VERGİ CEZA HUKUKU 1. 2. 3. 4. ünite ders notları

[güven beyhan]

VERGİ CEZA HUKUKU
ÜNİTE 1
Vergi ceza hukuku vergi hukukunun vergi kanunlarına aykırı davranışlara ve bunlara uygulanan cezalara veya yaptırımlara ilişkin bölümüdür.
Vergi ceza hukuku hem kabahat hem de suç niteliği taşıyan vergi kanunlarına aykırılıkları ve bunlara ilişkin ceza ve yaptırımları inceler.
Vergi ceza hukukunun faaliyetleri;
1- Devletle vergi mükellefleri arasında doğan ceza hukuku ilişkileri
2- Hangi fiillerin kabahat ya da suç olduğunu ve bu fiillere uygulanacak ceza yada yaptırımları
3- cezaların kesilmesini ve hükmolunmasını
4- ceza muhatabının hak arama yolları
Vergi ödevi ilişkisi çerçevesinde hangi fiillerin kabahat ya da suç oluşturduğunu ve bunlara ne tür ceza ya da yaptırım uygulanması gerektiğini vergi usul hukukunun dördüncü kitabında düzenlenir.
Kabahat sayılan fiiller için kesilen veya kesilmesi gereken cezaların ya da uygulanması gereken yaptırımların hangi hallerde kısmen veya tamamen ortadan kalkacağı vergi usul hukuku ile düzenlenir.
Suç sayılan fiiller için ceza mahkemelerince hükmolunan ya da hükmolunması gereken cezaların hangi hallerde kısmen veya tamamen ortadan kalkacağı Türk ceza kanunu ile düzenlenir.
Vergi kabahatlerinin ve suçlarının belirlenmesi; kabahat işlemiş olanlar hakkında ceza kesilmesi vergi usul hukukunda düzenlenir.
Ceza kesme işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümlenmesine ilişkin hükümler idari yargılama kanunuyla düzenlenir.
Ceza mahkemelerinde yargılanan suçlar için uygulanacak hükümler ceza muhakemesi kanunu ile düzenlenir.
Gümrük kanunu hükümlerine göre talep ve tahsil edilmesi gereken vergiler ile ve mali yükümlülüklere ilişkin kabahatlerden kaynaklanan ceza ya da yaptırımlar gümrük kanunu ile düzenlenir.
Gümrük kanunu hükümlerine göre talep ve tahsil edilmesi gereken vergiler ile ve mali yükümlülüklere ilişkin suçlar ve bunlara uygulanacak ceza yada yaptırımlar kaçakçılıkla mücadele kanunu ile düzenlenir.
Vergilerin ve diğer mali yükümlülüklerin kanuna dayanması ilkesi ilk temel dayanağını anayasadan alır.
Vergi kabahatlerine ilişkin yaptırımların denetimine vergi yargısı karar verir.
Vergi suçlarına ilişkin cezalara hükmedilmesine ceza yargısı karar verir
Vergi ceza hukukunun en önemli dayanağı vergi usul kanunudur.
İki ya da daha çok devlet arasındaki vergi ve vergiden doğan uyuşmazlık ilişkilerini uluslararası vergi hukuku inceler.
Vergi suçlarından dolayı kaçıp başka ülkeye saklanan suçluların kendi devletlerine verilip verilmemesi konusu uluslararası vergi hukuku ilişkisine örnektir.
Vergi ceza hukuku; gerçek ve tüzel kişi, ehliyet, vesayet, velayet ve kayyım gibi kavramları medeni hukuka dayandırır.
Uygulamadaki etkinlikleri dikkate alındığında hukukun kaynakları 2 gruba ayrılır. yazılı ve yazısız kaynak
Hukukun bağlayıcı kaynakları: anayasa, kanun ve uluslararası anlaşmalar, kanun hükmünde kararnameler, anayasa mahkemesi kararları, içtihadı birleştirme kararları
Devletin temel organlarını ve bunların örgütlenme biçimleri ile işleyişlerini ve kişilerin devlete karşı olan temel hak ve ödevleri anayasada düzenlenir.
Vergi ceza hukukunda öncelikli bağlayıcı kaynaklara ilişkin kurallar anayasanın 38. maddesinde yer alır.
Kanun yapma yetkisi TBMM’ye aittir.
Vergi usul hukukunun ceza hükümleri başlığını taşıyan 4. kitabında vergi suç ve cezalarına ilişkin esaslar, vergi cezaları, vergi cezalarının kesilmesi, ödenmesi ve kaldırılması konuları vardır.
Yürütme organının yasama işlemi niteliği taşıyan genel düzenleyici işlemi kanun hükmünde kararnamedir.
Kanun hükmünde kararname bakanlar kurulunun TBMM’de çıkardığı yetki kanununa ve olağanüstü hallerde anayasadan aldığı yetkiye dayanarak düzenlediği ve kanun gücü kazanan işlemdir. 2 yöntemle çıkartılır.
Kanunların, KHK’lerin ve TBMM iç tüzüğünün anayasaya uygunluğunu anayasa mahkemesi denetler.
Anayasa mahkemesinin verdiği iptal kararlarının yürürlüğe girmesinin ertelenmesi, kararın resmi gazetede yayınlandığı günden itibaren 1 yılı geçemez.
Kanunların uygulanmasını veya kanunların emrettiği işleri belirtmek üzere ve kanunlara aykırı olmamak şartıyla çıkarılan cumhurbaşkanlığınca imzalanarak resmi gazetede yayınlanan düzenleyici hükümler içeren hukuki metinlere tüzük denir.
Bakanlar kurulunca çıkarılır. Danıştay tarafından incelenir.
Yönetmelik; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerin kendi görev alanlarını ilgilendiren konularda yaptıkları düzenleyici işlemlerdir.
Yönetmeliklerin anayasaya, kanunlara, kanun hükmünde kararnamelere aykırılığı halinde iptali için Danıştay’da dava açılır.
Tebliğ vergi kanunlarının uygulanması konusunda maliye bakanlığı tarafından çıkartılan ve kanunların açıklanmasını ve yorumlanmasını kapsayan genel nitelikli direktiflerdir. genel tebliğler ikiye ayrılır.
Kanunun ne zaman yürürlüğe gireceği o kanunun yürürlük maddesinde belirtilmemişse, bu durumda kanun resmi gazetede yayın tarihinden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer.
Kanunların geçmişe yürümemesi ilkesi kanunların yürürlüğe girmeden önceki olay ya da işlemlere uygulanamamasını ifade eder
Kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiğine ilişkin olarak yasama organı tarafından yapılan yoruma yasama yorumu denir.
Vergi idaresinin vergi kanunlarını anlayış ve uygulayış biçimi idari yorumdur.
Uyuşmazlıkların çözümü sırasında yargı organlarınca yapılan yoruma yargısal yorum denir.
Kanun hükümlerinin ve diğer hukuk kurallarının, hukuk alanında düşüncelerini açıklayan kimseler tarafından yorumlanması bilimsel yorumdur.
Yorumu yapan organa yada kişiye göre 4 çeşit yorum vardır.
Yargı organlarını ve idareyi bağlayan yargısal yorumlar
1- Anayasa Mahkemesi kararlarında yapılan yargısal yorumlar
2- Danıştay içtihadı birleştirme kararlarında yapılan yargısal yorumlar
3- Yargıtay’ın içtihadı birleştirme kararlarında yapılan yargısal yorumlar
Vergi hukukunda başvurulabilecek yorum yöntemlerine vergi usul hukuku kaynaklık eder.
Vergi ceza hukukunda başvurulabilecek yorum yöntemleri
1- Lafzı yorum
2- Sistematik yorum
3- Tarihi yorum
4- Amaçsal yorum
Lafzı yorum: kanun hükmünde yer alan kelimelerin, deyimlerin, ifadelerin dil bilgisi kuralları yönünden cümle yapısı içindeki anlamlarının araştırıldığı yorum yöntemidir.
Sistematik yorum: belirli bir hükmün nasıl anlaşılması gerektiğini anlamak için hükmün. önce o kanunun bütünü içindeki yerinin, sonrada tüm ilgili hukuk kuralları ile bağlantısının araştırılmasıdır.
Tarihi yorum: bir hukuk kuralını yorumlamayacak olan kimsenin ilk olarak, kanunun yapıldığı andaki kanun koyucunun idaresini araştırmasını öneren yorum yöntemidir.
Amaçsal yorum: kuralın kanundaki yeri, konumu ve öteki kurallarla ilişkisi dışında, kuralla ilgili daha geniş ölçekli ve kapsamlı yapılan değerlendirme işlemidir.
Kıyas sebeplerdeki benzerliğe dayanarak var olan bir kuralın kanun tarafından kapsama alınmayan bir olaya uygulanması demektir.
Yükümlülerin vergi usul kanununun 413. maddesi uyarınca, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından şüpheli yada tereddüde yol açan hallerde ilgili makamların yaptıkları yazılı başvurulara verilen cevaplara özelge denir.
ÜNİTE 2: VERGİ CEZA HUKUKUNDA SORUMLULUK
Fail; ceza hukukunda suçlu, ceza muhakemesi hukukunda sanık, ceza infaz hukukunda mahkum anlamına gelir.
Vergilendirme ilişkisine bağlı olarak vergilendirme amacı doğrultusunda 2 şekilde ortaya çıkar
Vergi ödev ilişkisi hem vergi borcunu ödemeyi hem de vergilendirme sürecinde ortaya çıkan şekli ödevleri yerine getirmektir.
Masumiyet karinesi suçluluğu mahkeme kararı ile sabit olmadıkça kimsenin suçlu sayılmamasıdır.
Vergi kabahatleri ile suçlarının ve bunlara uygulanacak ceza ve yaptırımlar kanunla düzenlenir.
Suçluların kanuniliği ilkesi kişilerin işlemiş oldukları fiiller nedeniyle suçlanabilmeleri için, söz konusu fiillerin suç olarak nitelendirildiğinin açıkça kanunda belirtilmiş olmasını ifade eder.
Kabahatler kanunla düzenlenmez Cezalar kanunla düzenlenir.
Yaptırımların kanuniliği ilkesi kabahatlere uygulanacak olan yaptırımların türünün süresinin ve miktarının ancak kanunla belirlenebilmesini ifade eder.
Kabahatlerin karşılığı olan yaptırımların türü, süresi ve miktarı ancak ve sadece kanunla belirlenir.
Vergi usul kanununun 359-363. maddelerinde belirtilen vergi suçlarının işlenmesi halinde yargılamayı asliye hukuk mahkemesi yapar.
Vergi dairesi vergi kabahatlerini tespit eder ve bu kabahatler karşılığında yaptırım uygular.
Vergi kabahatleri ve bunlara uygulanan vergi cezalarına ilişkin ceza kesme işlemlerine karşı yargı yoluna başvurulması halinde bu işlemlere karşı açılan davalara vergi mahkemesi bakar.
Kanuni tarife uygun, hukuka aykırı ve kusurlu bir davranışa suç denir.
Kanunun karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlığa kabahat denir.
Suç işleyen kişiye usulüne uygun olarak yapılan yargılama sonucunda tarafından hükmedilen veya yetkili organlar tarafından uygulanan müeyyideye ceza denir.
Hukuka aykırı davranışta bulunan kişiye yada toplumu belli zarar tehlikesinden koruma amacına yönelik müeyyideye güvenlik tedbiri denir.
İdari yaptırım; kabahat işlenmesi halinde idari makamlar tarafında uygulanan para cezası ve tedbirleri ifade eder.
Cezanın etkileri : caydırma, korkutma,önleme hukuk dışı davranışı giderme
Fiil işlenmesi hukuka aykırı olan insan davranışlarıdır.
Suçun ve kabahatin kanuni tanımında yer alan fiili bizzat işleyen kişilere fail denir.
Vergi usul hukukunda yer alan kabahat ve suçlar:
1- Kaçakçılık suçları
2- Vergi ziyaı kabahati
3. Vergi mahremiyetini ihlal suçu
4- Usulsüzlük kabahatleri
Vergi yükümlüsü ve vergi sorumlusu başta olmak üzere, vergi ödevlilerinin vergi kanunları ile vergi usul kanununda belirlenen usul ve şekle veya görev yada ödeve ilişkin hükümlerine cezayı gerçekleştirecek şekilde kısmen veya tamamen aykırı davranmasına vergi suçu denir.
Vergi yükümlüsü ve vergi sorumlusu başta olmak üzere, vergi ödevlilerinin vergi kanunları ile vergi usul kanununda belirlenen usul ve şekle veya görev yada ödeve ilişkin hükümlerine yaptırımı gerçekleştirecek şekilde kısmen veya tamamen aykırı davranmasına vergi kabahati denir.
Kendisine Hakan’ın vasi tayin edildiği Murat’a ait işletmede verginin geç tahakkuk ettirilmesi nedeniyle kesilmesi gereken vergi ziyaı cezanın sorumlusu Murattır. Yani vasiler ceza sorumlusu olamaz.
Vergi kabahatinin işlenmesi halinde idari makamlar tarafından uygulanacak idari yaptırımlar 2 unsurdan oluşur. Kabahatler karşılığında uygulanacak olan idari yaptırımlar, idari para cezası ve idari tedbirlerdir.
Yayım Dağıtım ve Danışmanlık Anonim şirketinin kurum kazancının eksik beyan edilmesi halinde, vergi zıyaı cezası şirket adına kesilmesi gerekir.


ÜNİTE 3 VERGİ KABAHATLERİ
Vergi ödevlilerinin yargı kararına ihtiyaç göstermeksizin, idari para cezasıyla cezalandırılmalarını sağlayan vergi kanunlarında öngörülen yükümlülüklere aykırı fiillere vergi kabahati denir.
Vergi kabahatleri, vergi usulsüzlük kabahatleri ve genel usulsüzlük kabahatleri kendi aralarında 2 ye ayrılır.
Mükelleflerin veya vergi sorumluluklarının vergilemeye ilişkin ödevlerini yerine getirmeleri nedeniyle verginin eksik veya geç tahakkukuna sebebiyet verilmesine vergi ziyaı denir.
Hesap ve muhasebe hileleri yapmak genel olarak kayıt düzeninin vergi ve muhasebe hukuku kurallarına aykırı değiştirilmesidir.
Gerçekte olmayan kişiler adına hesap açmak: var olmayan kişilerin borçlu veya alacaklı olarak gösterilmesidir.
Defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek veya gizlemek: bir işletmenin almış olduğu faturada yer alan tutarların yükseltilerek gider kaydedilmesidir.
Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde varmış gibi düzenlenen belgelere sahte belge denir.
Eksik tahakkuk: süresinde tahakkuk etmesi gerekenle tahakkuk eden vergi arasındaki farka eksik tahakkuk denir.
Geç tahakkuk: tahakkuk ettirilmesi gereken verginin süresinde tahakkuk ettirilmemesi veya süresinden sonra tahakkuk ettirilmesine geç tahakkuk denir.
Genel usulsüzlük kabahatlerine ilişkin birinci derece usulsüzlük türleri
1- Beyannamenin süresinde verilmemesi.
2- Defterlerin tutulmaması.
3- Kayıt ve belgelerin noksanlığı.
4- Defterlerde kayıt nizamına uyulmaması.
5- İşe başlamanın zamanında bildirilmesi.
6- Defter tasdiklerinin kanuni süreyi takip eden bir aydan sonra yaptırılması veya hiç yaptırılmaması.
Zirai işletme ölçüsü veya işletme büyüklüğünü gelir vergisi kanununa göre aşan çiftçiler zirai işletmelerinin bulunduğu köy veya mahalle muhtarlıklarına her yılın kadım ayında ekin sayım beyanında bulunurlar.
Gerçek kişilerde işe başlama bildirimi, mükellef avukat veya mali müşavir tarafından tarafından işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde vergi dairesine yapılır.
Gelir vergisi kanununa göre ücretler adı altında yapılan vergilendirmede bu gruba giren ücretlerin gelirlerine ilişkin vergi tarhı hizmetin ifa olunduğu takvim yılının ikinci ayıdır.
Gelir vergisi kanununa göre ücretler adı altında yapılan vergilendirmede bu gruba giren ücretlilerin takvim yılı içinde işe başlayanların gelirlerine ilişkin vergi tarhı işe başlama tarihinden itibaren bir ay içinde yapılır.
Verasete bağlı intikallerde veraset ve intikal vergisinin beyan süresi muris ve mirasçıların yerleşim yeri Türkiye’yse ve murisin Türkiye’de ölmesi halinde ölüm tarihini takip eden 4. aydır.
Sermaye şirketlerinde 1. derece usulsüzlüklerde uygulanacak ceza miktarı (bkz.)
Özel iletişim vergisi beyannamesinin elektronik ortamda gönderilmesi gereken normal sürenin sonundan başlayarak 30 gün içinde verilmesi halinde 1/10 oranında ceza kesilir.
Vergi mevzuatında günü gününe tutulması zorunluluğu bulunan defter sayısı 1’dir.

Ünite 4: VERGİ KABAHATLERİNİN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ
Vergi kabahatlerinin özel görünüş biçimleri; birleşme, tekerrür, iştirak, teşebbüs
Aynı ve tek fiille işlenen birden fazla kabahatten ceza miktarı fazla olanın cezasının verilmesine kabahatlerde birleşme denir.
Birleşmesi kabul edilmeyen kabahatler: vergi kabahatleri, TCK’deki diğer kanunlardaki suçlar, tek fiille farklı vergilerde vergi zıyaı kabahati ve özel usulsüzlük kabahatinin meydana gelme hali, vergi kabahatleri ve vergi usul hukukunda yer alan vergi suçları.
Birleşmesi kabul edilen kabahatler: belge vermeme, almama, düzenlememe, bulundurmama, belge basımı ve bildirim görevini yerine getirmeme, tahsilat ve ödemelerin banka, postane ve bazı kurumlarca düzenlenen belgelerle teşvik edilmemesi.
Belge türü itibariyle bütünlük göstermek üzere fiillerden kaynaklanan özel usulsüzlük kabahatleri için bir takvim yılında kaç defa meydana gelmiş olursa olsun kesilecek ceza tutarı (araştırınız)
Belge basımı ile ilgili bildirim görevinin yerine getirilmemesi nedeniyle verilen cezalarda kaçıncı defa bildirilmemiş olursa olsun bir takvim yılı içinde kesilecek ceza miktarı (araştırınız) geçemez.
Teşvik etme zorunluluğuna uymama kaç işlem veya tutar için yapıldığına bakılmaksızın bir takvim yılı içinde verilecek ceza miktarı (araştırınız) geçemez.
Cezası kesinleşenlere belirli süre içinde tekrar işledikleri kabahat nedeniyle daha ağır ceza verilmesine tekerrür denir.
Tekerrüre ilişkin ölçütler:
1- süreli ve süresiz tekerrür.
2- genel ve özel tekerrür.
3- gerçek ve varsayılmayan (mefruz) tekerrür.
Tekerrür şartları: kabahatin vergi ziyaı ve genel usulsüzlük olması, önceki kabahatin cezasının kesinleşmiş olması ve sonraki kabahate ilişkin cezanın belirli süre içinde kesilmesi
Tekerrüre esas alınabilmesi için önceki kabahatin kesinleştiği tarihi takip eden takvim yılının başından başlamak üzere; sonraki kabahati vergi ziyaı ise cezanın 5 yıl içinde, sonraki kabahati genel usulsüzlük ise cezanın 2 yıl içinde kesilmesi gerekir.
Vergi ziyaı kabahatine ilişkin cezası 11 Nisan 2018 tarihinde kesinleşen bir mükellefin tekerrür nedeniyle cezasının artırılabilmesi için son tarih 5 yıl sonrasının son günü yani 31 aralık 2023’tür.
Tekerrür cezasının miktarı sonraki kabahatinin vergi ziyaı olması halinde ceza aslının %50’si kadardır.
Tekerrür cezasının miktarı sonraki kabahatinin genel usulsüzlük olması halinde ceza aslının %25’i kadardır.
Bir kabahatin fiilinin icrasının gerçekleştirilmesinde başka bir kişinin katkı vermesine iştirak denir.
İştirak halinde iştirakçiye verilecek ceza mükellef tarafından yaratılan vergi ziyaı miktarına eşittir.
Vergi usul kanununda kabahatler açısından teşebbüse ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. bu sebeple vergi kabahatlerinde teşebbüs hali cezalandırılmaz
İştirakin şartları: iştirak edilen fiilin hukuka aykırı olması, iştirakçi veya iştirakçilerin fiilin işlenmesine bilerek katılması, iştirak edilen kabahatin ağır nitelikli fiillerle işlenen vergi ziyaı olmasıdır.