AÖF İdare Hukukuna Giriş Ders Notu-1-4.Üniteler

[Erken]

ARKADAŞLAR İDARE HUKUKU DERS NOTLARINI HAZIRLYAN SELDA ÖZDEMİR ARKADAŞIMIZA ÇOK TEŞEKKÜR EDİYORUM ALLAH KENDİSİNDEN RAZI OLSUN .. (C.G.)

İDARE HUKUKUNA GİRİŞ İLK 4 ÜNİTE DERS NOTU
ÜNİTE 1 : İDARE TEŞKİLATI
1) İdare teşkilatı ilkeleri;
• İdarenin kanuniliği ilkesi
• Merkezden yönetim ve yetki genişliği ilkesi
• Yerinden yönetim ilkesi,
• İdarenin kamu tüzel kişilerinde oluşması ilkesi
• İdarenin bütünlüğü ilkesi
2) İdarenin Kanuniliği İlkesi; İdarenin örgütlenmesinde ve faaliyetlerinde yasaların egen olması, idarenin yasalara saygılı davranması, böylece yönetilenlerin, idarenin keyfi eylem ve işlemlerine karşı korunması anlamına gelir.
3) İdarenin kanuniliği ilkesinin boyutları;
• idarenin, işlevini yerine getirirken yasalara saygılı davranmasını ifade eder.
• İdarenin kuruluşunun kanunlarla düzenlendiğini, belirtir.
• İdarenin üstlendiği görevlerin kanunda gösterilmesidir.
• İdarenin yapmış olduğu işlemlerin aksi ispat edilinceye kadar hukuka uygun olduğunun kabul edilmesidir.
4) Merkezden Yönetim(idari merkeziyet) İlkesi; Ülke idarenin merkezi idare tarafnıdan tek elden yürütülmesini anlatan bu ilkeye göre idare teşkilatı devlet kamu tüzel kişiliğinden ibarettir. Merkezden yönetim ilkesinin katı biçimde uygulanması durumunda hiçbir ayırım gözetmeden, bütün kamu hizmetleri devlet adına yürütülür. M.Y.ilkesine göre kurulan idari teşkilat iki ana bölümden oluşur. BAŞKENT TEŞKİLATI – TAŞRA TEŞKİLATI.
5) Merkezden Yönetim Faydaları;
• Devlet yönetiminde birliği sağlar,
• Silahlı güçler üzerinde sivil idarenin üstünlüğü, sivil idarenin merkezileşmesiyle olmuştur.
• Kamu hizmetinin verimli bir biçimde yürütülmesi için gereken uzmanlık ve mali kaynaklar, merkezden yönetim ile daha kolay sağlanır.
• Kamu hizmetlerinin ülkeye eşit bir biçimde yayılması sağlanır.
• Kamu hizmetlerinin maliyeti azalır.
• Kamu görevlilerini yerel etkilerden uzaklaşır.
6) Merkezden Yönetim Sakıncaları;
• Bürokrasiye neden olması ve bu nedenle kamu hizmetlerinin yavaşlaması
• Aşırı merkeziyetçilik, demokrasi esasları ile bağdaşmaz.
• Siyasal açıdan güçlü olan parlamenterler, kamusal kaynakların kendi seçim bölgelerine kaydırılmasına neden olabilir.
• Merkez adına görev yapanlar, hizmetin gerekleri yerine merkezin görüşünün gereklerini uygulamaya yeğleyebilirler.
7) Yetki Genişliği; Merkez adına karar almaya yetkili kılınmış yüksek düzeydeki şefen ya da şeflerin karar alma ve uygulama yetkilerinden bazılarının, kendi hiyerarşik denetimleri altında kullanılmak üzere, başkentteki veya taşradaki bazı yüksek memurlara aktarılmasıdır. Yetki genişliği uygulamasına örnek olarak; Başkent teşkilatına müşteşarlar, taşra teşkilatına valiler, yurtdışı teşkilatına ise büyükelçileri vermemiz mümkün.
Yerinden Yönetim İlkesi; topluma sunulacak bazı hizmetlerin devlet kamu tüzel kişiliğinin dışında kurulan kamu tüzel kişileri tarafından, yürütülmesini ifade eder. Uygulanış biçimi olarak ya yer açısından (belediyeler), ya da hizmet açısından (üniversiteler) uygulanır.
9) Yerinden Yönetim Faydaları;
• Demokratik hukuk devletinin bir sonucudur. Bu ilkeyle halkın yönetime katılım yaygınlaşmakta, kişinin kendine güveni artmaktadır.
• Kamusal ihtiyaçların belirlenmesinde yerinden yönetim ilkesi daha etkindir. Bu durum, kamu hizmetlerinin daha verimli, hızlı ve tekin biçimde görülmesini sağlar.
• Merkezden yönetim sakıncalarını gideren bir yönetim biçimidir. Bürokrasiyi azaltır.
10) Yerinden Yönetim Sakıncaları;
• Yerinden Yönetim ilkesine göre kurulan idarelerin büyük bir bölümü mali sıkıntı çekmektedirler.
• Yerinden yönetim ilkesine göre kurulan kamu tüzel kişilerine tanınan mali özerklik, zaman zaman o idare içinde kötü idari geleneklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
• Yerinden yönetim ilkesinin aşırı uygulanmaları, üniter devletlerde ülke birliği açısından tehdit oluşturabilmektedir.
11) Kamu tüzel kişiliği; Kanun veya kanunu açıkça verdiği bir yetkiye dayanarak biridari işlemle kurulan, üstün ve ayrıcalıklı yetkilerle donatılmış, Dvlet tüzel kişiliğinden ayrı tüzel kişiliklerdir.
12) Yetkide paralellik ilkesi; Kural olarak bir idari işlemi yapmaya yetkili makamın o işlemi kaldırmaya veya değiştirmeye de yetkili olmasıdır.
13) Usulde paralellik ilkesi; İdari işlemin yapılması sırasında izlenen şekil ve usul kurallarının o işlemin değiştirilmesi veya kaldırılması sırasında da izlenmesi ilkesidir.
14) İdarenin Bütünlüğü ilkesi; İdarenin kuruluş ve örgütleriyle bir bütünlük teşkil etmesidir.
15) Hiyerarşi; Aynı tüzel kişilik içerisindeki birimler ile merkezi idarenin başkent ve taşra örgütleri arasında kurulan hukuki bağdır.
16) Kanunsuz Emir; Kamu görevlisi, üstünden aldığı emri yönetmelik, tüzük, kanun ve Anayasaya hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez. Üstü emirde ısrar eder ve bu emri yazı ile tekrarlarsa, emir yerine getirilir.
17) İdari Vesâyet; İdarenin bütünlüğünü sağlamak amacıyla, merkezi idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu denetim yetkisidir.
18) Özerklik; Kamu tüzel kişilerinin, üstlendikleri kamu hizmetlerini yürütürken, kendi organları aracılığıyla karar alıp uygulaması ve bu uygulama aşamasında kendi mali kaynaklarını kullanmasıdır. İdare Hukukunda 3 çeşit özerklikten bahsedilir. Bunlar; Bilimsel Özerklik, İdari Özerklik, ve Mali Özerklik’dir.
19) Türk İdaresinin Örgüt Türleri;
• Devlet İdaresi
• Yerel Yönetimler
• Kamu kurumları
• Kamu kurumları niteliğinde meslek teşekküleri.
20) Başkentteki İcracı Birimler;
• Cumhurbaşkanlığı
• Başbakan ve Bakanlar Kurulu.
21) Başkentteki Yardımcı Kuruluşlar;
• Milli Güvenlik Kurulu
• Devlet Planlama Teşkilatı
• Danıştay
• Sayıştay
• Devlet denetleme kurulu
• Ekonomik ve sosyal konsey
• Kamu denetçiliği
22) Başbakanın görevleri;
• Bakanlar arasında işbirliği sağlamak.
• Bakanların görevlerini Anayasaya ve yasalara uygun yerine getirmesini gözetmek ve düzeltici önlemleri almak.
• Ters düştüğü bakanların görevine son vermek için Cumhurbaşkanına öneride bulunmak.
23) Bakanlıklar; Merkezi idarenin üstlendiği kamu hizmetlerinin örgütlenme biçimidir. Her bakanlık, uzmanlaştığı bir kamu hizmeti alanında devlet kamu tüzel kişiliğini temsil eder.
24) Bakanların Görevleri;
• Bakanlığı yönetmek.
• Bakanlığını temsil etmek
• Bakanlık görevlilerine emir ve yön vermek,
• Onları denetlemek,
• Bakanlık adına yapılan harcamaları imzalamak,
• Yönetmelik çıkarmak
• Bakanlığın hükümet ve parlamento ile olan ilişkilerini sağlamak.
25) Milli Güvenlik Kurulu; Demokratik parlamenter sistemlerle idare edilen devletlerin başkent teşkilatında yer alan bu tür kuruluşlar, ancak danışma niteliğinde görüşler içeren karalar alabilirler. Askerlerin ve siyasilerin birlikte karar aldıkları bir kuruldur. Milli güvenlik kurulunun karar ve davranışlarından hükümet sorumludur. Milli güvenlik kurulu, hükümetin üstünde bir kuruluş değildir.
26) Milli Güvenlik Kurulu Görevleri;
• Devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile ilgili konularda tavsiye karaları alır ve gerekli koordinasyonun sağlanması için görüş tespit eder.
• Bu tavsiye kararlarını ve görüşlerini Bakanlık kuruluna bildirir ve kanunlarla verilen görevleri yerine getirir.
• Cumhurbaşkanı başkanlığında iki ayda bir toplanır.
• Kurula Cumhurbaşkanı, başbakan, genel kurmay başkanı, başbakan yardımcıları, milli savunma, adalet, içişleri ve dışişleri bakanlarıyla 4 kuvvet komutanından oluşur. Kurulun bir de sekreterliği vardır.
27) Danıştay; bir yandan en yüksek sivil idari mahkeme, diğer yandan d adevlet genel idaresinin en yüksek danışma ve inceleme kuruluşudur. Danıştay’ın idaresi ve dışarıya karşı temsili, Danıştay başkanı tarafından yapılır. Danıştayın başkan ve bütün üyeleri, anayasal güvenceye sahip yüksek yargıçlardır.
28) Sayıştay; Anayasa ile öngörülmüş bir denetim organıdır. Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleriyle mallarını TBMM adına denetleyen, sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlayan bir kuruluştur. Sayıştayın mali dış denetim kapsamındaki idari görevleri şunlardır: Rapor sunumu, genel uygunluk bildirimi, görüş bildirme ve diğer idari görevler.
29) Devlet Denetleme Kurulu; Doğrudan Cumhurbaşkanına bağlı bir örgüttür. DDK, bir inceleme, araştırma ve denetleme kuruludur. Cumhurbaşkanının anayasada öngörülen yetkilerini kullanma ve görevlerini yerine getirme konusundaki en önemli aracıdır. Kurul üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Dokuz üyeden oluşur. İki yılda bir, kurul üyelerinin üçte biri yenilenir. Kurul başkanı cumhurbaşkanı tarafından üyeler arasında 2 yıl süreli seçilir.
30) Ekonomik ve Sosyal Konsey; amacı ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında, toplumsal uzlaşma ve işbirliğini sağlayacak, sürekli ve kalıcı bir otum yaratarak, iştişari mahiyette ortak görüş belirlemek için oluşturulan Ekonomik ve Sosyal Konsey’in kuruluşu, çalışma esas ve yöntemlerini düzenlemektir. Yapısına bakıldığında yürütmenin sorumlu kanadını temsil eden hükümet üyeleri, yüksek düzeyde bürokratlar, kamu kurumu niteliğinde meslek teşekkülü niteliğine sahip Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu, Türkiye ziraat Odaları Birliği ile çalışanların ve işverenlerin oluşturduğu sivil toplum kuruluşlarından oluştuğunu görürüz.
31) Kamu Denetçiliği; TBMM’ye bağlı olarak kurulan kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikayetleri inceler. Kanu baş denetçisi TBMM tarafından gizli oyla 4 yıl için seçilir.
32) Genel İdarenin Taşra Teşkilatı; başkent dışında tüm ülkeye yayılmış örgütüne denir.
33) Taşra Teşkilatı Türleri;
• İl Genel İdaresi,
• İlçe idaresi,
• Merkez ilçe idaresi,
• Bucak idaresi,
34) Mahalli idarelerin ortak özellikleri;
• Tüzel kişilikleri vardır.
• Özerk kuruluşlardır.
• Karar organları seçimle iş başına gelir.
• Organlarının organlık sıfatını kazanları veya kaybetmelerine ilişkin denetim yargı yerlerince yapılır.
• Görevleri yasa ile belirlenir.
• Merkezi idarenin, mahalli idareler üzerinde vesayet yetkisi vardır.
• Görevleri ile orantılı gelir kaynakları vardır.
• Bakanlar kurulunun izni ile aralarında birlikler kurabilirler.
35) Yerel yönetim türleri;
• İl Özel idareleri.
• Belediyeler
• Köy idaresi
36) Belediye Türleri;
• Geleneksel belediyeler.
• Büyükşehir belediyeler
• İlçe belediyeler.
37) Faaliyet konularına göre Kamu kurumları türleri;
• İdari kamu kurumları; gençlik ve spor g.müd., vakflar g.m, karayolları, devlet su işleri, orman genel müdürlükleridir.
• İktisadi kamu kurumları; ticaret, sanayi, maliye, bankacılık, tarım ve madencilik.
• Sosyal kamu kurumları; sgk, Türkiye iş kurumu, Ereğli kömür havzası amele birliği, aile ve sosyal araştırmalar, sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme.
• Bilimsel teknik ve kültürel kamu kurumları; üniversiteler, TUBİTAK, TAK, MTA, TRT.
• Düzenleyici ve denetleyici kamu kurumları; sermaye piyasası kurulu, RTÜK, rekabet kurulu, BDDK, telekomünikasyon kurulu, şeker kurumu, enerji piyasası düzenleme kurumu, kamu ihale kurumu.
38) Hizmet sundukları yer açısından Kamu kurumları türleri;
• Ulusal kamu kurumları,
• Bölgesel kamu kurumları
• Yerel kamu kurumları,
39) Kamu Kurumu Niteliği taşıyan meslek teşekkülleri; Anayasanın 135.maddesinin kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları olarak öngördüğü teşkilat birimleri, meslek, sanat, zanaat erbabının ve esnafın zorunlu olarak katıldıkları ve bağlı oldukları kamusal örgütlerdir.
-ÜNİTE SONU-
ÜNİTE 3 : İDARENİN MAL VARLIĞI
1. 1)İdarenin Mal Varlığının Kısımları;
• İdarenin kamusal malları
• İdarenin özel malları
• İdarenin alacakları
• İdarenin borçları
• İdari irtifaklar
1. 2)Kamusal Malların Sınıflandırılması;
• Kullanma açısından kamusal mallar: Orta Mallar, Hizmet Malları, Sahipsiz Mallar.
• Kökenleri açısından kamusal mallar: Doğal Kamusal Mallar, Yapay Kam.Mallar.
• Kamusal mal niteliği kazanmaları açısından kamusal mallar: Niteliği açısından kamusal mal sayılanlar, geleneksel kamusal mallar, tahsis yöntemiyle kamusal mallar
• Taşınıp taşınamadıklarına göre kamusal mallar: Taşınır ve Taşınmaz Kamu Mal.
1. 3)Tahsis (Özgüleme); Devletin özel mülkiyetindeki bir malın, orta malı veya hizmet malı haline getirilmesi ya da bir kamusal malın, bir kamusal mal kümesinden diğerine geçirilmesi işlemidir.
1. 4)Kamu Malları; Kamulaştırılamama, haczedilememe gibi azı ayrıcalıklardan yararlanan özel statüye tabi Devlet veya kamu tüzel kişilerine ait mallardır.
1. 5)Kamusal Malların Özellikleri;
• Kamusal mallar kamulaştırılamaz
• Kamusal mallar satılamazlar ancak bu nitelikleri kaldırıldıktan sonra satılabilirler
• Kamusal mallar üzerinde devir, ferağ(vazgeçme) ve ipotek gibi medeni hukuk işlemleri yapılamaz.
• Kamusal mallar haciz edilemez.
• Kamusal mallar, kural olarak vergi ve benzeri mali yükümlülüklere konu olamazlar.
• Kamusal malların korunması için özel kurullar konulmuştur.
• Kamusal malların hepsinin tapu kütüğüne yazılması gerekmez.
• Kamusal mallar, kazandırıcı zaman aşımı yoluyla özel kişiler tarafından iktisap edilemezler.
1. 6)İdarenin özel malları; İdarenin mülkiyetinde olan ve idarenin üstlendiği görevlerin yürütülmesinde doğrudan doğruya etkisi olmayan mallara denir.
1. 7)İdarenin özel mallarının ortak özellikleri;
2. 8)İzin ilkesi; Kamusal mallardan özel yararlanmalar izne tabidir. Taşınmaz malda değişiklik gerektirmeyen yararlanmalarda izinler tek yanlı kulluk işlemleriyle, taşınma malda değişiklik gerektiren yararlanmalarda izinler malın korunmasıyla görevli makam tarafından tek yanlı bir işlem veya sözleşme ile verilebilirler.
• İdarenin özel malları, kural olarak özel hukuk kurallarına tabidir.
• İdare, özel mallarını, satın alma, miras, bağış gibi özel hukuk hükümlerine göre elde eder.
• İdarenin özel malları dolayısıyla çıkan uyuşmazlıklar, kural olarak adli yargının görev alanına girer.
• Özel mallara da bazı durumlarda, kamu hukuku kuralları uygulanır.
1. 9)Bedel İlkesi; Kamusal mallardan özel yararlanma karşılığı olarak bir bedel alınır. Bedel, bir ücret niteliğinde değil, vergi veya harç niteliğindedir.
1. 10)Yararlanmanın geçiciliği ilkesi; Özel yararlanmalarda geçicilik esastır. İzin ile yararlanmalarda, idarenin kamusal malının korunması amacıyla malı her zaman kendi kullanımına alabileceği, verdiği izni süresi sona erdiğinde yenilemeyebileceği ve izin süresi sona ermeden de kamu yararının gerektirdiği kurumlarda izni geri alabileceği kabul edilmektedir.
1. 11) İrtifak Hakkı; Bir taşınmaz sahibinin, bir kimseye taşınmazı üzerinde faydalanma veya kullanma şeklinde, bir şeyi yapmama veya kullanmayı taahhüt eden bir ayni hak kurmasıdır.
1. 12) İdarenin Gelir kaynakları ve alacakları;
• İdarenin özel hukuka ilişkin gelir kaynakları ve alacakları,
• İdarenin kamu hukukunda ilişkin alacakları,
• İdarenin borçlanması,
1. 13) Kamu alacakları; Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin kamu hukukundan doğan ve bu hukuk hükümlerine tabi olan alacaklarıdır.
1. 14) Kamu alacaklarının özellikleri;
• Kamu alacakları ve paralar haczedilemez
• Kamu hukuk alacakları takas edilemez
• Kamu alacakları, özel hukuk öznelerinin alacakları karşısında üstün olarak, rüçhan hakkına sahiptir.
• Kamu alacaklarının bazılarının tahsili, iflas durumu dışında, icra-iflas kanununa tabi değildir.
1. 15) İdarenin sahip olduğu kamusal alacakların en önemlileri;
• Vergiler
• Para cezası,
• Resim
• Haç
• Bedel
• Ruhsatiye
• Şerefiye
• Kamu kredileri
1. 16) Vergiler; Kamu ihtiyaçlarını karşılamak için yasaların verdiği yetki çerçevesinde de letin ve diğer kamu tüzel kişilerinin, bireylerin malvarlığı üzerinden siyasal zorlama ile ve karşılıksız olarak mali güçlerine göre aldığı paydır.
1. 17) Para Cezaları; Kişilerin yasalara aykırı davranışlarına yaptırım olarak para cezaları da idare veya yargı tarafından kararlaştırılıp uygulanır.
1. 18) Resimler; Kişiler arasında hukuksal işlemler hazırlanırken veya imzalanırken alınan ücret.
1. 19) Harçlar; belirli bir hizmetin görülmesi veya belirli bir kamusal etkinliğin yapılması amacıyla kişilerden alınan kamusal gelirlerdir.
1. 20) Bedel; belirli bir kamusal yükümlülüğün karşılığı olarak alınan paraya denir.
1. 21) Ruhsatiye; özel sektör girişimcisinin, kamu düzenin, sağlığını ve güvenliğin yakından ilgilendiren bir faaliyette bulunmak amacıyla ruhsat almak için idareye başvurduğu sırada alınan paraya denir.
1. 22) Şerefiyeler; Temel olarak bir yerel yönetim geliridir. Belediyelerin yerine getirdiği yol, köprü, park, yeşillendirme gibi bayındırlık kamu hizmetleri nedeniyle, taşınmaz mülklerinin değeri artan ya da arttığı varsayılan çevre halkından, bu hizmetlerin bir bölümüne katılımlarını sağlamak amacıyla alınan paradır.
1. 23)Kamusal Alacakların Düşmesi; Ödeme, Terkin, Takas, Zaman Aşımı, ölüm.
1. 24) Kamulaştırma; Devlet veya kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının gerektirdiği durumlarda, edeli peşin ödemek koşuluyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamına veya bir kısmına yasada gösterilen yöntemlere göre kamu yararına el koymasıdır.
1. 25)Kamulaştırmanın Özellikleri;
• Kamulaştırma, bireylerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde olan taşınmazların, kaynakların veya irtifakların üzerinde yapılabilir.
• Kamulaştırma işlemini yapmaya, devlet veya kamulaştırma kanununda sayılan kamu tüzel kişilerinin yetkili organları ya da mercileri yetkilidir.
• Kamulaştırma karşılığı olarak taşınmazın gerçek değeri ödenir.
• Kamulaştırma bedeli ile artırım bedeli kural olarak peşin ve nakden ödenir.
• Kamulaştırma, hem idari yönü, hem de adli yönü olan bir işlemdir.
1. 26)Kamulaştırma Süreçleri;
• İdari Süreç
• Yargısal süreç
1. 27) Kamulaştırma İdari Sürecin Kronolojik Aşamaları; Yeterli ödeneğin sağlanması, kamu yararı kararının alınması, taşınmazın, kaynağın veya irtifakın belirlenmesi, kamulaştırılacak şeyin değerinin saptanması ve satın alma.
1. 28) Terkin; Bir alacağın tahsil edilmesinin olanaksız olmadı nedeniyle, bu alacağın, idari bir kararla düşürülüp, idarenin alacak defterinden çıkarması işlemidir.
1. 29) İstimval (rekizisyon); taşınır malların kamulaştırılmasını, taşınır ve taşınmaz malların kullanımının geçici olarak idareye geçmesini askerlik dışında bireylere bedensel çalışma yükümlüğünü getirilmesini ifade eder.
1. 30) İstimvâlin özellikleri;
• istimvalde idare, kamu gücüne dayanarak, idari işlem ve eylem yapar. İstimval kararı da bir idari icrai işlemdir, sözleşme değildir.
• İstimval vergi ve benzeri bir mali yükümlülük değildir.
• İstimval ancak olağan üstü durumlarda uygulanabilir.
• İdare istimvale, ancak maliklerinin taşınır mallarını kendi rızaları ile devretmemeleri durumunda başvurabilir.
• Kural olarak taşınır malın değeri veya taşınır ve taşınmazların kullanma bedelleri idare tarafından ödenir.
• İstimval konusu olacak taşınır ve taşınmaz malları elinde bulunduranlar, idareye karşı sorumludurlar.
1. 31) Geçici İşgal; bir bayındırlık hizmetinin görülmesi sırasında, bu hizmetin görülmesi için gereksinim duyulan maddeleri çıkarmak veya hazırlayabilmek için özel mülkiyette bulunan bir taşınmaza idarece geçici olarak el atılmasıdır.
1. 32) Dava Açma Süresi; Dava açma süresi, özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür.
1. 33)Devletleştirme; Yasama organının çıkardığı bir biçimsel yasa ile kamu hizmeti niteliği taşıyan bir özel işletmenin,kamu yararının zorunlu kıldığı durumlarda, bütün malvarlığı ile idareye geçmesidir.
1. 34) İhaleye ilişkin temel ilkeler;
• Açıklık veya saydamlık ilkesi
• Yarışma ilkesi
• Uygun bedel ilkesi,
• İhaleye katılacaklarda belli yetenek ve koşulların aranması ilkesi,
• Yaklaşık maliyetin önceden hesaplanması ve gizli tutulması ilkesi,
• Eşik değer ilkesi,
• Eşit muamele ilkesi
• Kamuoyu denetim ilkesi
• 4734 sayılı yasada öngörülen diğer ilkeler.
ÜNİTE 4 : İDARE TEŞKİLATI
1. 1)İdari işlem; İdare hukuku alanında idarenin tek yanlı irade açıklanması ile hukuksal sonuç doğuran, hukuk düzeninde değişiklik yapan kamu hukuku işlemlerine idari işlem denir.
1. 2)Organik İdare; Devletin yasama ve yargı organları dışında kalan ve yürütme organının doğal uzantısı konumundaki kurum ve kuruluşların tümüdür.
1. 3)İşlevsel İdare; Yasama ve yargı fonksiyonları ile devletin yüksek yönetimini ilgilendiren salt siyasal nitelikli yürütme işlevi dışında kalan tüm devlet işlevi, idari işlevidir.
1. 4)İdari işlemin özellikleri;
• idari işlemler tek yanlıdır. Yani idari işlemden etkilenecek kişinin sonucu kabul edip etmemesinin önemi yoktur.
• İdari işlemler kamu yararın gerçekleştirmek için yapılır
• İdari işlemlerin içeriği ve yapmakla yetkili kılınan kamu görevlileri, önceden yasalarla saptanmıştır.
• İdari işlemler, kanunilik karinesinden faydalanırlar ve yasalara uygun olarak yapılmaları gerekir.
• İdari işlemler yürütülebilir işlemlerdir.
• İdari işlemler, re’sen icra yetkisi çerçevesinde idare tarafından kendiliğinden uygulanır
1. 5)İdari işlemlerin tasnifi;
• Organik açıdan tasnifi
• Maddi açıdan tasnifi
• İradelerin açıklanması açılarından tasnifi
• Hukuksal etkileri açısından tasnifi
1. 6)Organik Açıdan İdari İşlem Çeşitleri;
• Yasama organının idari işlemleri
• Yürütme organının idari işlemleri
• Yargı organının idari işlemleri
1. 7)Maddi açıdan idari işlem çeşitleri;
• Genel İşlemler; sürekli, soyut, nesnel ve genel durumlar belirlenir. Bunlar, hukuk düzenine yeni kurallar getiren, var olan kuralları veya bir kuralı değiştiren ya da kaldıran işlemlerdir.
• Birel işlemler; Genel düzenleyici işlemlerin, belli bir kişiye, nesneye veya olaya uygulanması sonucu ve yalnız bunlar için geçerli durumlar oluşturan işlemlerdir.
• Koşul işlemler; Bir kişi, neyse ya da olaya ilişkin olarak yapılan genel bir hukuksal durumdan bir diğer hukuksal duruma geçme, hukuksal bir durumun içinde bulunma, veya ondan çıkma sonucunu doğuran işlemlerdir.
• Karma İşlemler; Maddi açıdan hem genel düzenleyici işlem hem de birel işlem özelliği gösteren işlemlere karma işlem denir.
• Öznel İşlem; Belirli bir kişiye nesneye veya olaya özgü olarak yapılan ve bir benzeri bunmayan bir durum oluşturan işlemlere denir.
• Birden çok ilgiliye yönelik bireysel işlemler; Bireysel nitelik taşıyan, fakat aynı durumda bulunan birden çok kişiyi ilgilendiren işlemlerdir. Bu tür işlemlerde genel idari kararlar ve otomatik işlemler olarak kendi aralarında ayrılırlar.
1. 8)İradelerin Açıklanması Açısından İdari İşlemler;
• İradelerin açıklanma biçimi açısından idari işlemler
o Basit işlemler; bir kamu görevlisini irade açıklamasıyla oluşan idari işlemlere denir.
o Birleşme işlemler; Birden fazla idari makamın katılımıyla oluşan işlemlerdir.
Dar Anlamda Birleşme İşlemi; İşlemin oluşması için açıklanan, birbirini izleyen ve tamamlayan idari makam iradelerinin her biri ayrı bir idari işlem niteliği taşıyorsa, hangisinin önce, hangisinin sonra açıklandığının biçim ve yöntem açısından fark edilebiliyorsa, dar anlamda birleşmeden söz edilebilir.
Geniş Anlamda Birleşme İşlemi; İşlemin oluşması için açıklanan, birbirini izleyen ve tamamlayan idari makam iradelerinin, hangisini önce, hangisinin sonra açıklandığının biçim ve yöntem açsıdan fark edilemiyorsa, geniş anlamda birleşme işlemden söz edilir.
o Kolektif İşlem; Birden fazla kamu görevlisinin bir araya gelerek müzakere yaptıktan sonra aldıkları kararlara veya yaptıkları işleme, kolektif işlem veya toplu işlem denir.
• İradelerin açıklanma nedeni açısından idari işlemler;
o Resen Yapılan idari İşlemler; İdari işlemin yöneldi ilgilisinin herhangi bir talebi olmadan, idarenin resen icra yetkisine dayanarak yaptığı ve irade açıklamasıyla gerçekleşen denir.
o Katılma İşlemler; İdari İşlemin yöneldiği ilgilinin, o işlemin kendisi hakkında yapılması için işlemi yapacak idari makama başvurması sonucunda yapılan idari işlemlere denir.
Açık Kabul İşlemleri; İdariye yapılan başvuru doğrultusunda, idarenin karar alması durumunda ortaya çıkan işlemlere denir.
Açık Red işlemleri; İdareye yapılan başvurunun içerdiği talebin aksine idarenin karar alması durumunda ortaya çıkan işlemlerdir.
Zımni Kabul İşlemleri; İdareye yapılan başvuru üzerine, idarenin hiçbir şey yapmaması durumunda, başvuru sahibinin talebinin kabul edilmiş sayılacağı hukuk kuralları tarafından açıkça düzenlenmişse, bu gibi durumlarda ortaya çıktığı kabul edilen işlemlere denir.
Zımni Red İşlemleri; bir katılma işlem yapması konusunda idareye yapılan başvuru üzerine, idarenin hanagi bir cevap vermemesi durumuna denir.
1. 9)Hukuksal Etkisinin İçeriği Açısından İdari İşlemler;
• İdari İşlemin sonucunun içeriği açısından idari işlem;
o Emredici İdari İşlemler; İlgilisine bir şeyi yapması veya yapmaması konusunda olumlu veya olumsuz belli bir davranışta bulunma ödevi getiren idari işlemlerdir. Trafik polisinin uyarıları.
o Yapıcı İdari İşlemler; bir hak veya hukuksal ilişkiyi kuran, kaldıran veya değiştiren idari işlemlere yapıcı idari işlemler denir. ruhsat, öğ.kayıt yen.
o Belirleyici İdari İşlemler; Belirleyici idari işlemler mevcut bir hukuksal statüyü açıklayan veya tespit eden idari işlemlerdir. diploma.
• Bireylerin sahip olduğu haklara etkisi açısından idari işlemler;
o Yararlandırıcı İdari İşlemler; Bir hak tanıyarak, ilgilisinin bir hakkını güçlendirerek veya yükümlüğünü kaldırarak onun hareket alanını genişleten idari işlemlere denir. Derslerini başarıyla geçen öğrencinin mezun edilmesi.
o Yükümlendirici İdari İşlemler; Var olan bir hakka müdahale ederek veya korunmasını engelleyerek, bireylerin hukuksal durumlarını sınırlayan, onlara yapmak kaçınmak veya katlanmak yükümlülükleri getiren idari işlemlerdir. Vergi tarhı
o Güvence Sağlayan İdari İşlemler; İdarenin belli bir kamu hizmetini yerine getirme yükümlülüğünü gösteren fakat, ilgilisi için yararlandırıcı nitelik taşıyan idari işlemlere güvence sağlayan işlemlerdir.
• Etkileme Süreci Açısından idari işlemler;
o Geçici Etkili İdari işlemler; Belli bir sür için yapılan ve o süre içinde uygulanmakla tükenen idari işlemlere geçici idari işlemler denir. sıkı yönetim
o Etkisi Sürekli İdari İşlemler; Yapıldıktan sonra hukuksal etki oluşturmakla kalmayıp, bu etkiyi sürdüren ve zaman içinde güncelliğin koruyan idari işlemlere denir. tüzük, yönetmelikler.
1. 10) Fiil Ehliyeti; Bir kişinin kendi fiilleriyle haklar kazanabilme ve borç altına görebilme yeteneğidir. Fiil ehliyetinin, temyiz kudretine sahip olma, kısıtlı olmamam ve reşit olma şeklinde 3 şartı vardır.
1. 11) İdari İşlemlerin öğeleri;
• Yetki
• Şekil
• Sebep (Neden)
• Konu
• Maksat
1. 12) Yetki; İdareye sağlanan hukuksal güce denir. yetki kavramı 4 çeşitte incelenir.
1. a.Kişi yönünden Yetki; Bir idari işlemi yapmak için hangi idari makam veya organı temsil eden kamu görevlisinin irade açıklayacağını ifade eder.
2. b.Konu Yönünden Yetki; Hangi konulara veya görevlere ilişkin idari işlemlerin hangi idari makamlardaki kamu görevlileri tarafından yapılacağını ifade eder.
3. c.Yer Yönünden Yetki: İdari makamlara verilen görev ve yetkilerin hangi coğrafi alan içerisinde kullanıldığını anlatan terimdir.
4. d.Zaman Yönünden Yetki; Kamu görevlilerine tanınan işlem yapma yetkisinin hangi süre içerisinde kullanılması gerektiğini belirleyen kavrama denir.
1. 13) Şekil; İdari işlemin hem biçimini, hem de yapılırken uyulması gereken usulü gösterir.
1. a.Yazılı Şekil
2. b.Yazılı olmayan şekil.
1. 14)Asli Şekil; İdari işlem yapılırken mutlaka uyulması gereken şekildir. Şekle ilişkin bir kurulanı asli şekil kuralı olup olmadığı, idari işlemin sonucunu etkileyip etkilemediğine bakarak anlaşılabilir. Soruşturma yapılana verilen savunma süresi örn.
1. 15) Tali Şekil; Şekil kurallarına aykırılık idari işlemin sonucunu etkilemeyecekse, söz konusu şekil kuralı tali şekil kuralıdır.
1. 16) Sebep; İdari işlemin yapılmasından önce var olan ve idareye o işlemi yapmaya yönelten nesnel etkenlere sebep denir. 3 gurupta toplanır. Bunlar;
1. a.Sebebi belli olan idari işlemler; İdari işlemin dayanağı olan sebep öğesi, açık biçimde mevzuat tarafından belirtmişse, bu tür idari işlemlere denir. örnek:disiplin cezaları.
2. b.Sebebi İdareye Bırakılan İdari işlemler; Hukuk kuralları bazı durumlarda, idarenin yapacağı işlemlerin nedeninin belirlenmesi idarenin takdirine bırakmış olabilir. Bu durumlara denir.
3. c.Sebep gösterilmesi öngörülmemiş idari işlemler; Bazı idari işlemlerin sebebi mevzuat tarafından gösterilmemişse veya sebep gösterilmesi de istenmemişse, bu gibi durumlarda, idari işlemin sebebinin belirlenmesi, tamamen idarenin takdir yetkisi içerisine girmektedir. İdari işlemin sebep öğesinin belirlenmesinin tamamen idarenin takdir yetkisine bırakıldığı durumlarda söz konusu olan işlemlerdir.
1. 17) Konu; İdari işlemin doğuracağı sonuçtur. İdari işlemin konusu, o işlemin hukuk düzeninde yapacağı değişikliktir. Örnek: Bütün sınavlardan başarılı olan öğrencinin mezun olmasını sağlayan idari işlemin konusu, kişinin öğrencilik statüsünden çıkarılıp mezunlar statüsüne sokulmasıdır. Bu işlemin nedeni de, öğrencinin bütün sınavları başarıyla geçmiş olmasıdır.
1. 18) Maksat (Amaç); İdari işlemin maksadının mevzuat tarafından belirlenmesi kuralıdır. Mevzuat böyle bir belirleme yöntemine başvurmazsa idari işlemin maksat öğesi, kamu yararı olacaktır.
1. 19) Genel Maksat Açısından hukuka aykırı olma durumları;
1. a.Kişisel amaç gütme,
2. b.3. kişileri koruma,
3. c.3. kişilere zarar verme,
4. d.Siyasal amaç güdülmesi.
1. 20) Yokluk; Hukuki işlemin maddi ve hukuki unsurlarının yokluğu halinde o işlemin hiç doğmamış sayılmasıdır.
1. 21)İdari işlemlerde ortaya çıkan sakatlık türleri;
1. a.Yokluk sonucu meydana getirilen sakatlıklar; İdari işlemin ana öğelerinde ortaya çıkan ve o idari işlemin varlık kazanmasına engel olan sakatlıklara yokluk sonucunu meydana getiren sakatlıklar denir. Yokluk oluşturan sakatlık türleri;
1. i.Fiili Memurluk; Kişinin kendisi hakkında atama, seçim, veya sözleşme yapılmadan fiilen idare adına işlem yapması durumuna denir.
2. ii.Fonksiyon (İşlev) Gaspı; İdarenin görevli olmadığı bir alanda işlem tesis etmesiyle ortaya çıkan ve yapılan işlemin yok hükmünde sayıldığı sakatlıktır. Örnek: Valilin bir kişiyi tutuklatması.
3. iii.Yetki Gaspı; İşlemi yapan veya yapanlar, o işlemi yapmakla görevli idarenin içinde yer alsalar eli, o konuda karar almaya yetkisi bulunmayan bir kişinin işlem yapmasıdır.
4. iv.Ağır ve Açık yetki aşılması; Uzman olmayan bir kişinin bile, yetki kurallarına çok açık aykırı işlem yapıldığını anlayabileceği derecedeki yetki tecavüzü hallerine denir. örnek: bir bakanlık çalışanına başka bir bakanlık tarafından işlem yapılması.
5. v.Hukukun Öngördüğü sebebe dayanmadan işlem yapılması; Bazı idari işlemlerin sebep öğesi açık biçimde hukuk kurallarında belirtilmiştir. İdare, bazen bu açıklığa rağmen tamamen karşıt bir sebebe dayanarak işlem yapar. Bu tür işlemler sebep öğesi açısından yok hükmünde olurlar. Örnek: ilgilinin talep ve rızası üzerine yapılacak idari işlemlerde talep veya rızanın bulunmaması.
6. vi.Hukukun açıkça öngördüğü şekil ve usul kurallarına yakırı işlem yapılması; Bazı idari işlemlerin hangi şekilde ve hangi usul kuralları çerçevesinde yapılacağı, açık bitimde hukuk kuralları tarafından öngörülmüştür. Bu kurallar göz ardı edilerek yapılan idari işlemlerdir.
7. vii.Hukukun öngörmediği konunun gerçekleşmesi; İdari işlemlerin konu öğesi mümkün ve meşru olmalıdır. Aksi halde, hukukun öngörmediği bir konu gerçekleşmiş olur.
8. b.İdari işlemin iptalini gerektiren sakatlıklar; İptali gerektiren sakatlıklar, idari yargı tarafından iptal edilmedikçe veya idare tarafından geri alınmadıkça yada kaldırılmadıkça idari işlemin geçerliliğini etkilemeyen sakatlıklardır. Türleri;
1. i.Yetki Yönünden iptali gerektiren sakatlıklar;
2. ii.Şekil Yönünden iptali gerektiren sakatlıklar;
3. iii.Sebep Yönünden iptali gerektiren sakatlıklar;
4. iv.Konu Yönünden iptali gerektiren sakatlıklar;
5. v.Amaç Yönünden iptali gerektiren sakatlıklar;
6. c.İdari işlemin iptalini gerektirmeyen sakatlıklar; idari işlemin geçerlililk kazanmasına engel olmayan, kamu düzenini olumsuz etkilemeyen sakatlıklardır.
1. 22) Yetki Saptırması: İdari işlemin öngörülen maksada aykırı olarak tesis edilmesi halinde ortaya çıkan hukuka aykırılık halidir.
1. 23) İdari işlemin sona ermesi;
1. a.İdari işlemi yapan idarenin iradesi dışında gerçekleşen sona erdirici nedenler;
1. i.Hukuki Nedenler; İdari işlemlerin görevli yargı yerleri tarafından hukuka aykırılık nedeniyle iptal edilmesi ve yarar sağlayan idari işlemlerin yararlanıcısın bu yararlanmadan feragat etmesi durumudur.
2. ii.Fiili Nedenler; İdari işlemin ilgilisinin veya konusunun ortadan kalkması, idari işlemi ortadan kaldıran fiili nedenler olarak karşımıza çıkar. Örnek: kamu konutu tahsis edilen kişinin ölmesi, tahsis olayını ortadan kaldırır.
3. iii.İdari işlemin kendiliğinden sona ermesi; İdari işlemin kendiliğinden sona ermesi durumu, belli bir süre veya koşula bağlanmış idari işlemler açısından ortaya çıkar. Böyle durumlarda işlemin ortadan kalkması için idarenin herhangi bir şey yapmasına gerek yoktur. Örnek: İnşaat ruhsatı alındıktan sonra 2 yıl içinde inşaata başlanmazsa, ruhsat 2 yılın sonunda kendiliğinden hükümsüz hale gelir
4. b.İdari işlemi yapan idarenin iradesine bağlı olarak gerçekleşen sona erdirici nedenler;
1. i.Geri Alma; Hukuka aykırı bir idari işlemin, idarenin yapacağı yeni bir idari işlemle geçmişe etkili olacak biçimde ortadan kaldırılmasıdır.
2. ii.Kaldırma; İdari işlemlere geleceğe dönük olarak son verilmesine kaldırma denmektedir.
3. iii.Düzeltme; İdari işlemi oluşturan iradenin metne yanlış olarak geçmesi üzerine yapılan işlemlerdir.
4. iv.Değiştirme; İdari işlemlerde zaman içinde değişiklikler yapılması gerekebilir. Değişiklik bazı durumlarda yeni bir işlem yapılması anlamı gelir.
1. 24) Her zaman geri alınabilecek hukuka aykırı idari işlemler;
1. a.İlgilisine yükümlülük getiren hukuka aykırı idari işlemler
2. b.İlgilisinin hileli davranışı sonucunda yapılan idari işlemler
3. c.Yoklukla sakat idari işlemler
4. d.Açık hata ile sakat idari işlemler
Selda Özdemir
3 saat önceSelda Özdemir