur Yazıtı

Yenisey Kitabeleri : Kırgızlar’a aittir.

Bilim:

12 hayvanlı türk takvimi (takvim yapabilmek için matematiğin ve astronominin çok iyi olması lazım. bilim yapmışlar demektir.)
tarih boyunca kullandığımız takvimler:
-12 hayvanlı, Güneş yılı esastır. 365 gün 4 saattir.

– Hicri (Ay yılı esastır)(354 gün)Halen kullanıyoruz (dini bayramlarda Örn; Ramazan ayı 10 gün kayar)
-Celali (Güneş yılı esastır)BSD hükümdarı Melikşah’a sunulmuştur. ünlü matematikçi ve şair olan Ömer Hayyam

tarafından hazırlanmıştır. BSD ve Babür İmparatorluğu bu takvimi kullanmıştır) – Rumi (Güneş yılı esastır) Osmanlı Devleti ticari işleri için kullanmıştır.
– Miladi (Güneş yılı esastır) Türkiye Cumhuriyeti kullanıyor.

Sanat:

Çadır yapıyorsam Dokumacılık yapıyorumdur. Halı (Dünyanın en eski halısı Pazırık halısı Türklerin) Firesko (duvar resmi) uygurlarda resim yapan sanatçıya “Bedizci” denir.
Hat, Çini, Minyatür, Fresko, Heykelcilik(balbal)
Madencilik : Altın Adam Zırhı

Bozkırın Kuyumcuları (İskitler) Minyatur: Uygurlarda başlar.

İskitlere ve Hunlara ait olan eserler Rusyada “Ermitaj” müzesinde sergileniyor.

Paralar

Paraların adı Kamdu
Böz
Çav Kuanpoyu

Müzik

Cinsi Bez Bez Kağıt Bez

Kullandığı Devlet
Göktürk Ticarette parayı ilk kullanan devlettir.(değişim aracı) Uygurlar
Uygarlar
Uygurlar

Kithara: Türk Kanunu Çevgan: Müzik aleti Ir: Beste
Küg: Melodi

Davul(Nevbet) Kopuz: Saz

Spor

Seğirtme: yaya yarışları Milletlerarası yarışma:Kırgızlar Tepük: Futbol
Kureş: Güreş

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

Talas Savaşı (Atlık Savaşı) (Çin X Abbasi)
Emevilerin Mevali politikası nedeniyle islamiyete geç girdik. Abbasilerin hoşgörü politikasıyla islamiyete girdik.

İslamiyete geçen ilk Türk Boyu Karluklar
İslamiyete geçen ilk Türk Devleti : İtil Bulgarları Devlet dini ilk defa İslam olan devlet: İtil Bulgurları Orta Asya’da İslamiyete geçen ilk devlet: Karahanlılar İlk büyük Türk-İslam devleti: Karahanlılar

KARAHANLILAR

Kurucusu: Külbilge Kadirhan (*) Karluk+Yağma+Çiğil+Tuhsi’lerden oluşur. Yöneticisi ve halkı tamamen Türktür. Resmi dili Türkçe’dir. (Ulusçuluk)

İlk defa Türk-İslam Medresesi açıldı (Semerkant Medresesi)
İlk defa Ribat yaptılar.
Ribat Kervansaray demektir. Ribatların Kervansaraylardan farkları; -Gazilerin sığınak merkezi -Güvenlik -Dini yayma merkezi İlk Türk-İslam Edebi eserleri verilmiştir.
Gulam sistemini ilk defa Karahanlılar uygulamıştır.
(Gulam: Savaşta esir edilen köle demektir.)

GAZNELİLER

Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulmuştur.
Kurusu Alp Tigin’dir.
En önemli hükümdarı Gazneli Mahmut’tur. İslamiyeti ilk defa koruyan devlettir.
Dünya tarihinde ilk Sultan ünvanını Gazneli Mahmut kullanmıştır(Abbasi halifesi verdi)

Hindistan’a 17 sefer yapmılarak İslamiyeti yaymıştır. Yine bu seferlere “Biruni” katımıştır. Gazneli Mahmut Biruni için “Sarayımın en değerli hazinesi” demiştir.
Günümüz Pakistan, Afganistan, Hindistan ve Bangladeş’te İslamiyetin varlığı Gazneli Mahmut’un seferleri sonucunda olmuştur.

Çok uluslu toplum ve ordu yapısı yıkılışını hızlandırmıştır. Seras, Nesa ve Dandanakan savaşlarını B.Selçuklu’ya kaybetmiştir.
Gurlular tarafından yıkılmıştır. (Gurlu/Afgan yerlileri)

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157)

1040-Dandanakan savaşı sonucunda İran’da kuruldu. Resmi dili Fars
1048-İlk Bizans X BSD savaşı olan “Pasinler” kazanıldı
1064-Tuğrul Bey Bağdat seferini yaparak halifeyi Şii Büveyoğulları baskısından kurtardı. (Abbasi halifesi Tuğrul Bey’e Doğunun ve batının sultanı ünvanını verdi.( (Şark ve gard diyebilir)
1064-Alparslan Ani Kalesi’ni fethetti. “Ebul Feth”(Fetihlerin babası) ünvanını aldı.
1071-Romen Dioganeos ile Alparslan Malazgirt Savaşını yaptı.

Malazgirt Savaşının sonuçları:

» Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.
» Anadolu’da ilk Türk-İslam Devletleri kuruldu.
» İlk defa bir Bizans İmparatoru Müslüman bir Sultan’a esir düştü.
» Türkleri tek başına yenemeyeceğini anlayan Bizans, Avrupa’dan yardım istedi.(Papadan) Haçlı Seferlerine sebep oldu.
» Türklerin batıya karşı ilerleyişi hızlandı.

BSD’nin Yıkılma Nedenleri:
– Haşhaşilik hareketinin ortaya çıkması (Hasan Sabbah/İsmaili Tarikatı/Fedailer) – Abbasilerin gizli faaliyetleri
– Oğuzların devlete küsmesi
– Taht kavgaları
– Melik ve Atabeylerin bağımsızlık çalışmaları
– 1141 yılında Karahitaylar ile yapılan “Katvan Savaşı”nın kaybedilmesi.

MISIR’DA KURULAN İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

Tolunoğulları

Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam Devletidir.
Bir Tevaif-i Mülk devletidir. (Abbasinin zayıflamasıyla kurulan devletçikler)
Tolun “dolunay” demektir.
En önemli hükümdarı Tolunoğlu Ahmet’tir.
“Maristan” adı verilen hastaneler inşa ettiler. (DİKKAT Karahanlıların Bimaristan akıl hastahanesidir)

İhşidler (Akşitler)

İhşid: prens demek, Akşit: nur yüzlü demek.
Bir Tevaif-i Mülk devletidir.
Hicaz bölgesine sahip olan ilk Türk İslam Devletidir.

Not: Kütüphaneleri bir devlet harikası olan “Fatımiler”dir

Eyyübiler

Kurucusu Selahattin Eyyubi’dir.
1187’de Hıttin Savaşıyla Haçlıları mağlup etti ve Kudüs’ü Haçlılardan geri aldı. İbni Meymun bu devlette yaşamıştır.
Avrupalı şövalyeler “arma” sistemlerini Eyyübilerden aldılar.
Kıpçak Türkleri bu devlete hizmet etmiştir.

Memlüklüler

Veraset sistemi diğer Türk devletlerinden farklıdır. (Kut yok. Komutanlarda başa geçer)
1260 Ayn Calud ve 1277 Elbistan Savaşlarıyla Moğolları dünya tarihinde ilk defa mağlup ettiler. Resmi dili Arapçadır.
1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşları sonucu yıkıldı.
Baybars Camii ve Kalavun Camii en önemli eserleridir.

ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ

DSMAÇ

Ek olarak; Dilmaçoğulları (Bitlis-Van): Bitlis Ulu Camii Vide 10

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

Devlet Yönetimi

Sembol

Unvan

Kılıç
Yay
Örgin (taht) Otağ(çadır) Eklemeler:
Hutbe
Tıraz(elbise)
Hilat (hed.tümü) Çetr (şemsiye) Sikke (para bast.) Berat(atama onayı)

Han
Hakan
İlig
Erkin Eklemeler: Bey
Padişah Sultan Sultan-ı Azam Melik

Şah

Saray Görevlileri:

Not: “dar” sözcüğün sonundaysa Türkçedeki “cı-ci” eki anlamına gelir.(yapan-eden) Eğer başına gelirse “kurum” anlamı taşır.

Candar
Alemdar
Silahdar
Camedar
Taşdar
Hacib (***):Halk ile hükümdar arasında bir aracıdır.
–Hükümdar ve Vezirden sonra gelen en yetkili kişidir.
–Hükümdar ile devlet, Hükümdar ile Halk arasındaki ilişkileri düzenler. –Uygun gördüklerini Divan-ı Mezalim’e (Sultanın huzuruna) çıkarıyor. –En bilgilesine; Has Hacip, Uluğ Hacip, Hacib-ül Hüccap denir. –Dışarıdan gelen elçileri kabul ediyor.

: Hükümdarı korur.
: Bayrağı taşır.
: Hükümdarın silahla ile ilgilenir.
: Hükümdarın kıyafetleri ile ilgilenir.
: Hükümdarın temizlik işleri ile ilgilenir.

Çaşnigir
Hansalar
Şarapdar
Emir-i Şikar: Hükümdarın av partilerini düzenler.

*Kut anlayışı devam ediyor.
Göktanrı’nın adı “Allah” olarak değişti.
*Kut Anlayışı Türkiye Cumhuriyeti ile son bulacak

: Hükümdarın yiyecekleri ile ilgilenir. : Hükümdarın sofrası ile ilgilenir.

: Hükümdarın içecekleri ile ilgilenir.

Devlet Görevlileri:

Amid : Sivil yönetici
Amil (*): Selçuklularda vergi toplayan kişidir.
Yuğruş : Karahanlılarda Vezir
Muhtesip : 1.Belediye işlerinden sorumludur. 2.Çarşı ve Pazarı denetler.
Melik : Hükümdarın oğlu
Atabey : Meliklerin eğitiminden sorumlu olan kişidir. (İlk Türk Atabeyi: Vezir Nizam-ı Mülk (*)) Şıhne : Askeri Vali

Divan-ı Saltanat



Hukuk

İlk Türk-İslam hukukunun oluşmasında; 1) İslamın getirdiği esaslar
2) Oğuzların kabile gelenekleri
3) Uygur, Akhun ve Sasani gelenekleri

KADÜL KUDAT EMİR-İ DAD KADI EMİR-İ DAD

ŞERİ HUKUK

Evlenme Boşanma
Miras
Hırsızlık
Ticaret Savaştan kaçma Mürted olma (dinden çıkma)

ÖRFİ HUKUK

Sosyal Güvenlik

Askeri davalara bakan : KADIASKER (KAZASKER)

Dipnot: O zamanlar Zekat bir vergidir.
Selçuklularda vergiye esas olan toprak birimi: Çift-i Avamil

Ordu

Müslüman olduktan sonra getirilen en önemli yenilik GULAM SİSTEMİ dir.

Sosyal Hayat

İmarethane: (İmar’ı sil “ethane”) Aşevi
Tabhane: (Tab: misafir demektir) Misafirhane
Debbahhane: (Debbah:Deri demek) Dericilik
Kapan: Tek bir cins malın satıldığı yerdir.
Bedesten: Kapalıçarşıdır. Her türlü ticari mal satılır.
Sebil: Çeşme
Tutmaç: 11.yy da Türklerin Milli Yemeğinin adıdır.(Genellikle Ramazanın ilk günü yapılır)
Kümbet: Anıt mezar. Siyasiler veyasSiyasilerin eşleri yatar. (Dikey şeklinde yapı)
Türbe: Dini şahsiyetlerin mezarı. (Türbeler yataylamasına uzun yapı)
Külliye: Toplu yapılar (İçinde; İmarethane, Kütüphane, Hamam, Medrese ve ORTASINDA Caminin bulunduğu yapı)

Arasta: Çarşı
Bargah: Saray
Tekke: Din öğretilen kurumlardır. Zaviye: Tekkenin küçüğüdür.

Darülafiye Hastane Darülsıhha

Maristan (Tolunoğullarında)

Bimaristan (Karahanlılarda) Akıl Hastahanesi (Bimarhane)

Toprak Yönetimi

İkta Sistemi:

Önemli !!!

İkta Sistemini Bütün Türk-İslam Devletleri kullanmıştır. Sadece geliştirenler Selçuklulardır.
Ama son şeklini veren Osmanlılar olacak.

EĞİTİM

Devlet

Medrese

Özelliği

Karahanlılar

Danişmentliler

B.Selçuklu D. B.Selçuklu D.

Semerkant Medresesi

Yağıbasan Medresesi

Nişabur Medresesi Nizamiye Medresesi

İlk Türk-İslam Medresesi
Anadolu’da kurulan İlk Medrese
BSD’nin İlk Medresesi
İlki Nişabur’da / en ünlüsü Bağdat’ta açıldı.

B.S.D ‘de 2. bir medresenin (Nizamiye Medresesinin) açılma nedeni? **(KPSS Sorusu)
– Bilim insanı yetiştirmek
– Devletin memuru ihtiyacını karşılamak
– Zararlı fikir akımlarına karşı-fikir üretebilmek. (Hasan Sabbah’ın başlatmış olduğu Batınilik faaliyetlerine karşı fikri fikriyle yok etmek için Gazali buranın başına geçmiştir.) ***Batıniliği ortadan kaldıran İlhanlılar’dır.

Eğitim ile ilgili bazı terimler;

Öğrenci: Danişment
Öğretmen: Müderris
Diploma: İcazetname
Fıkıh/İslami ilimlerde yetişen en üst öğretmen: Molla

Kitabın yazarına: Müellif,
Eser: İçinde yazdıklarına; Telif,
Kitabı ciltleyene: Mücellid,
Kitabı eliyle çoğaltanlara: Müstensih, Mühür sanatı ile uğraşanlara: Hakkah denir.

MİMARİ VE SANAT

Mimari:

“Türk üçgeni”

Günümüze kadar kalan eserler;
Karahanlılar: Arap Ata Türbesi, Ayşe Bibi Türbesi
Gazneliler: Zafer Kuleleri, Leşker-i Bazaar Cami
Büyük Selçuklu Devleti: İran’da (Tebriz, Nişabur, Tarhan) bulunur.

Diyarbakır Ulu Cami’ye eklemeler yapılmıştır.

Sanat:

Hat: Hat sanatı ile uğraşana “Hattat” denir. Amasyalı Yakut (Bilinen ilk büyük Türk Hattatı) En gelişme gösteren sanattır.

Minyatür: Resmin yerini minyatür sanatı almıştır. Minyatür: herhangi bir resmi küçültme demektir. Perspektife dikkat edilmez.
Kişiler statülerine bağlı olarak büyüklük ve küçüklükle çizilir.(Sultan 5 cm ise, Vezir 4 cm, Halk 2 cm gibi) Tasvir sanatıdır.

Uğraşana “Müssavver” veya “Nakkaş” denir.
Cezeri yapmış olduğu mekanik tasarımları “Otomato” adında kitabında toplamıştır.

Tezhip: Altınlamak, yaldızlamak anlamına gelir. Kitap süsleme sanatıdır.

Ayrıca; Ebru sanatı, Telkari, Malakari, Vitray(cam süsleme), Madencilik, Ahşap işlemeciliği ve oymacılığı, kakmacılığı, Çinicilik, Dokumacılık gelişme göstermştir.



Bilim İnsanları

Dünyanın 1. Öğretmeni : Artisto kabul ediliyor. 2.öğretmeni: Farabi. 3.öğretmeni İbni Sina kabul ediliyor.

Farabi (Muallim-i Sani)
Muallim-i Sani : İkinci öğretmen demektir.
Avrupada tanınan ismi “Al-Phoribius”
Kitapları :
-Kitabül Musiki (Dünya tarihinde yazılmış ilk modern müzik kitabıdır.) -İhsaül Ulüm (İlimleri sınıflandıran kitaptır. Sosyoloji, Psikoloji, Felsefe gibi) -El Medinetül Fazıla (Erdemli Şehir)
Birleşmiş Milletler fikrini savundu.
Türk-İslam Dünyasında Pozitif Bilimleri başlatmıştır.
Tıp ve Astronomiyle uğraşmıştır.

Gazali

Bağdat’taki Nizamiye Medreselerinin Rektörü Gazalidir.
Zararlı fikir akımlarına karşı fikir üretmiştir.
(Hayatı boyunca Haşşaşilik faaliyetlerinin fikri yönünü çürütmekle uğraşmıştır.) Asarül Bakiye adlı eserinde Türk dünyası hakkında bilgiler verdi.

Biruni / Beyruni (El-Üstad)
Yer çekiminin varlığını Newton’dan önce söylemiştir.
Jeodazi ilmini buldu. Dünyanın çağını hesapladı.
Gazneli Mahmut “Sarayımın en değerli hazinesi” diye Biruni’den bahsetmiştir.

İbni Sina (Avicenna)
İnsanın içinde bir kurt vardır. Bu kurt insanı hasta eder. Bu kurdu günümüzde görmek imkansızdır.” diyerek mikrobun var olduğunu bizlere bildirdi.
El Kanun-u Fit Tıp (Ösym “fit tıp” ifadesini kullanmaz. “El Kanunu” olarak belirtir)(Av.’da ders kitabı olarak okutuldu) Kitabüş Şifa

Zekeriya Er-Razi

İbn-i Sina’dan sonra Avrupa’da en fazla tanınan Doktor Zekeriya Er-Razi’dir.
Çiçek ve kızamık hastalığının farkını buldu. “El Havi Ansiklopedisi” 17.yy’a kadar ders kitabı olarak olutuldu.

Fezari

(Feza: Uzay demektir.)
İslam dünyasının astronomi ile uğraşan ilk bilim insanıdır.
Usturlab adı verilen bir aletle “Güneş ve Ay tutulmalarını” hesap etmiştir.

Cabir Bin Hayyan (Geber)
Modern Kimyanın kurucusudur.
Alaşımlardan yapay altın elde etmeye çalışmıştır.
İlk defa hassas teraziyi kullanmıştır.
Asitletle uğraşmıştır.
Kitab-ül Kimya adında eser yazmıştır.
Atomun parçalanabileceğini ilk öne süren bilim insanıdır.

Harezmi (Algorisma)
Cebir’in kurucusudur(İbn-i Türk’te uğraştı).
Hisabül Ceb vel Mukabele (Matematik ve üzerine denklemler) Sayıların yanlarına Sıfır (0) yazmayı bulmuştur.

İbni Rüşt (Avereos)
Her zaman aklı ön planda tutmuştur. Aristo’yu Avrupalılara anlatmıştır. Felsefecidir.

Abdullah İbni Firnan

Dünya tarihinde ilk uçuş denemesini yapmış. (Dikkat: eğer başarı derse Ahmet Çelebi)
Cevapla
  • Benzer Konular
    Cevaplar
    Görüntü
    Son mesaj
  • Bilgi
  • Kimler çevrimiçi

    Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 9 misafir