Türkiye ekonomisi 1-4

[ALİÖZTÜRK]

Türkiye Ekonomisi
Ünite 1 - Türkiye Ekonomisinin Temel Özellikleri ve Dünya Ekonomisindeki Yeri
· Türkiye’nin gerçek yüzölçümü ile izdüşüm alanı arasındaki önemli fark=> Ülke topraklarının yarıdan fazlasının dağlarla ve engebeli arazilerle kaplı olması
· Yüzölçümü büyüklüğüne göre sıralama yapıldığında Türkiye 34. Sırada
· Göller ve adalar dahil edildiğinde Türkiye’nin toplam yüzölçümü ve izdişüm alanı => 814,578km2-783,562km2
· Türkiye’nin toplam sınır uzunluğu 10,765km
· Türkiye’de idari açıdan 81 il bulunmaktadır
· Türkiye yarı kurak bir iklim özelliğine sahiptir
· Türkiye’nin dünyadaki toplam maden üretimi ve üretilen maden çeşitliliği açısından sıralaması => 28-10
· Türkiye’de çıkarılan maden çeşitleri=> Yakıt madenleri, hammadde madenleri, çeşitli madenler
· Türkiye’de çıkarılan başlıca yakıt madenleri => Kömür, linyit, petrol, doğalgaz
· Türkiye’de çıkarılan hammadde madenleri => Demir, bakır, krom, manganez, bor
· Türkiye’de dünya toplam bor rezervinin %72 çıkarılmaktadır
· Yurtiçinde denize dökülen en uzun nehir => Kızılırmak
· Bir ülkenin su fakiri sayılabilmesi için kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 1000 m3 tür
· Türkiye’de kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 1519m3
· Eğitim, sağlık, beslenme, barınma(konut) alanlarında yapılan harcama => demografik
· Ülkenin doğal kaynaklarının mevcut sermaye ile iyi şekilde kullanılabileceği nüfus miktarı=> Optimal nüfus
· Osmanlı imparatorluğunda İlk nüfus sayımı => II. Mahmut Dönemi 1830 – 1831
· Osmanlıda modern anlamda ilk nüfus sayımı – 1882-1890
· Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan nüfus tespitine yönelik ilk sayım=> 1927
· Nüfus sayımında Adrese Dayalı Nüfus kayıt sistemine geçilme tarihi => 2006
· İnsani Gelişme raporu(Beşeri kalkınma raporu)=> 1990 yılından bu yana yayınlanmaktadır
· Birleşmiş Milletler Kalkınma programının 2011 yılı insani gelişme raporuna göre Türkiye 92. Sıradadır
· Üretici konumunda olan 15-64 yaş arası nüfus => Aktif nüfus
· Türkiye GSYH büyüklüğü bakımından dünyanın ilk 20 ülkesi arasında yer alırken, kişi başına milli gelir sıralamasında daha gerilerde yer almaktadır. Bunun nedeni nispeten kalabalık ve artan nüfus
· DPT’nin hazırladığı kalkınma planlarında bölgesel kalkınma için ilk önce alt yapı geliştirilmesine ağırlık verilmiş
· Temel fiyatlar üzerinden çıktı-alış fiyatı üzerinden ara tüketim(hammadde ve diğer ara girdiler) => Gayri Safi Katma değer
Ünite 2 - Türkiye’de Milli Gelir, Gelir Dağılımı ve Yoksulluk
· Bir ülke ekonomisi hakkında fikir veren temel ekonomik gösterge => Milli gelir
· Milli Gelir hesaplaması => Üretim yöntemi, harcama yöntemi ve gelir yöntemi
· GSMH (Gayri Safi Milli Hasıla)– GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) arasındaki fark => Net Dış Alem Faktör Gelirleri
· Bir ülke vatandaşlarının yurtiçinde ve yurtdışındaki toplam mal ve hizmet üretimi=> Gayri Safi Milli Hasıla
· GSYH’nın yıl ortası nüfusa bölünmesi ile => Kişi Başına GSYH
· Nominal (Cari) GSYH’nin, Reel (Sabit) GSYH’ya oranı => GSYH deflatörü
· Belirli bir mal ve hizmet sepetinin satın alınması için gereken ulusal para tutarlarının birbirine oranı => Satın Alma Gücü Paritesi
· Tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerin yanında devlet tarafından veya kar amacı gütmeyen kuruluşlarca eğitim, sağlık v.b hizmetleri kapsamaktadır=> Gerçek kişisel tüketim
· Ekonominin reel üretim düzeyinde gözlemlenen iniş ve çıkışlar=> Konjonktür
· 5 yıllık kalkınma planları hangi yıl uygulanmaya başlamıştır => 1963
· Bir malın yurtdışından ithal edilmesi yerine yurtiçinde üretilmesini öngören, böylece döviz tasarrufu sağlayan sanayileşme stratejisi=> İthal ikameci
· Ülkenin iç üretim için kullanabileceği kaynaklar ihracat amacıyla yapılacak ihracat amacıyla yapılacak üretime yönlendirilmesi => İhracata dayalı sanayileşme
· 1989 finansal serbestleşmeye önemli adım atılmıştı => 32 sayılı Karar
· 1923’ten günümüze Türkiye ekonomisinin ortalama büyüme hızı yaklaşık olarak %5 ‘tir
· Dünya bankasının yaptığı sınıflandırmada Türkiye üst-orta gelir grubundadır
· 2001-2023 dönemi kapsayan uzun vadeli strateji => 8.beş yıllık kalkınma planı
· Gelir dağılımı sınıflandırmaları=> Fonksiyonel, Kişisel, Sektörel, Bölgesel
· Milli gelirin nüfusa dağılımındaki eşitsizliği göstermekte kullanılan grafik=> Lorenz Eğrisi
· Üretim faktörlerinin gelirden aldıkları payları analiz etmek istediğimizde => Fonksiyonel Gelir Dağılımı
· Dünya bankasına göre gelişmekte olan ülkeler için mutlak yoksulluk sınırı 4$ dır
· Hane halkı veya bireyin yaşamını sürdürebilecek asgari refah düzeyini yakalamaması => Mutlak yoksulluk
· Bireylerin toplumun ortalama refah düzeyinin belli bir oranın altında kalması => Nispi Yoksulluk
Ünite 3 - Kamu Ekonomisinde Gelişmeler
· Tüketimleri sonucu yoğun dışsal faydalar sağlarken, kişilere de ayrıca özel fayda sağlayan mal ve hizmetleri=> Yarı Kamusal Mal
· Toplam kamu harcamalarının toplam kamu gelirlerini aşan kısım => Kamu açığı
· Kamu harcamaları ile gelirleri arasındaki farkın en yüksek olduğu yıl => 2011
· Kamu harcamalarında 1950’lere kadar idari sınıflandırma yapılmıştır
· 5013 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve kontrol Kanunu’na göre idari sınıflandırmada => Genel Bütçe, Özel Bütçe, Düzenleyici denetleyici kurum bütçeleri
· Kamu Mali Yönetimi ve kontrol Kanunu ile performans esaslı bütçelemeye geçilmiş ve bütçedeki sınıflandırma sistemi yeniden yapılandırılmıştır.
· Kısa dönemde doğrudan üretimi arttırıcı etkisi olmayan ve faydası bir dönemle sınırlı olan harcamalar=> Cari harcamalar
· Günümüzde merkezi yönetim bütçesindeki en büyük harcama kalemi=> Cari Transferler
· Belirli bir amacın veya birbirine yakın amaçlar grubunun gerçekleştirilmesi için belirli kaynakların toplandığı ve harcandığı, bütçe içi veya bütünüyle bütçe dışı kamusal nitelikli özel hesap => Fon
· Kamu bütçesinde harcamaların finansmanında kullanılan kamu gelirlerinin en önemlisi => Vergi gelirleri
· Dar anlamda kamu gelirleri => Vergi gelirleri, fon gelirleri, özel gelirler, katma bütçe gelirleri
· Geniş anlamda kamu gelirleri => Devlet kuruluşu gelirleri, il özel idareleri gelirleri, Belediye gelirleri, sosyal güvenlik kuruluşlarının gelirleri
· Vergi Sisteminin temel ayakları => gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi
· Toplam vergi yükü => Ödenen vergiler / Milli gelir
· Türkiye’de 1962 yılından sonra uygulanan ve zorunlu olarak kamuya borç veren=> Tasarruf bonoları
· Borç yönetimi mali istikrarı etkilediği gibi faiz oranları v.b parametreler üzerindeki etkisi nedeniyle dış politikayı da etkiler
· Borç yönetiminin birincil amacı => Borç yükünün azaltılması
· 2001-2010 dönemindeki borç yükündeki azalmada birincil etken => faiz harcamalarındaki düşüş
· Kamu gelir ve giderler lehine gelişmesiyle => Kamu açığı oluşur
· Kamunun toplam nakdi harcamaları ile toplam nakdi gelirleri arasındaki fark => Kamu kesimi borçlanma gereği
· 5018 sayılı yasa çerçevesinde 2006 yılından itibaren bütçenin kapsamı genişletilmiş ve konsolide bütçeden merkezi yönetim bütçesine geçilmiştir.
· Türkiye’de kamu mali yönetimine ilişkin ilk düzenleme => Muhasebe-i Umumiye kanunu
· Genel yönetim bütçesi => Merkezi yönetim bütçesi, Mahalli idareler bütçesi, Sosyal güvenlik kurumları bütçesi
· Sermayesinin tamamı devlete ait olup ticari esaslara göre mal ve hizmet üreten kamu iktisadi teşebbüsü => İktisadi Devlet teşekkülü
· Sermayesinin tamamı devlete ait olup, tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve bu nedenle imtiyazlı sayılan kamu iktisadi teşebbüsü=> Kamu iktisadi Kuruluşu
· KİT’leri düzenleyen 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye göre iktisadi devlet teşekküllerinin veya kamu iktisadi kuruluşlarının veya bağlı ortaklarının sermayelerinin en az %15’ine en çok %50’sine sahip oldukları anonim şirketi=> İştirak
· Devletin özel sektörün karar alanını daraltan regülâsyonları azaltması veya kaldırması, kamu gücünün özel sektöre ve sermayeye devredilmesi yönünde yapılmış yasal düzenlemeler => Deregülasyon
Ünite 4 - Temel Sektörlerde Gelişmeler I: Tarım Sektörü
· İktisadi gelişme sürecinde tarım sektörünün önemine ilk kez sistematik olarak değinen iktisat ekolü => Fizyokrasi
· Tarımsal üretim iki alt sektörden oluşur => Bitkisel üretim-Hayvansal üretim
· Türkiye’de tarım sektörünün ortalama işletme büyüklüğü 6,1 hektar
· Türkiye’de tarım sektörünün en büyük sorunlarından biri => Tarım işletmelerinin küçük geleneksel aile işletmeleri şeklinde olması
· Türkiye’de toplam tarımsal üretim değerinin içinde bitkisel üretimin payı %48’dir
· Tütün üretimindeki gerilemenin temel sebebi => 2001 yılında çıkan tütün yasası sonucu izlenen alternatif ürün politikası
· Türkiye’de son yıllarda özellikle iç ve dış pazara yönelik profesyonel manada yapılan sebze üretimi ağırlıklı olarak Akdeniz bölgesinde yoğunlaşmıştır.
· Türkiye’de örtü altı bitkisel üretim içersinde en büyük payı sebze üretimi alır
· FAO verilerine göre, 2009 yılında tarım sektörün dünya GSYH’nın %3’ünü oluşturur
· Denizlere göre üretilen ürünlere bakıldığında 2010 yılı itibariyle en fazla üretilen balık => Hamsi
· Bir ekonomik faaliyette çalışanların sayısı azaldığı halde üretimde belirgin bir düşüş olmuyorsa bu faaliyet kolunda Gizli işsizlik söz konusudur.
· Bir faaliyeti kolunda gizli işsizliğin ortaya çıkma sebebi => işgücünün marjinal verimliliğinin sıfıra yakın, sıfır veya negatif olmasıdır
· Türkiye’de tarım politikasının uygulama şekli Kalkınma planları ile şekillenir.
· Tarım sektöründe uygulanan temel destek kategorileri => Gelir destekleri, fiyat destekleri, diğer destekler
· Türkiye’de toplam 9 alanda tarımsal destek sağlanmaktadır
· 2011 yılı insani gelişme raporunda Türkiye’nin İGE değeri 0,699
· Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk nüfus sayımının temel amacı => Asker sayısını tespit etmek
· Ülkenin doğal kaynaklarının mevcut sermaye ile en iyi şekilde kullanabileceği nüfus miktarı=> Optimal nüfus
· Türkiye ekonomisinin büyüme hızının en yüksek olduğu dönem => 1946-1953
· 2011 yılı insani gelişme raporunda İGE değeri açısından ilk sırada yer alan ülke Norveç
· GSYH deflatörü => Cari fiyatlarla GSMH/Sabit fiyatlarla GSHMx100
· Devletin ekonomiye doğrudan müdahale ettiği çeşitli iktisat politikası araçlarını kapsar=> Regülâsyon
· Avrupa birliği ortak tarım politikası ilkelerinden biri => Topluluk tercihi ilkesi
· Bir ülkenin reel GSYH’sın da ki yüzde artış => büyüme ile ölçülür
· Türkiye’de fonksiyonel gelir dağılımı açısından gelirden en çok pay alan faktör => Maaş-ücret gelirleri
· Harcamayı yapan yönetim birimlerini esas alan kamu harcamaları sınıflandırması => İdari
· Türkiye’de 1980 sonrasında belediyelere verilen vergi toplama yetkisi => Emlak vergisi
Ünite 5 - Temel Sektörlerde Gelişmeler II: Sanayi Sektörü
· Üretim faktörlerinden emek ve sermayeyi kullanarak ham madde ve yarı mamül maddeleri işleyerek mamul madde haline getiren tüm üretimim faaliyetlerini kapsar- Dar anlamda sanayi
· Turizm sanayinde olduğu gibi müteşebbisin kurduğu, mal ve hizmet üreten ve gelir getiren faktörlerin bileşimi -Geniş anlamda sanayi
· DPT tarafından yapılan sınıflandırmaya göre sanayi sektörü – Madencilik, İmalat Sanayi, elektrik gaz su
· İmalat sanayinin alt sektörlerini oluşturur – Tüketim malları, yatırım malları, ara mallar
· 18. yy ortalarında sanayi devriminin İngiltere’de ortaya çıkması Buhar gücüyle çalışan makinelerin kullanılması ile ortaya çıkmıştır.
· Buhar makinesi James Watt tarafından icat edilmiştir.
· II. Meşrutiyet’ten Birinci Dünya Savaşı’nın çıktığı yıla kadar olan dönem bazı yazarlarca nasıl tanımlanır => Milli İktisat Dönemi
· Aralık 1913 tarihinde iktidardaki ittihat ve Terakki Hükümeti sanayileşmeyi teşvik etmek amacıyla => Teşvik-i Sanayi Kanunu Muvakkatı
· Osmanlı Devleti’nde 1913 ve 1915 yıllarında yapılan sanayi sayımları kapsadığı yerler => İstanbul, Bursa Bandırma, İzmir
· İzmir İktisat kongresi hangi tarihte => 17 Şubat 1923
· Mustafa Kemal Atatürk “Yeni Türkiye’mizi layık olduğu mertebeye çıkarmak için vakit geçirmeden iktisadımıza önem vermek zorundayız.” konuşmasını => İzmir İktisat Kongresinde yapmıştır. İktisadımıza önem vermek zorundayız derken =>Sanayileşme
· Gümrük korumasına geç başlamasının sebebi => Lozan Barış Antlaşması
· Türkiye iktisat kongresine katılan sanayicilerin istekleri => Gümrük tarifelerinin arttırılarak sanayinin dış ticaretten korunması. Teşvik-i Sanayi kanunun yeniden düzenlenerek yürürlüğe konulması. Bir sanayi bankasının kurulması. Makine araç-gereç ithaline vergi bağışıklığının sağlanması
· Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra etkin bir gümrük korumacılığı => 1929
· Cumhuriyet’in ilk yıllarında işlenen temel ekonomi politikası => Özel girişim eliyle serbest piyasa koşullarında sanayileşme
· Aşar Vergisi 1925 yılında kaldırılmıştır.
· Türkiye’de devletçilik yoğun olarak Sanayi alanında uygulanmıştır.
· Birinci beş yıllık Sanayi Planı => 1934 – 1938
· 1942 yılında Karne uygulamasına gidilen iller => İstanbul- Ankara
· Savaş koşullarında ekonominin üzerindeki baskıları denetim altına alabilmek, özellikle gıda zorluklarını gidermek üzere çıkartılmış ve hükümete üretim ve dağıtımla ilgili özel yetkilerin verildiği 18 Ocak 1940 yılında çıkarılan kanun => Milli Müdafaa Kanunu
· Toplumda sanayileşmeyi gerçekleştirmek için izlenen modelleri kapsayan => Sanayileşme Stratejisi
· Türkiye’de bilinçsiz bir şekilde izlenen ithal ikamesi politikası sonucunda yaşanan => Negatif ithal ikamesi
· Avrupa Birliği Ekonomik Faaliyetler sınıflandırmasına (NACE) göre sanayi sektörü sınıflanmasında => Madencilik ve taşocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz ve su
· AB ile Gümrük Birliğine 1 Ocak 1996 yılında girilmiştir.
· Türkiye’de imalat sanayinin karşılaştığı önemli yapısal sorunlar => Teknoloji üretiminin yetersizlik, düşük fiyatlı ithalattan kaynaklanan haksız rekabet, bürokratik işlemlerin fazlalığı, netelikli işgücü eksikliği
· Türkiye’de enerji alt sektölerini oluşturan => Elektrik, Gaz, Buhar ve sıcak su
· 1980 – 2012 döneminde sanayide ortaya çıkan sorunlar;
- Dönem başında verimlilik ve ihracat artışına karşılık, özel sektörün rekabet gücünü zamanla kaybetmesi
- Küreselleşmeyle artan rekabet karşısında düşük katma değerli sektörlerin gelişmesi
- Küresel pazarda Çin’in rekabeti sonucunda emek yoğun sektörde Pazar kaybı.
· Sanayi sektörü içindeki en önemli alt sektör => İmalat
Ünite 6 - Temel Sektörlerde Gelişmeler III: Hizmetler Sektörü
· Hizmet sektörünün gelişimi => Dünyada yaşanan hızlı kentleşme, konu sektörünün gelişimi, diğer sektörlerde girdi olarak kullanılan ara hizmetlere olan talebin artması
· Türkiye’de hizmetler sektörünün GSYH içindeki payı 2011 yılında yüzde 72,5 olmuştur
· Colin Clark ve Jean Fourastie’ye göre ekonomik gelişme ve kalkınmada en büyük itici güç => Teknik gelişme
· Birleşmiş Milletlerin yapmış olduğu ayrıma göre hizmetler sektörü imalatı kapsamaktadır
· Hizmetler => Gayri maddi görünmezdir, depolanamaz, çok az hizmet sınır ötesi hareket gerektirir, az sayıda hizmet işleminin niteliği tüketicilerin verildiği ülkeye gitmesini gerektirir
· Ticari hizmetlerin kapsamı => Meslek hizmetleri, bilgisayar hizmetleri, AR-GE hizmetleri, Emlak hizmetleri
· Hizmetler alt sektörleri içinde ulusal gelire katkı bakımından en hızlı gelişen alt sektör => Ticaret
· Hizmetler sektörünün istihdam içinde payı 2011 yılı için %55 tir.
· 2011 yılı ekonomik faaliyetlerine göre sanayi sektörünün GSYH içindeki payı %19,2
· Ticaret hizmetlerinin gelişmesine katkı sağlar => Ekonomik ticaretin yaygınlaşması
· Toptan ticaret yapan işletmeler arasında ilk sırada gıda maddeleri yer alır
· Ticaret hizmetleri sektöründe temel amaçları => Rekabetçi bir ortamda verimlilik artışı, faaliyet hacminin büyütülmesi, teknolojinin özendirilmesi, yeniliğin özendirilmesi
· Cumhuriyet’in ilk yıllarında ulaştırma sektöründe daha çok neye önem verilmiştir => Demiryolları
· Ulaştırma sektöründeki amaç => Demiryollarının arttırılması, karayollarının kalitesinin arttırılması, deniz taşımacılığının daha ucuz yapılabilmesi, köprü ve yol yapım masraflarının düşürülmesi
· Türkiye’de yük taşımacılığında ağırlık => Karayolları
· Karayolları genel müdürlüğü => 1950 yılında kurulmuştur
· Karayolların yapımına 1950 yılından sonra önem verilmiştir.
· Karayolları => Devlet yolları, il yollar, köy yolları
· Bölge ve il merkezlerini, deniz ve hava limanlarını birbirine bağlayan birinci dereceden ana yol => Devlet yolları
· Osmanlı’da ilk açılan demiryolu hattı => İzmir – Aydın
· Cumhuriyet döneminde yabancıların ellerindeki demiryolları hangi tarihte millileştirilmiştir => 1924
· Özellikle mal ulaşımında en ucuz olan ulaşım => Denizyolu
· Denizyolu taşımacılığı => Özellikle mal taşımada en ucuz yol deniz yoludur, Deniz yolu ülkeler arası mal taşımacılıkta çok avantajlıdır, günümüzde dış ticarete konu olan malların %80’i denizyolu ile yapılmaktadır, denizyolunun inşa ve bakım gideri yoktur
· Bir ülkede kendi karasuları içinde kalan deniz çevresini kullanması ya da kullandırtması hakkı => Kabotaj
· Türkiye hangi antlaşma ile kabotaj hakkını yabancılardan almıştır => Lozan Antlaşması
· Gümrük gözetimdeki eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırması, karıştırılması ve benzeri işlemleri ifade eder => Elleçleme
· İnşaat sektörü içinde en önemli olan => Konut yapıları
· OECD ülkeleri içinde yabancı turist girişi bakımından son beş yılda %20,6 artışla en hızlı gelişen ülke=> Türkiye
· Türkiye’de turizm sektöründe amaçlananlar => Küreselleşmenin ortaya koyduğu dinamik barındırmak, hizmet kalitesini arttırmak, pazarlama kanallarını çeşitlendirmek, doğal sermayeyi korumak
· 2011’de Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen ilk üç ülke sıralaması => Almanya- Rusya-İngiltere
Ünite 7 - Türkiye’de Finansal Yapı, Krizler ve Ekonomik İstikrar Kararları
· Reel ekonomiden kaynaklanan istikrarsızlıklar => Mal ve faktör piyasalarından kaynaklanan durgunluk, yüksek işsizlik, enflasyon
· Bankacılık sektörü içinde => merkez bankası, mevduat bankaları, katılım bankaları, kalkınma bankaları
· Merkez bankaları => Ekonomide parayı ve para politikasını kontrol ederler, nihai ödünç mercidir, likiditenin son kaynağı olarak faaliyette bulunurlar, en temel nitelikleri ekonomiyi fonlayacak son makam olmalarıdır
· Bankaların ellerindeki ticari senetleri merkez bankasına iskonto ettirmek suretiyle temin ettikleri kısa vadeli kredi => Reeskont kredisi
· Merkez bankacılığı dünyada ilk kez İngiltere’de ortaya çıkmıştır.
· Türkiye’de milli bir merkez bankası kurulması fikri ilk olarak nerede ortaya çıkmıştır => İzmir İktisat kongresi
· T.C. Merkez bankası => 1930 yılında kurulmuştur. Fiilen 1932 yılında göreve başlamıştır.
· T.C. Merkez bankasının temel görevi => Fiyat istikrarını sağlamak
· TCMB temel görevleri => Açık piyasa işlemi yapmak, reeskont ve avans işlemleri yapmak, ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek, mali piyasaları izlemek
· Mevduat kabul eden bankaların taahhütlerine karşılık olarak nakit veya kolaylıkla nakde çevrilebilir değerler bulundurma zorunluluğu => Disponibilite
· TCBM’nın hükümette olan ilişkileri ve bununla ilgili müşavirlik görevleri arasında => Mili müşavirlik, ekonomik müşavirlik, mali ajanlık, haznedarlık
· Temel faaliyet alanı, para ve paranın ikamesi olarak menkul değerlerin alım ve satımı olan banka =>
Mevduat (Ticaret) bankaları
· Ticaret Bankaları nelerden fon sağlar => Bireysel, firmalar, Resmi kurumlar
· Merkez bankasının emisyon yoluyla gerçekleştirdiği parasal genişleme veya daralma sürecine, ticaret bankaları nasıl katkı sağlar =>Kaydı para üretmek suretiyle
· Bankaya yatırılın mevduatın belli bir kısmını yasal zorunluluk olarak tutulması; kalanı ise kredi veya başka yollarla piyasaya sürülmesi, bundan bankacılık sistemine geri dönem kısmın aynı süreçle yeniden piyasaya çıkması ve tekrar geri dönmesi ile kümülatif bir paranın üretilmiş olması => Kaydi para
· Hizmet tanımını faizsiz bankacılık olarak yapan, parayı ticarete doğrudan konu alan bir meta şeklinde görmeyen, unu ticarette mübadelenin yapılmasına imkan sağlayan bir araç olarak ele alan finansal aracı türü => Katılım bankacılık
· Mart2012 tarihi itibariyle faaliyet gösteren mevduat banka sayısı => 31
· Ekonomik istikrarsızlığın nedenleri => Ülke içinde ortaya çıkan ekonomik politik istikrarsızlıklar, yanlış makro ekonomik politikalar, Arızi (dıştan gelen) gelişmeler, ülke ekonomisindeki yapısal sorunlar
· Ekonomik krizler 2 ana başlık altında toplanabilir => Reel sektör krizleri – Finansal krizler
· Reel sektör ortaya çıkan krizler => İşsizlik, enflasyon
· Finansal krizlerde => Borç krizi, borsa krizi, para krizi, ikiz kriz
· Finansal krizlerin ortaya çıkmasına neden olan faktörler => enflasyon ve enflasyonu düşürmeye yönelik yanlış politikalar, finansal serbestleşmeye erken geçiş ve deregülasyon, kurdaki aşırı oynaklıklar, arz ve talepteki ani dalgalanmalar
· Ulusal paranın değerinde ortaya çıkan büyük çaplı dalgalanmalar => Para krizi
· Para ve bankacılık krizlerinden birinin ortaya çıkmasının ardından her iki krizin birlikte yaşandığı durum => ikiz kriz
· Fiyat istikrarının sağlanmasında sıkı para, sıkı maliyet ve sabit kur politikalarının kullanıldığı istikrar politikası => Ortodoks
· IMF türü geleneksel daraltıcı Ortodoks istikrar politikalarının uygulanmasında genel olarak tercih edilen araçlar => Sıkı para politikası, devalüasyon, sıkı maliye politikası, fiyat kontrollerinin kaldırılması
· Fiyat istikrarının sağlanmasında sıkı para ve maliye politikaları ile sabit kur sistemine ek olarak ücret ve fiyat kontrolleri şeklinde uygulanan gelirle politikası => Heteredoks
· Türkiye’de ilk kapsamlı istikrar programı => 4 Ağustos 1958 istikrar kararları
· Küresel ekonomik krizin belirtileri => Menkul kıymetler borsalarında ciddi düşüşlerin yaşanmaya başlaması, 2000’li yılların başında aşırı bollaşan likiditenin küresel çapta kurumaya başlaması, gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye hareketlerinin yavaşlaması, dünya çapında büyük bankaların büyük kayıplar ve zararlar yazmaya başlaması
· Küresel ekonomik krizi tetikleyen temel dinamikler => Menkul kıymetleştirme, derecelendirme kuruluşlarının rolü, asimterik bilgi, makro ekonomik arka plan
Ünite 8 - Ödemeler Dengesi, Dış Borçlar ve Döviz Piyasası
· Belli bir süre içinde bir ekonominin yerleşikleri ile yabancılardan oluşan ekonomik akımlara bağlı değerlerin, transfer ödemelerinin ve rezervlerde meydana gelen değişikliklerin sistematik ve muhasebe kayıtlarına uygun olarak tutulduğu istatistiki belge => Ödemeler Dengesi (Bilançosu)
· Yabancı ülkelerle yapılan bütün ekonomik faaliyetlerin kaydedildiği bilanço => Ödemeler dengesi
· Planlı dönem olarak bilinen 1960’lı ve 70’li yıllarda Türkiye’nin dünya ekonomileri ile bütünleşmesini 1980 yılına kadar geciktiren en önemli faktör => ithal ikameci politika
· İhracata dayalı sanayileşme stratejisi hangi yıldan sonra uygulanmaya konuşmuştur => 1980
· Ödemeler bilançosu ile ilgili => İki temel hesabı vardır, ülkenin belli süre (genellikle 1 yıl) içinde diğer ülkelerle yapmış olduğu ekonomik işlemlerin ne yönde değiştiğini gösterir, ödemeler bilançosunu belirleyen en önemli iktisadi unsurlardan biri milli gelirdir, ödemeler bilançosu kar- zarar tablosuna benzetilebilir.
· Ödemeler bilançosunda iki temel hesap vardır => Cari işlemler hesabı – Sermaye hesabı
· Ödeme bilançosunu belirleyen en önemli iktisadi unsurlar => Milli gelir, yabancı ülkelerin gelir seviyesi, döviz kurları, yurtiçi ve yurtdışı faiz oranları
· Türkiye’de ödemeler bilançosu verilerini Başbakanlık hazırlar
· Türkiye ekonomisinde cari ekonomisinde cari işlemler hesabındaki açığın temel kaynağı => Dış ticaret işlemlerinden doğan açık
· Osmanlı’da İngiltere, Almanya, Rusya ve Fransa gibi büyük devletlere verilen ad => Düvel-i Muazzama
· Cari işlemler açığı şunlar için kapsamlı bilgi verir => Rekabetçilik düzeyi, ulusal düzeyde kayna ihtiyacı, dış ticaret ortakları, dış ticaret ürünlerinin yapısı
· 2011 yılı için ihracatın ithalatı karşılama oranı => %56
· 2011 yılı ithalatında sermaye malı ve ara mallar ağırlıktadır
· Son yıllarda Türkiye ihracatında en büyük paya sahip => Hammadde/aramaları
· Dış ticaretimizin yarıdan fazlası OECD ülke grupları ile gerçekleşmektedir
· Bir ülkenin ithal ettiği malları çok fazla fiziki değişikliğe uğratmadan başka ülkelere satması=> Yeniden ihracat
· Cumhuriyetin ilk yıllarında ihracatımızın %78’i => Tarım ürünleri
· 2010 yılı verileri değerlendirildiğinde Türkiye’nin ihracatında en büyük pay => Motorlu kara taşıtları
· 2010 yılı verileri değerlendirildiğinde Türkiye’nin ithalatında en büyük pay=> Mineral yakıtlar, mineral yağlar
· Bir ekonomide yurtiçi tasarruflar toplam yatırımları karşılayacak düzeyde değilse => Cari açık oluşur
· Sermaye hesabı alt hesapları => Yurtdışında doğrudan yatırım, yurtiçinde doğrudan yatırım, portföy hesabı-varlıklar, diğer yatırımlar-varlıklar
· Türkiye’de en fazla doğrudan yatırım yapan ülkeler => AB üyeleri
· Dünyada en fazla doğrudan yatırım çeken ülke => ABD
· Giriş yaptığı ülkeye sermayenin yanı sıra teknoloji ve işletme bilgisi de getiren yatırımlar => Doğrudan yabancı yatırımı
· Ulusal düzeyde fon açığının temel göstergesi => Tasarruf-yatırım dengesi, cari işlemler açığı
· Osmanlı ilk dış borcunu ne zaman almıştır => 1854
· Osmanlı’da 1881 yılında hangi kararname ile dış borçlarda yeniden yapılanmaya gidilmiştir => Muharrem Kararnamesi
· Türkiye Osmanlı’nın dış borçlarını ne zaman tamamen ödemiştir => 1954
· Döviz arz ve talebinin karşılaştığı piyasada oluşan fiyat => Döviz kuru
· Nakit döviz işlemleri için geçerli kur => Efektif kur
· Özelikle kriz dönemlerinde tasarruf aracı, işlem aracı, ölçü birimi olarak ulusal paradan yabancı paraya doğru bir yönelmeyi ifade eder => Para ikamesi
· 2011 yılında Türkiye G-20 ülkeleri arasında en hızlı büyüyen üçüncü ülkedir
· Dış ülkelerden elde edilen faktör gelirlerinden, dış ülkelere yapılan faktör geliri ödemelerinin çıkarılmasıyla=> Net dış alem faktör gelirleri elde edilir
· Günümüzde merkezi yönetim bütçesindeki en büyük harcama kalemi => Cari transferler
· İmalat sanayi alt sektörleri => ara malı, yatırım malı, tüketim malı
· Türkiye iş bankası 1924 yılında kurulmuştur.
· Kalkınma planları hazırlamak ve yürütmekle görevlendirilmiş kuruluş => Devlet Planlama Teşviki
· Yurtiçi yük taşımalarının %90’ı kara yolları ile yapılmaktadır
· Gelişmekte olan ülkelerde sermaye yetersizliği içindeki firmalar veya büyük sanayi firmalarının yapacağı yatırımlara kaynak ve teknik yardım sağlayarak ekonomik kalkınmayı hızlandırmamacı güden finansal aracı => Kalkınma bankası
· Nüfusun yetersiz olması => Ekonomik kaynakların atıl kalması neden olur
· TÜİK reel GSYH hesaplarında 1988 yılı baz alınmıştır
· Kamu bütçesinde harcamaların finansmanında kullanılan kamu gelirlerinin en önemlisi => Vergi gelirleri
· Avrupa Birliği ortak tarım politikası temelleri 1958 yılında atılmıştır.
· 1966’da Türkiye petrolleri Anonim ortaklığı ilk boru hattı => Batman – Dörtyol Petrol Boru Hattı
· 10 Ağustos 1970 istikrar programında alınan kararlar dolar kuru 15tl olarak belirlenmiştir.
· Türkiye’nin 2011 yılı toplam dış borç stoku 310 milyon dolar
· En hızlı gelişen hizmet alt sektörü => Ticaret