AÖF Eski Türk Edebiyatı ders notları

[Zeynep]

1-DİVAN ŞİİRİNDE ADALET SEMBOLÜ OLARAK KULLANILAN VE KİSRA ÜNVANIYLA ANILAN İLK İRAN ŞAHI:NUŞİREVAN
2- BİR TASAVVUFİ TERİM OLARAK TANRI DIŞINDAKİ BÜTÜN VARLIKLAR ANLAMINA GELEN SÖZCÜK: MASİVA
3-DİVAN ŞİİRİNDE GAZEL VE KASİDENİN İKİ MISRASININ BİRBİRİYLE KAFİYELİ İLK BEYTİNE MATLA DENİR.
4-SÖYLENİLMESİNDE VE ANLAŞILMASINDA ZORLAMA OLMAYAN,HER BA KIMDAN KUSURSUZ MISRALARA MISRA-I BERCESTE ADI VERİLİR.
5-TANRININ YÜCELİĞİNİ VE BİRLİĞİNİ KONU ALAN KASİDELERE TEVHİD DENİR.
6-MAHLAS BEYTİNDEN SONRA BİRKAÇ BEYİT İLAVE EDİLMİŞ GAZELLERİ NİTELEMEK İÇİN KULLANILAN TERİM: GALEL-İ MÜZEYYEL
7-MUSARRA ŞARKILARDA ÜÇÜNCÜ MISRA: MİYAN
8-MÜSEMMEN NAZIM BİÇİMİ SEKİZ MISRALI BENDLERDEN OLUŞUR.
9-ARUZDA BİR MISRANIN YAZILMIŞ OLDUĞU VEZNİN CÜZLERİNE AYRILMASINA TAKDİM DENİR.
10-KISA ÜNLÜYÜ ÖLÇÜ GEREĞİ UZUN ÜNLÜ DEĞERİNE YÜKSELTMEYE İMALE DENİR.
11-DİVAN ŞİİRİNDE AHENK ÖGELERİ: VEZİN,KAFİYE,TEKRİR,İNŞAD
12-İSLAM DİNİNİN KABULÜNDEN SONRAKİ İLK TÜRKÇE NESİR ÖRNEKLERİ KARAHANLI TÜRKÇESİ DİLİNDE YAZILIR.
13-DİVAN ŞİİRİNİN OLUŞUM DÖNEMİNİN EN ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNDEN BİRİ ŞEYHOĞLU MUSTAFA’DIR.
14-DİVAN ŞİİRİNDE SESİNİN GÜZELLİĞİ VE ETKİLEYİCİLİĞİ İLE ANILAN PEYGAMPER: HZ.DAVUD
15-İSLAMİ DÖNEM EDEBİYATI XI-XIX YÜZYILLARI ARASINDA VARLIĞINI SÜRDÜRMÜŞTÜR.
16-HEM GAZEL HEM DE KASİDENİN ORTAK ÖZELLİĞİ, MATLA BEYTİNİN MUSARRA OLMASIDIR.
17-MUHAMMES: BEŞ MISRADAN OLUŞAN BİR NAZIM BİÇİMİDİR,TARDİYYE YA DA TARDU REKB ADI VERİLEN ÖZEL BİR BİÇİM VARDIR.KONUSU GENELLİKLE AŞKTIR.
18-ARAPÇA VE FARSÇA HECELERDEKİ UZUN ÜNLÜLERİ KISA ÜNLÜ,MEDLİ HECELERİ DE BİR KAPALI HECE DEĞERİNE DÜŞÜRMEYE ZİHAF DENİR.
19-DİVAN ŞİİRİNİN İKİ ASLİ AHENK UNSURU: KAFİYE VE ARUZ
20-ARUZ İŞLEMLERİ:İMALE,ZİHAF,MED,VASL
21-MISRA SONLARINDAKİ KAFİYELERDEN ÖNCE İKİ MISRADA PARALEL OLARAK YER ALAN AYNI VEZİNDEKİ KELİMELERİN BİRBİRİYLE KAFİYELİ OLMASINA TARSİ DENİR.
22-MISRA SONLARINDA FA’LÜN (--)’E DÖNÜŞEN CÜZ’: FE’İLÜN
23-İSA PEYGAMBERİN ÖZELLİKLERİ: HASTA VE KÖLELERİ İYİLEŞTİRMESİ ,ÖLÜLERİ DİRİLTMESİ,ÜZERİNDE İĞNE BULUNDUĞU İÇİNDÖRDÜNCÜ KAT FELAKETTEN DAHA İLERİ GİDİLMESİ,CEBRAİL’İN MERYEM’E ÜFLEMESİ SONUCU BABASIZ OLARAK DOĞMASI.
24-BATI TÜRKÇESİ’NİN İKİNCİ DÖNEMİ OSMANLI TÜRKÇESİ OLARAK ADLANDIRILIR.
25-HALK EDEBİYATINDA Fâ’ilatün/ Fâ’ilatün/ Fâ’ilatün/ fâ’ilün VEZNİYLE YAZILAN GAZEL BİÇİMİ DİVANDIR.
27-DÖRT MISRALI NAZIM BİÇİMLERİNİN ORTAK ÖZELLİĞİ KAFİYE DÜZENİNİN GENELLİKLE AAXA OLMASIDIR.
28-TERKİB-İ BEND NAZIM BİÇİMİ: AA XA XA XA XA…. YY;BB XAXB XB XB XB…
29-TERKİBÎ’İ MUTARRAFIN NAZIM BİÇİMİ: (a)aa(a),(b)bb(a),(c)cc(a)..
30-MUSAMMATLAR;
• BİRDEN FAZLA BENDDEN MEYDANA GELİR
• BÜTÜN BENDLERİ AYNI VEZİNLE YAZILIR
• ,BİR BENDDEKİ MISRA SAYISI EN AZ ÜÇ, EN FAZLA ON OLABİLİR
• ŞAİRLER MUSAMMATLARDA MAHLASLARINI GENELLİKLE SON BENDDE KULLANIRLAR.
31-1. KLASİK DÖNEM TEMSİLCİLERİ: NEVİ,NECATİ,HAYALİ,ZATİ,TAŞLICALI YAHYA,FUZULİ,BAKİ.
32-DİVAN ŞİİRİNDE ZAMAN İÇİN KULLANILAN KELİMELER: ZAMAN,DEVR,VAKT,DEHR,RÜZGAR
33-OLUŞUM DÖNEMİ ŞAİRLERİ:AŞIK PAŞA,ŞEYHOĞLU MUSTAFA,GÜLŞEHRİ,AHMEDİ,ŞEYHİ
34- 2. KLASİK DÖNEM ŞAİRLERİ: FEHİMİ KADİM,NEDİMİ KADİM,NAİLİ,NEFİ,ŞEYH GALİP
35-TANRI DIŞINDAKİ HER ŞEY ANLAMINA GELEN TASAVVUFİ TERİM: MASİVA
36-DİVAN ŞİİRİNDE ‘YEDİ BEYZA MUCİZELERİ’YLE ANILAN PEYGAMBER: MASİVA
37-KİŞİNİN KENDİ VARLIĞINI YARATICININ VARLIĞINDA YOK ETMESİNE FENA DENİR.
38-DİVAN ŞİİRİNİN AHENK ÖGELERİ:TEKRİR,İNŞAD,KAFİYE,VEZİN
39-DİVAN EDEBİYATINDA SÜSLÜ NESRİN İLK ÖRNEĞİ:TAZARRUNAME- SİNAN PAŞA
40-BİR DÜŞÜNCE YA DADUYGUNUN YERİNDE VE ZAMANINDA MANASI EN AÇIK ŞEKİLDE VE AKICI BİR DİLLE İFADE EDİLMESİNE BELAGAT DENİR.
41-KÜÇÜK HACİMLİ VE EKSİK DİVANLARA DİVANÇE DENİR.
42-SEBK-İ HİNDİ ADI VERİLEN EDEBİ AKIMIN EN ÖNEMLİ TEMSİLCİSİ ŞEYH GALİP’TİR.
43-ŞİİRİN SON BEYTİ İÇİN KULLANILAN TERİM: MAKTA
44-BİR GEZEGEN OLARAK MÜŞTERİ SÖZÜNÜN EŞ ANLAMLISI JÜPİTERDİR.
45-AÇIK VE KAPALI OLARAK NİTELENEN HECELERİN BİR ŞİİRİN BÜTÜN MISRALARINDA AYNI DÜZEN İÇİNDE TEKRARLANMASINA ARUZ VEZNİ DENİR.
46-AYNI ŞAİR TARAFINDAN YAZILMIŞ BEŞ MESNEVİYE HAMSE DENİR.
47-PADİŞAHLARIN TAHTA ÇIKIŞINI KUTLAMAK İÇİN YAZILMIŞ KASİDELERE CÜLUSİYYE DENİR.
48-GAZELİN ÖZELLİKLERİ: İLK BEYTİNİN MISRALARI MUSARRADIR,BEYİT SAYISI BEŞ İLE DOKUZ ARASINDADIR,KONUSU GENELLİKLE AŞKTIR,EN GÜZEL BEYTİNE BEYTÜL GAZEL DENİR.
49-MÜSELLES: ÜÇLÜ
MURABBA:DÖRTLÜ TERBİ:DÖRTLÜ YAPMA
MUHAMMES: BEŞLİ TAHMİS: BEŞLİ YAPMA
MÜSEDDES: ALTILI TESDİS: ALTILI YAPMA
MÜSEBBA’:YEDİLİ TESBİ’:YEDİLİ YAPMA
MÜSEMMEN:SEKİZLİ TESMİN:SEKİZLİ YAPMA
MÜTESSA’:DOKUZLU MU’AŞŞER:ONLU
50-VASITA BEYTİ TERKİB-İ BEND İLE İLİŞKİLİ BİR TERİMDİR.
51-İSLAMİ DÖNEM BATI TÜRK EDEBİYATI İÇİN KLASİK EDEBİYAT VE KLASİK TÜRK EDEBİYATI ADLANDIRMALARINI KULLANAN İSİM: FUAT KÖPRÜLÜ
52-MÜTEKERİR MURABBA KAFİYE DÜZENİ: aaaA bbbA cccA
53-TERCİ-İ BEND TÜRK EDEBİYATINDA XIV. YÜZYILDAN İTİBAREN GÖRÜLEN BİR NAZIM BİÇİMİDİR.
54-AYNI VEZİNDE VE HER BEYTİ DİĞER BEYİTLERDEN BAĞIMSIZ OLARAK KENDİ ARASINDA KAFİYELİ NAZIM BİÇİMİNİN ADI: MESNEVİ
55-Recez bahrindeki müstef’ilün/fe’ûlün/müstef’ilün/fe’ûlün vezninin muzari bahrine göre taktî’i mef’ûlü/fâ’ilâtün/ mef’ûlü/fâ’ilâtün’dür.
56-Remel bahrindeki fe’ilâtü/fâ’ilâtün/fe’ilâtü/fâ’ilâtün vezninin kâmil bahrindeki taktî’i mütefâ’ilün/fe’ûlün/ mütefâ’ilün/fe’ûlün’dür.
57-Kafiye harfleri te’sîs, kayd, ridf, dahîl, revî, vasl, hurûc, mezîd ve nâ’ire adları verilen dokuz harftir.
58-Ridf ve revî ile yapılmış kafiyeye mürdef; kayd ve revî ile yapılmış kafiyelere mukayyed; te’sîs, dahîl ve revî ile yapılmış kafiyelere de mü’esses kafiye denir.
59-Redifli manzumelere müreddef denir.
60-Aruz bulurken şu aruz işlemlerine dikkat etmek gerekir: vasl, imâle, medd, zihâf, tahfîf ve teşdîd
61-Tef’ile: Aruz vezinlerini oluşturan sekiz ana söze verilen isimdir. Buna cüz’ adı da verilir. Bu sekiz ana cüz/tef’ile şunlardır: fe’ûlün . - - fâ’ilâtün - . - - fâ’ilün - . – müfâ’aletün . - . . – mefâ’îlün . - - - mütefâ’ilün . . - . – müstef’ilün - - . – mef’ûlâtü - - - .
62-sekt-i melîh (=güzel sekme): mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün veznin mef’ûlün fâ’ilün fe’ûlün şekline dönüşmesine denilir.
63-Oluşum Dönemi: XIII. yüzyılın sonlarından XIV. yüzyıl sonlarına kadar devam eder. Dönemin önemli temsilcileri, Âşık Paşa, Gülşehrî, Şeyhoğlu Mustafa, Ahmedî ve Şeyhî gibi şairledir
65-I. Klâsik dönem: XV. yüzyılın ilk yıllarından XVII. yüzyıl başlarına kadar devam eder. Ahmed Paşa ,Necatî ve Zâtî Fuzulî, Bakî, Nev’î ,Hayalî ve Taşlıcalı Yahya
66-II. Klâsik Dönem: XVII. yüzyıl başlarından XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam eder. İran edebiyatındaki üslup farklılaşmasının etkisiyle özellikle şiirde yoğun olarak yeniden bu edebiyatın etkisi altına girdiği bir dönemdir. Sebk-i Hindî (=Hind üslubu) adı verilen bu edebî akımın Türk edebiyatındaki önemli temsilcileri Fehîm-i Kadîm , Nâ’ilî , Nedîm-i Kadîm , Nef’î ve Şeyh Gâlib ’dir
67-Eski Türk Edebiyatında şiirlerin toplandığı üç tür kitap vardır: “dîvân”lar, “mesnevî”ler ve “mecmû’a-i eş’âr”lar
68-Edebiyat tarihinin en önemli kaynakları şunlardır: • Şu’arâ Tezkireleri • Şakâiku’n-Nu’mâniyye ile Tercüme ve Zeyilleri • Mevki ve mesleklere göre kişiler hakkında bilgi veren eserler • Türlü biyografik eserler • Osmanlı Tarihleri • Bibliyografyalar • Ansiklopedik eserler • Sözlükler • Edebiyat tarihleri • Klâsik edebiyat bilgisini konu alan eserler