Devlet bütçesi 3.sınıf güz dönemi - vize

[gözde.kızıltepe]

DEVLET BÜTCESİ güz dönemi - vize

Bütçe en basit biçimiyle, kamu kesiminin ürettiĞİ hizmetlerin finansman aracıdır.

İlk 1961 anayasasında yerleşik bir kavram olarak bütçe kullanılmıştır.

Osmanlı da “muvazene defteri”, “muvazene-i maliye” ve “muvazene-i umumiye” gibi kavramlar kullanılmıştır.

Latince “bulga”, ingilizce: “budget” veya “balance”tır. İngilterede para çantası olarak kullanılmıştır.

Paul Leroy-Beaulieu = izin |||Edgar Allix =tasarruf |||Rene Stourm = (tahmin ve onay) kapsayan izin.||| Prof.dr. Gülay Coşkun= rapor

Bütçenin en eski ve en olağan işlevlerinden biri mali işlevdir. Ö ncelik sıralaması ve tercih yapmak bütçeciliğin en önemli özelliğidir.

BÜTÇENİN KLASİK İŞLEVLERİ :

* Bütçenin Mali İşlevi – * Bütçenin Siyasal İşlevi - * Bütçenin Hukuki işlevi - * Bütçenin Denetim İşlevi

Devlet anlayışında meydana gelen değişmelerle birlikte devlet bütçelerine klasik işlevlerin dışında bazı yeni işlevlerde yüklenmeye başlanmıştır. Devlet bütçeleri günümüzde kaynakları daha etkin tahsis etmek, gelir dağılımında adaleti sağlamak, ekonomide istikrarı sağlamak, kamu yönetiminde bir araç olarak kullanılmak gibi yeni işlevleri üzerine almıştır.

BÜTÇENİN ÇAĞDAŞ İŞLEVLERİ :

* Kaynak Tahsisinde etkinlik İşlevi - * Gelir Dağılımında Adalet İşlevi - * ekonomik İstikrar İşlevi

Bütçe, kamu kurum kuruluşlarının belirli bir dönem için gelir ve giderlerini tahmin eden bunların yürütülüp uygulanmasına önceden izin veren hukuki bir belgedir. Çağdaş anlamda ise klasik tanım içersine; kaynakların etkin kullanımını sağlama, gelir dağılımını düzeltme, ekonomik istikrarı sağlama gibi unsurlarında eklenmesi gerekmektedir

BÜTÇE İLKELERİ : genellik, yıllık olma, teklik, açıklık, doğruluk, samimiyet, denklik, önceden izin alma, giderlerin öncelikle, bölümler itibariyle oylanması, mali saydamlık ve hesap verilebilirlik ilkeleri.

BÜTÇELER klasik bütçeler ve modern bükçeler olarak ikiye ayrılır.

KLASİK BÜTÇE İLKELERİ : odaklandığı nokta GİRDİLERDİR

Genellik ilkesi, teklik ilkesi, yıllık olması ilkesi, önceden izin alma ilkesi, alenilik ilkesi, anlaşılır olma ilkesi, samimiyet ilkesi, doğruluk ilkesi, denkliği ilkesi. FRİTZ NEUMARK tarafından sınıflandırılmıştır. Bütçe ilkelerini STATİK ve DİNAMİK olarak ikiye ayırmıştır. Statik bütçe ilkeleri, bütçenin kapsamını ve şeklini ortaya koyan ilkelerdir. Dinamik ilkeler, bütçenin hazırlanması, onaylanması ve uygulanmasını ortaya koyan ilkelerdir.

STATİK İLKELER : Maddi ilke (genellilik ilkesi) – Şekli İlkeler (birlik ve açlık ilkesi)

DİNAMİK BÜTÇE İLKELERİ : doğruluk, alenilik, önceden izin alma ve tahsis ilkeleridir.

ÇAĞDAŞ BÜTÇE İLKELERİ : toplama ilkesi (devletin bütün gelir ve giderlerini bir araya getirmesidir) ve yeknesaklık ilkesidir(bütçede, bütçenin ana ilkelerinin uygulanmasını sağlayarak açıklık ve düzenin sağlanmasını amaçlar)

Askerî istihbarat ve MİT bütçeleri ALENİLİK İLKESİ dışındadır.

BÜTÇE DENKLİK İLKESİ : Klasik Bütçe Kuramı (borçlanmaya izin vermez) ; Devri Bütçe Kuramı (Alvin Harvey HANSEN geliştirmiş, fazla veren dönemki bütçe, açık veren döneme devirilir. Yıllık değil belirli dönemleri kapsar.3-5 yıl gibi) ; Telafi Edici Bütçe Kuramı (William Henry Beveridge geliştirmiş , devlet kamu harcaması yapar)

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda bütçe ilkeleri Madde 13’te bütçelerin hazırlanmas›, uygulanması ve kontrolünde ilkelere uyulur ifadesi ile yer almıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun Amacı : kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak üzere, kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemektir.

TORBA BÜTÇELEME (LUMP-SUM)

hazırlanması kolaydır, kullanılacak zaman ve maaliyetler düşüktür. Uzlaşmak kolaydır. Bakanlığın paraları nereye harcayacağı konusunda tartışma olmaz. Dar kapsamlı konular yoktur, geniş kapsamlı konular vardır.

Eleştiriler : harcamanın nereye yapılacağı bilinmez. Yolsuzluklar ortaya çıkar. Harcamalar sonucunda ne tür faydaların çıkacağı bilinmez. Maliyete değip değmediği bilinmez. Halkın hükümetlerin icraatları hakkında yorum yapması da engellenmektedir.

KLASİK BÜTÇE TEKNİĞİ (HARCAMA KALEMİ BÜTÇESİ, ÖRGÜT BÜTÇESİ)

Temelinde Kamu harcamaların denetlenmesi, israf ve suistimallerin önlenmesi vardır. Girdilerin satın alınması klasik bütçenin odaklaştığı ilk aşamadır. Bir kurum faaliyetine devam ediyorsa başarılı olup olmadığına bakılmaksızın ödenek miktarı belirlenir. Tasarruf yoktur. Bir başka deyişle devletin bir yıl sonra satın alacaklarının bir listesi yapılmaktadır.

PERFORMANS BÜTÇELEME:

iyi hizmet üretimine olanak sağlar.Yöneticilerin faaliyet sonuçlarını değerlendirmeye ve onların hesap vermelerine olanak yaratmaktadır. Çalışması zordur (harcamanın incelemesi yapılır). Kurumun başarılı olup olmadığının değerlendirilmesini sağladığı için bürokratlar tarafından sevilir. Pahalı tekniktir.

PROGRAM BÜTÇELEME :kamu hizmetinin sonuçları ve toplum refahı üzerindeki etkileri ile ilgilenir. Bir yıldan uzun zaman dilimini kapsar. sosyal fayda ve maliyetlerin ölçülmesini gerektirir.

PLANLAMA PROGRAMLAMA BÜTÇELEME (PPBS) : planlamaya dayalıdır. DEVLET FAALİYETLERİNİN TÜMÜNÜ BELİRLİ KAMUSAL AMAÇ ETRAFINDA KOORDİNE ETMEYİ AMAÇLAYAN BÜTÇELEME SİSTEMİDİR. Devletin fonksiyonlarının uzun vadeli belirlenmesi ve bunların ışığı altında programların, bütçelerin şekillenmesi temel amaçtır. ikinci özelliği, planlanan amaçlara ulaşmak için kamu hizmetlerinin programlar şeklinde düzenlenmesidir.kamu hizmetlerinin fonksiyonel sınıflandırılmasını gerektirmesidir. kamu yönetiminde verimliliğin arttırılmasına yardımcı olmasıdır. bilinen tüm analiz tekniklerinden yararlanarak bütçe kararlarında rasyonelliği sağlamaya çalışılması olarak söylenebilir. sistemin program çıktılarının girdilerle ve amaçlarla ilişkisini kurmaya çalışmasıdır. iyi bir muhasebe ve raporlama sistemi ile bilgi üretimini gerektirmesidir.

Program bütçeden daha sonra gelişmiş ve daha kapsamlıdır. Daha sonra gelişmesi dolayısıyla program bütçe sistemini daha sistematik hâle getirmiştir.

EN ÖNEMLİ SAKINCASI ÖRGÜT YAPISINDA DEĞİŞİKLİK GEREKTİRİR

KLASİK, PERFORMANS VE PROGRAM BÜTÇELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

SIFIR ESASLI BÜTÇELEME: kamu kurumlarInIn hiçbir ödeneğe sahip olmadığı ve gerekli olan ödeneğin hepsinin gerekçesinin her yıl açıklanmasını zorunlu kılar. * Arttırımcılığı engellemeye çalışır.

YATIRIM (KAPiTAL, SERMAYE) BÜTÇESi: Devletin mal varlığında değişiklik yapmayan, sadece mal varlığının bileşimini değişttiren türden harcamalar yatırım harcaması olarak adlandırılır.

* Yatırım bütçesi, yatırım harcamalarını ve bunların finansmanını kapsarken; cari bütçe cari ve transfer harcamalarını kapsamaktadır.genellikle borçlanmayla finansmanı daha uygundur. Devletin mal varlığında bir azalmaya neden olurlar, herhangi bir getirileri yoktur. Finansmanı vergiyle yapılır.

Yatırım bütçesinin en eski uygulaması İskandinav ülkelerinde, özellikle İsveçte görülmüştür

Harcama ve gelir tahminleri çok genel olarak iki ana kategoriye ayrılabilir: kantitatif (sayısal veya nicel) yöntemler, kalitatif (sayısal olmayan veya nitel) yöntemler.

NİTEL YÖNTEMLER : yargıya dayalı (judgmental) ve birim maliyet dayalı (accounting identity based) tahmin yöntemleri;

NİCEL YÖNTEMLER : basit yöntem, zaman serileri (time series) ve nedensel (causal) teknikler.

Özel sektör subjektif yöntemi kullanır.risk analizleri ve olasılık hesaplar›na dayalıdır.

NİTEL YÖNTEMLER : daha önce hiç verilmemiş hizmetlerde ve yeni programlarda kullanılır. ani ve önemli değişikliklerin yaşandığı dolayısıyla geçmiş verilerin anlamlarını yitirdiği durumlarda da kullanılabilmektedir.

genel olarak nicel yöntemlerin kullanılamadığı yeterli ve güvenilir veri toplanamadığı ve teknik donanımın ve tahmincilerin eğitim düzeylerinin yetersiz olduğu durumlarda kullanılmaktadır.

*** ilk açıklanacak nitel yöntem “yargıya dayalı tahmin”dir: yeterli bilgi ve deneyim olmayınca kullanılır. Zamanın kısıtlı olduğu zamanlarda kullanılır. Maliyeti düşüktür.tahmini yapan birey/bireylerin düşüncelerine dayanır. İsabet derecesi düşüktür. Kullanımı kolay olduğu için ilk denenen tekniktir. Kamu kesiminde en fazla kullanılan yöntemdir.“Delphi tekniği” de kullanılır. Delphi tekniği birden çok bütçe uzmanının görüşlerinin alınmasını amaçlamaktadır. Bu teknikte, bir koordinatör veya yönetici birçok uzmanla görüşüp tahmin edilecek konu ile ilgili görüşleri alır. Uzmanların birbirleri ile konu üzerinde tartıflmaları ve konuşmaları yasaktır. Hatta uzmanların kim oldukları saklanır. “beyin fırtınası” da kullanılır. Delphi'ye göre daha hızlı tahmin yapılır. Toplantıya katılanların ast-üst ilişkisi içinde olması tartışmaya baskınlık koyar.

***ikinci nitel yöntem birim maliyet dayalı yöntemdir. Basit matematik kullanılması rağmen niteldir.Yöntemde amaç, öncelikle tahminlere esas olacak birim maliyeti hesaplamaya çalışır. (elektrik giderinin tahmini gibi; vergi miktarı gibi)

Nicel (Sayısal, Kantitatif) Yöntemler: üç türü vardır: basit yöntem, zaman serisi yöntemi ve nedensel tahmin.

*** Basit yöntem : yaygı olarak kullanılır, çok fazla teknik bilgi gerektirmez. (otomatik usuller olarakda adlandırılır). Harcamadan çok gelir tahminlerinde kullanılır. Geçmiş yıl rakamları esas alınır. Hesaplamak kolaydır. Zayıf yönü:1) Ekonomik-sosyal-diğer gelişmeleri göz ardı eder. 2) Standart sapmanın oldukça yüksek olması halinde ortalamanın temsil gücünün oldukça düşmesidir. Buna bağlı olarak hata payı oldukça yüksektir.

*** Zaman serisi yöntemi:En basitinden-en karmaşığına kadar çeşitliliğe sahiptir. Tahmin edilecek değişkendeki geçmiş yıl verilerini ele alıp bu verilere dayalı olarak çıkan trendin devam edeceği varsayımına dayalıdır.Bu yöntemde kullanılan bazı tahmin araçlarının örnekleri, hareketli ortalamalar tekniği, exponential smooting tekniği, ARMA (autoregressive and moving average) ve Box-Jenkins tekniğidir.

Hareketli ortalamalar yöntemi: en basit yöntemdir.



Güz dönemi – Final:+ DEVLET DÜTÇESİ Genel Bütçe kapsamındaki kamu idareleri : nakit idaresini hazine yapar. Mal varlığının hazine yapar. Cumhurbaşkanlığı,TBMM, tüm bakanlıklar, yüksek yargı organları..

Merkezi Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri, Sosyal Güvenlik Kurumları, Mahalli İdareler

Özel Bütçeli idarelir : bir bakanlığa bağlı veya kendisi kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan gelir tahsis edilen, bu gelirden harcama yapma yetkisi verilen idarelerdir. Üniversiteler, TSE, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu.. kendi tüzel kişilikleri vardır. Kendi mal varlıkları vardır ve yönetimini kendileri yaparlar. Kendi gelirleri yetmeyince Genel Bütçeden (maliye bakanlığı bütçesinden-hazineden) yardım alabilirler.

Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar: ilk kez ABD de kurulmuştur. ABD de 100 den fazla bu tip kurum vardır. Bazı yazarlar “dördüncü bağımsız erk” olarak görmektedir. RTÜK, Sermaye Piyasası Kurulu, BDDK, Kamu İhale Kurulu, Rekabet Kurumu vb..

Sosyal Güvenlik Kuruluşları: emekli sandığı = 1949, SSK= 1945 , Bağ-kur: 1971 ve Türkiye iş Kurumu. 2006 yılında SGK altında toplanmışlardır ( Türkiye iş Kurumu hariç)

Cari gider: Etkisi bir dönem bir bütçe dönemi ile sınırlı olan ve devletin işlerliliğinin devamı için gerekli olan harcamaların tümüne verilen addır.

Mahalli İdareler: yerel düzeyde mal ve hizmet sunmakla yükümlü kamu idareleridir. Belediyeler, il özel idareleri ve köylerdir. Kamu tüzel kişiliğine sahiptirler. Yönetimlerin karar organları seçimle oluşur.Büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirilebilir.Yerel yönetim seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanma ve kaybetmeleri konusundaki denetim yargı yolu ile yapılabilir. İçişleri Bakanlığı görevden alabilir (yargının vereceği kesin hükme kadar)

Belediye :Halka en yakın olmaları sebebiyle yaptıkları-yapamadıklarıyla en çok gündemde olanlardır. yapt›kları hizmetler halkın günlük yaşant›sını yakından ilgilendirmektedir. idarî ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir. Nüfusu 5.000 den büyük olan yerler belediye kurabilir. il ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur. İçme ve kullanma suyu havzaları ile sit ve diğer koruma alanlarında ve meskun sahası kurulu bir belediyenin sınırlarına 5 km’den daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulamaz. Kurmak için İçişleri Bakanlığının izni gerekir. 1930 tarih ve 1580 sayılı belediye kanunu, 1984 yılı 3030 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu vardır. Belediye Kanunu 2005 tarih ve 5393 sayılı kanununa, Büyükşehir Belediye Kanunuda 2004 tarihinde 5216 sayılı kanuna değiştirilmiştir. 4 Tip Belediye vardır. Olağan (Normal) Belediye: büyükşehir belediyelerinin bulunmadığı iller ile bu illerin ilçelerinde ve diğer beldelerde kurulmuşlardır. Büyükşehir Belediyesi :En az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan belediyelerdir. Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçindeki İlçe Belediyeleri: Aynı büyükşehir belediyelerinin tabi olduğu kanunlara bağlıdır. İlk Kademe Belediyesi :Büyükşehir belediye sınırları içinde ilçe kurulmaksızın oluşturulan ve büyükşehir ilçe belediyeleriyle aynı yetki, imtiyaz ve sorumluluklara sahip belediyedir.

Belediyenin organları; belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanıdır.

Belediye Meclisi : karar organdır. Siyasi partilerin oy oranına göre, partiler üye bulundurulur.seçimler 5 yılda bir yapılır. Stratejik plan ile yatırımve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerini ve personelin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek. Bütçe ve kesin hesabı kontrol etmek. İmar planını ve çevre planını görüşmek ve kabul etmek. borçlanmaya karar vermek. Taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, 3 yıldan fazla kiralanmasına (30 yılı geçmemek üzere) karar vermek. Şartlı bağış kabul etmek. Yatırımlarda Yap-işlet ; yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına, özelleştirmeye karar vermek. Meclis başkanlık divanını ve encümen üyeleri ile ihtisas komisyonları üyelerini seçmek.Belediye tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek. Meydan, cadde, sokak, park, tesis ve benzerlerine ad vermek; mahalle kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesine karar vermek; beldeyi tanıtıcı amblem, flama ve benzerlerini kabul etmek. Diğer mahallî idarelerle birlik kurulmasına, kurulmuş birliklere katılmaya veya ayrılmaya karar vermek. Belediye başkanıyla encümen arasındaki anlaşmazlıkları karara bağlamak. Mücavir alanlara belediye hizmetlerinin götürülmesine karar vermek.İmar planlarına uygun şekilde hazırlanmış belediye imar programlarını görüşerek kabul etmek belli başlıca görevlerini içermektedir.

Belediye Encümeni : Belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında; il belediyelerinde ve nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için, gizli oyla seçeceği üç üye , mali hizmetler birim amiri ve belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği iki üye olmak üzere yedi kişiden, diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, mali hizmetler birim amiri ve belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği bir üye olmak üzere beş kişiden oluşur.

Stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek. Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak. Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek. Bütçede fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyleri arasında aktarma yapmak. Kanunlarda öngörülen cezaları vermek Vergi, resim ve harçlar dışında kalan dava konusu olan belediye alacaklarının anlaşma ile tasfiyesine karar vermek.Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.Umuma açık yerlerin açılışı ve kapanışı saatlerini belirlemek.Diğer kanunlarda belediye encümenine verilen görevleri yerine getirmek.





Belediye Başkanı: Beş yılda bir seçilir. Siyasi partide görev alamaz. Spor klüplerinin başkanlığını yapamaz. Bütçe dışı harcama yapamaz. Belediye başkanı tarafından haz›rlanan bütçe tasarısı eylül ayının birinci gününden önce encümene sunulur ve İşçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı belediye bütçe tahminlerini konsolide eder ve Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca merkezî yönetim bütçe tasarısına eklenmek üzere Eylül ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığına bildirir. Encümen, bütçeyi inceleyerek görüşüyle birlikte kasım ayının birinci gününden önce belediye meclisine sunar. Meclis bütçe tasarısını yılbaşından önce, aynen veya değiştirerek kabul eder. Ancak meclis bütçe denkliğini bozacak biçimde gider artırıcı ve gelir azaltıcı değişiklikler yapamaz. Kabul edilen bütçe, mali yılbaşından itibaren yürürlüğe girer. Herhangi bir nedenle yeni yıl bütçesi kesinleşmemiş ise yeni bütçenin kesinleşmesine kadar geçen yıl bütçesi uygulanır. Bütçenin kabulüne kadar yapılan işlemler yeni yıl bütçesine göre yapılmış sayılır.

Büyükşehir Belediyeleri: 750bin den fazla nüfusu olacak. En az 3 ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayacak.

Mahallî İdare Birlikleri : İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu izni ile kurulur. “Birden fazla mahallî idarenin yürütmekle görevli oldukları hizmetlerden bazılarını birlikte görmek üzere kendi aralarında kurdukları kamu tüzel kişisidir.

Mahallî idareler (il özel idaresi, belediye ve köy), kendilerine verilmiş görevlerden birini ya da birkaçını yürütmek üzere, kendi aralarında (sadece köylerden, belediyelerden veya il özel idarelerinden oluşan) birlik kurabilecekleri gibi diğer mahallî idarelerle de ortaklaşa (belediye/ köy, belediye/özel idare, köy/özel idare, belediye/köy/özel idareden oluşan) birlik kurabilirler. Mahallî idarelerin bütün görevlerini kapsayacak şekilde genel amaçlı veya amacı açıkça belirlenmemiş birlik kurulamaz.

İl Özel İdaresi : il halkının mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karş›lamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir.

il özel idaresinin organları, il genel meclisi, il encümeni ve validir.

İl Genel Meclisi : Sağlık, tarım, sanayi ve ticaret; ilin çevre düzeni planı, bayındırlık ve iskân, erezyon, sosyal hizmetler ve yardımlar, yoksullara mikro kredi verilmesi , çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları, okullara arsa temini,yapımı,bakım onarımı vb..

geliri : vergi, resim , harç ve katılma payları; genel bütçeden pay; Genel ve özel bütçeli idarelerden yapılacak ödemeler; kira, satış geliri; hizmet karşılığı ücretler, faiz ve ceza gelirleri ; bağışlar ; diğer gelirler.

Genel bütçe vergi gelirlerinin % 1,12’si il özel idarelerine nüfus kriterine göre dağıtılmaktadır.

Köy: Varlığı büyük ölçüde geleneksel ve tarihsel nedenlerle açıklanan doğal bir yerel yönetim birimi olan köy, insanların bir arada yaşam alışkanlıklarının ve ihtiyaçlarının sonucu doğmuştur. 1924 yılındaki kanunla düzenlenmiştir. 3 Tür Köy vardır :

1-nüfusu ikibin den az olan yerleşim birimlerine köy denilmektedir.

2-Cami, okul, otlak, yaylak, baltalık gibi orta malları bulunan, toplu veya dağınık evlerde oturan insanlar, bağ, bahçe ve tarlalarıyla birlikte bir köy oluştururlar.

3-Köy bir yerden bir yere götürülebilen veya götürülemeyen mallara sahip olan ve bu kanun ile kendisine verilen işleri yapan başlı başına bir varlıktır. Buna tüzel kişilik denir.

Köyün zorunlu işleri : Köy Kanununda sayılmıştır. Temizlik, sağlık, tarım , bayındırlık ve eğitimle ilgilidir.

İsteğe bağlı görevler :pazar ve çarşı yeri yapmak,köyün yollarını kaş kaldırım yapmak, sulama kanalları yapmak, berber yetiştirmek.

Köy ihtiyar heyeti kararıya “salma” salınabilir.

KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ:

Kamu iktisadi teşebbüsü, devletin ekonomik alanda mal ve hizmet üreten kuruluşlarının genel adıdır. Türkiye’de kamu iktisadi teşebbüslerini yasada iki sınıflamaya ayrılmıştır; Kamu ektisadi Kuruluşları (KİK) ve İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT).

İDT de sermayenin tamamı devlete ait.tamamen iktisadi alanda ve ticari esaslara göre faaliyet gösteren işletmelerdir. İDT’lerin herhangi bir özel sektör işletmesinden farkı yoktur.

KİK’lerde ise yine sermayesinin tamamı devlete ait ancak üretilen hizmette kamusal nitelik bulunması veya tekel niteliğindeki mal ve hizmetlerin üretilmesi söz konusudur. Devlet, sosyal devlet ilkeleri ve politikaları doğrultusunda mal ve hizmet üretiminde bulunmaktadır. KİT’lerde gizli işsizliğin oldukça fazla olduğu söylenmektedir. KİT’lerde gereginden fazla eleman çalışmakta olduğu ve bunların bir çoğunun üretime katkılarının sıfıra yakın oldugu iddia edilmektedir. Bir başka eleştiri, KİT’lerin teknolojilerinin eski kaldığı ve günün rekabet şartlarına ayak uyduramadığı yönündedir. KİT’lerin, teorik alanda da çok tartışılan, fiyatlama politikaları da ciddi sorunlar ortaya çıkarmaktadır.

FONLAR: sosyal, kültürel ve ekonomik fonlar vardır. Veya bütçe içi ve bütçe dışı fonlar diye de sınıflandırılabilinir.

fon uygulamalarnın zaman içindeki seyri kamu mali sisteminde bir kargaşaya ve belirsizliğe neden olmuştur. Fon uygulamaları ile bütçenin birliği ve adem-i tahsis prensiplerine ters düşülmekte, harcamalarda israfa yol açılmakta, hazinenin nakit denetimi ortadan kalkmakta, gelir ve harcamaları kamusal nitelik taşımakla birlikte, yasama organının denetiminden kaçılmaktadır.

En son düzenlemeyle 5 adet fon vardır : Sosyal Yardımlaşmayı ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Tanıtma Fonu, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve Özelleştirme Fonu’dur.

Döner Sermayeli Kuruluşlar : %10 u genel bütçeye aktarılır.



Analitik Bütçe Sınıflaması:(Kurumsal,fonksiyonel, finansman tipi ve ekonomik sınıflandırma).2004 yılında tüm kurumlarda uygulandı.

klasik bütçeleme tekniğinden beklenen temel amaç, denetimde kolaylık sağlamaktır.girdiler esas alnarak sınıflama yapılmaktadır.

Analitik bütçe sınıflaması: 1995 ylıında kamunun yeniden yapılandırılmasını amaçlayan Kamu Mali Yönetim Projesi kapsamında geliştirilen bir bütçe sınıflandırmasıdır. IMF’nin geliştirdiği GFS (Government Finance Statistics) Devlet Mali İstatistikleri temel alınmıştır. Analitik bütçe sınıflaması 1998 yılında tamamlanmış ve Avrupa Birliği tarafından tavsiye edilen ESA’95 (European System of İntegrated Economic Accounts) standardına uygun hâle getirilmiştir.

Kurumsal sınıflama 4 düzeylidir. Birinci düzey bakanlıklar ve benzer kurumlar yer almaktadır. Bunlar arasında genel bütçeli kurumlar arasında TBMM, yüksek yargı organları gibi kurumlar yer almaktadır. İkinci düzey ise birinci düzeydeki kişiye karşı sorumlu en üst düzey kişiyi ifade etmektedir. Üçüncü düzey ise ana hizmet birimleri gibi ikinci düzeye bağlı birimleri gösterir. Dördüncü düzey ise politikaları uygulayan ve halkla doğrudan temas hâlinde olan birimler ile destek ve lojistik hizmetlerini kapsamaktadır.

Fonksiyonel sınıflama : hükümetlerin temel hedeflerinin gerçekleşmesine yönelmiş ana faaliyet gruplarıdır. Fonksiyonel sınıflandırma, topluma sağladığı belli ve farklı hizmetleri içine alan ana hedefler olarak tarif edilebilir. Fonksiyonel sınıflandırma, harcamayı yapan kuruluşa bakılmaksızın, hükümet harcamalarının hangi maksatlarla kullanıldığını açıkça ortaya koyar. Fonksiyonel sınıflama, kamu kesiminin vermiş olduğu hizmetlerin türlerini esas almaktadır. Bu sınıflamayla kamu kesiminin hangi tür harcamalara, ne kadar kaynak ayırdığı görülebilmektedir.

Fonksiyonel sınıflama, GFS ve ESA 95’e uyumlu olduğ için uluslararası karşılaştırma yapmamıza da izin vermektedir.

Fonksiyonel sınıflama, devlet faaliyetlerinin maliyetlerini de göstermektedir.

Finansman Tipi sınıflaması : Merkezî devlet tanımına giren bütün kurumları kapsayabilmek için ihtiyaç duyulan bir sınıflamadır. Bu sınıflama bütçe ödeneklerinin hangi kaynaktan finanse dildiğini göstermektedir.

Ekonomik Sınıflama : bir yandan hükümetlerin harcama kararlarının ekonomik etkilerini bilerek ekonomiye yön vermelerine olanak sağlamaktadır. Diğer yandan kamuoyunun kamu harcamaları ve hükümet politikalarının sonuçlarını izleme olanağı vermektedir. Elbette akademisyenler için de önemli bir bilgi kaynağı oluşturmaktadır. Kamu harcamalarının ekonomik sınıflaması, devlet faaliyetlerinin millî gelire, ekonomik sektörlere, gelir dağılımına etkilerini planlamak ve değerlendirmek için yararlı olmaktadır.

Gelirin ekonomik sınıflaması : kamu gelirlerinin ekonomik kaynaklarına göre bir sınıflama yapılmıştır.

Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu :belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belge olarak tanımlamaktadır.Mali yılbaşından 75 gün önce TBMM ye sunulur.TBMM Bütçe Komisyonunda 55 gün içinde görüşülüp esasa bağlanır.TBMM de 20 gün içinde esas bağlanır.

Yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri (üç yıllık). Bütçe aç›k veya fazlasının tutarı (varsa), ve bu açık veya fazlanın nasıl kullanılacağı . Vergi muafiyet, istisna ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, bir başka deyişle vergi harcamaları cetveli, Borçlanma ve garanti sınırları .Bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler .Mali yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak ve kısmen veya tamamen uygulanmayacak hükümler.

Orta Vadeli Program : Kalkınma Bakanlığının hazırlığı orta vadeli program en geç eylül ayının ilk haftasının sonuna kadar Bakanlar Kurulu tarafından görüşülmesi ile başlar. Orta vadeli program aynı süre içinde Resmî Gazete’de yayımlanır.

Orta Vadeli Mali Plan : gelecek üç yıla ilişkin gelir ve gider tahminlerini içerir. orta vadeli mali plan, orta vadeli program ile uyumlu olmak zorundadır. Yüksek Planlama Kurulu, Başbakanın başkanlığında, Bakan ve Başbakanın belirleyeceği diğer bakanlardan oluşur. Maliye Bakanlığı hazırlar.

Bütçe Çağrısı ve yatırım genelgesi : eylül ayının 15ine kadar resmi gazetede yayınlanır. Maliye Bakanı tarafından hazırlanıp Başbakanın onayıyla yayınlanır. Bütçe hazırlanırken temel felsefeyi ortaya koyar.

Kamu İdarelerinde Bütçesinin Hazırlanması : Gelir teklifleri ise genel bütçe için Maliye Bakanlığının tarafından, diğer bütçeler için ilgili idareler tarafından hazırlanır.

Kamu gideri; kanunlarına dayan›larak yaptırılan iş alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, mali ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri ifade eder. Kamu geliri, kanunlarına dayanılarak toplanan vergi, resim, harç, fon kesintisi, pay veya benzeri gelirler, faiz, zam ve ceza gelirleri, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirler ile hizmet karşılığı elde edilen gelirler, borçlanma araçlarının primli satışı suretiyle elde edilen gelirler, sosyal güvenlik primi kesintileri, alınan bağış ve yardımlar ile diğer gelirleri ifade eder.

Gider ve gelir teklifleri; ekonomik ve mali analiz yapılmas›na imkân verecek, esap verilebilirliği ve saydamlığı sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uyumlu olarak belirlenen sınıfland›rma sistemine göre hazırlanır.

Bütçe Komisyonu : Bakanlar Kurulu tarafından mali yılın başlangıcından en az 75 gün önce TBMM ye sunulur. Bütçe Komisyonunda incelenir. Komisyon kırk kişiden oluşur, iktidar = 25 üye ; muhalefet = 15 üye. Bütçe komisyonu metni 55 gün içinde kabul eder ve TBMM Genel Kuruluna görüşülür.





Genel Kurul : Harcanabilecek miktar sınırının Bakanlar Kurulu Kararı ile aşılabilece¤ine dair bütçelere hüküm konulamaz. Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname ile bütçede değişiklik yapma yetkisi verilemez

Ayr›ca kamu yatırım programı, Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu’na uygun olarak Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanır ve anılan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on beş gün içinde Bakanlar Kurulu Kararı olarak Resmî Gazete’de yayımlanır.

Geçici Bütçe : Bütçe Kanunu’nun süresinde yürürlüğe konulamaması hâlinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe uygulaması altı ayı geçemez.

Bütçenin Uygulanması Süreci :

Ödenekler : Maliye Bakanlığı yapar. Özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumları ayrıntılı finansman programlarını hazırlar ve harcamalarını bu programına uygun yapar. Programların hazırlanmasına, vize edilmesine , uygulanmasına ve uygulamanın izlenmesi Maliye Bakanlığınca yapılır. Kamu idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz. Cari yılda kullanılmayan ödenekler yıl sonunda iptal edilir.

Ödenek Aktarmaları: %5 e kadar ödenek aktarması yapılabilinir. Aktarmalar 7 gün içinde Maliye Bakanlığına bildirilir.

Ek Bütçe : kamu idarelerinin ödeneklerinin yetersiz kalması veya öngörülemeyen hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla ek bütçe yapılabilir. Ancak ortaya ç›kan gider kalemlerine karşılık gelir gösterilmesi zorunluluğu vardır.

Cumhurbaşkanının Bütçe Kanununu Onaylaması : Cumhurbaşkanının Bütçe Kanunu’nu veto etme yetkisi bulunmamaktadır İvedilikle onaylamak durumundadır.

Yedek Ödenek ve Örtülü Ödenek : genel bütçe ödeneklerinin yüzde ikisine kadar Maliye Bakanlığı bütçesine yedek ödenek konulabilir.

Yedek ödenekler 4 türdür. personel giderlerini karşılama ödeneği, yatırımları hızlandırma ödeneği, doğal afetleri karşılama ödenği ve yedek ödenektir.

Yüklenmeye Girişilmesi : yüklenme, usulüne uygun olarak düzenlenmiş sözleşlme esaslarına veya kanun hükmüne dayanılarak iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması karşılığında geleceğe yönelik bir ödeme yükümlülüğüne girilmesi olarak tanımlanmıştır. bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenilmeye girişilmesi yasaklanmış, mali yıl ile sınırlanmıştır.

Gelirlerin toplanması: Asli gelir vergidir. Tarh, tahakkuk, tebliğ ve tahsil olmak üzere 4 aşama vardır.

Faaliyet raporları : üst yöneticiler her yıl hazırlar. Birer örneği Sayıştay ve İçişleri Bakanlığına gönderilir. Kamuoyuna açıklanır.

Kesin Hesap Kanunu : Maliye Bakanlığı hazırlar. Hazırlanırken muhasebe kayıtları dikkate alınır.

Bütçenin Denetimi : İç Kontrol Sistemi ve Dış Denetim olmak üzere iki ayrı denetim şekli mevcuttur.

İç Kontrol Sistemi : Faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini,Varlık ve kaynakların korunmasını, Muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, Mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünüdür.

sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir.

Kamu gelir, gider, varl›k ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir flekilde yönetilmesini, Kamu idarelerinin kanunlara ve di¤er düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, Her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını sağlamaktır.

Dış Denetim : Sayıştay tarafından yapılır. kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin mali faaliyet, karar ve işlemlerinin;kanunlara, kurumsal amaç,hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının TBMM raporlanmasıdır.

Tefrik : Ödenek tahsisi ; Fasıl ve Bölüm Deyimleri : Fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyini ifade eder.

Kesim Deyimi : Fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyini ifade eder.

Madde Deyimi : Fonksiyonel sınıflandırmanın üçüncü düzeyini ifade eder.

Tertip deyimi: Kurumsal, fonksiyonel ve finansman tipi kodların bütün düzeyleri ile ekonomik sınıflandırmanın ilk iki düzeyini ifade eder.

Kaydedilen ve Devredilen Ödenek Uygulamaları : Özel Gelir = Kaydedilen ödenek. Özel gelir ve özel ödenek tahsisi uygulamasını gösteren ödenektir

Örtülü Ödenek Kavramı ve Uygulaması : eki adı tahsisatı mesture dir. İlk 1927 de kanunda yer verilmiştir. kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri, devletin millî güvenliği ve yüksek menfaatleri ile devlet itibarının gerekleri, siyasi, sosyal ve kültürel amaçlar ve olağanüstü hizmetlerle ilgili hükümet icapları için kullanılmak üzere Başbakanlık bütçesine konulan ödenektir.

Tamamlayıcı Ödenek: Ödenekten fazla yapılan harcama, yasama organınca yerinde görülürse tamamlayıcı ödenek verilir. Sonuç olarak tamamlayıcı ödenek TBMM tarafından Bütçe Kanunu ile verilmeyen ancak sonrasında kesin hesap kanunu ile TBMM tarafından verilen bir ödenektir. Tamamlayıcı ödeneğin kanuni bir dayanağı bulunmamakla beraber, uygulamanın getirmiş olduğu bir zorunluluk olarak kabul edilmektedir

Gerektiğinde Kullanılabilecek ödenek : Yedek ödenek.


** ALINTIDIR.