Uluslararası İktisat 8.Ünite özeti

Cevapla
sınavci
Mesajlar: 98
Kayıt: 30 Kas 2017 12:02
İletişim:

11 Ara 2017 15:21

Ünite - 8

Miktar kısıtlamaları dış ticareti fiziki ölçülerle kesin olarak kısıtlayan araçlardır. Bunlar ithalat kotaları, ithalat yasakları, ihracat kotaları ve kambiyo kontrolü olmak üzere dört başlık altında toplanabilir.
İthalatın miktar ya da değer olarak sınırlandırılmasına kota adı verilir. İthal edilecek mal miktarı hükûmet kararıyla yıllık olarak belirlenir ve ilan edilir. Belirlenen sınırların dışında ithalat imkânı yoktur
Uygulamada ithalat kotaları global kota, selektif kota, tahsisli kota ve tarife kotaları gibi değişik şekillerde olabilmektedir.

Hükûmet sadece ithal edilecek mal miktarını belirler ve ithalatın hangi ülkeden, kimler tarafından yapılacağına müdahâle etmezse, bu tür kotalara global kota adı verilmektedir.
Kotalar sadece belirli ülke veya ülke gruplarından ithal edilen mallara uygulanıyorsa buna selektif veya seçici kota denir.

Kotalar ilan edildikten sonra pay almak isteyen ithalatçılar ilgili makamlara başvuruda bulunurlar. Daha sonra bu ithalatçılara, belirli bir dönemde, ne kadar mal ithal edebileceğini gösteren ithalat lisansı belgesi verilir.
Belirli bir miktar veya değere kadar olan ithalata normal gümrük vergisi uygulanır, sınır aşıldıktan sonra da gümrük vergileri yükseltilir. Bu durumda, daha yüksek bir bedel ödemeye razı olan tüketiciler söz konusu ithal mallarını kullanabilirler. Genellikle yasa dışı yollardan malların ithalatını önlemek için bu tür kotalar uygulanır.

Üretim kaybı, tüketim kaybı ve gelirin yeniden dağılımı konularında aynı etkileri gösterir. Hazineye gelir etkisi ise biraz daha farklıdır. Kotalar, hükûmete gelir sağlayıcı bir etkiye sahip değildir. İç piyasada ithal mal arzını kıtlaştırarak söz konusu malın iç fiyatının yükselmesine yol açar. Tüketiciler aynı malları kotalardan sonra daha yüksek fiyatlardan tüketirler. Aradaki fark ise bazı kesimlere aktarılır. İşte, kotalar sonucu bir maldan elde edilen gelir kıtlık sonucu arttığı için buna kıtlık rantı denir.
Gümrük tarifelerinde önce hükûmet gümrük tarifesi koyarak, ithal malının yurtiçi satış fiyatını artırmakta ve sonra bu fiyattan ne kadar ithalat yapılacağına piyasa karar vermektedir. Kotalarda ise durum tam tersidir. Önce hükûmet ithalat miktarını kısıtlamakta, bu miktardaki ithal malının hangi fiyattan satılacağına ise piyasa karar vermektedir.

Kıtlık rantı, ithalatçılar, ihracatçılar, ithalatçı ülke hükûmeti, ihracatçı ülke hükûmeti olmak üzere dört grup tarafından elde edilebilir veya bölüşülebilir.
Eğer ithalatçılar monopsoncu veya ithalatçı birlikleri şeklinde ortak hareket edebiliyorsa, buna karşılık ihracatçılar da dünyanın çeşitli yerlerine dağınık durumda ise ve ortak hareket edecek durumda değilseler, devletler de gümrük tarifesi veya lisans bedeli almıyorsa, kıtlık rantının tamamını ithalatçılar elde eder.


Eğer ihracatçılar monopolcü durumda ise veya karteller, ihracatçı birlikleri oluşturarak ortak hareket edebiliyorlarsa, buna karşılık ithalatçılar dünyanın çeşitli yerlerinde dağınık veya ortak hareket edebilecek durumda değilseler, devletler de gümrük tarifesi veya lisans bedeli almıyorsa kıtlık rantının tamamını ihracatçılar elde eder. Çünkü kota konulan malları bu ihracatçılardan başka üreten olmayacaktır.


Eğer devlet ithalat lisanslarını bir bedel karşılığı veriyorsa ve ithalat lisans bedeli birim başına kıtlık rantına eşitse veya tam birim başına kıtlık rantına eşit miktarda gümrük tarifesi konuluyorsa, kıtlık rantının tamamı devlet hazinesine gider. İthalat lisanslarının hangi ithalatçılara verileceği önemlidir. Devlet kota koyduktan sonra, ithalat lisanslarını bedelsiz olarak veriyorsa, çeşitli suistimaller ve yolsuzluklar ortaya çıkabilir.

Eğer ihracatçı ülkenin hükûmeti, söz konusu malların ihracatına ihraç vergisi koyarsa ve bu vergi birim başına kıtlık rantına eşit ise, kıtlık rantının tamamını ihracatçı ülkenin hükûmeti elde eder.

İthal mallarına kota konulması, ithal mallarının iç piyasada kıtlaşmasına neden olur. İthalatın azalmasıyla, karşılığında verilecek ihraç malı da azalır. Kıtlık sonucu ithal malının marjinal faydası yükselir, ihraç malının marjinal faydası düşer. Bir birim ithal malı karşılığında daha fazla ihraç malı teklif edilmeye başlanır.

Dış ticaret hadleri kota koyan büyük ülkenin lehine değişir.Kotaların dış ticareti kısıtlayıcı etkisi kesindir. Ancak tarifelerinin kesin değildir. Talep artışı durumunda tarife uygulanıyorsa ithalatı artırmak mümkündür.

Gümrük tarifelerinin ithalatı kısıtlayıcı etkisi kesin değildir. Tarife uygulanırken arz ve talepte değişiklikler olursa ithalat miktarı değişir. İthalat fiyatları değişmez.

Gümrük tarifelerine karşılık kotaların ithalatı kısıtlayıcı etkileri kesindir. Bir kota konulduğunda yapılacak ithalat miktarının kotanın üstüne çıkması yasal olarak mümkün değildir.

Kota uygulanırken arz ve talepte değişiklik olursa öncelikle iç piyasada ithal malının satış fiyatı değişir. İthalat miktarı değişmez.

Bir ülkede belirli bir miktarda kota uygulanırken, ithal mallarına talep artarsa veya ithal mallarına rakip yurtiçi üretim azalırsa, ithalat miktarını artırmak mümkün değildir. Eğer kotalar dolmamış ise, sadece eksik kalan kısım tamamlanır. Kotaların üzerinde bir ithalat yapılamaz. Bu durumlar ithal mallarının yurt içindeki fiyatlarının artışı şeklinde kendini gösterir

İthalat yasağı, bir ülkenin belirli malların ithalatını tamamen önlemesidir. Belirli ülkelerden mal ithalinin yasaklanması diğer bir ifadeyle ambargo konulması da ithalat yasakları içine girer.
Ülkelerin ithalat yasakları koymasının çeşitli nedenleri vardır. Bunlar ekonomik, siyasi, ahlaki ve sağlıkla ilgili olabilmektedir

İthalat yasağı konulması sonucu ortaya çıkacak mikro ekonomik etkiler üç dönem itibarıyla ayrı ayrı incelenmelidir. Çok kısa dönemde, yurtiçi arz yurtiçi üretimle sınırlı kalır. Kısa dönemde ise yurtiçi üretim kapasite dâhilinde artırılabilir. Eksik kapasiteler varsa öncelikle bunlar değerlendirilir. Daha sonra da maksimum kapasiteye kadar değişir faktörler artırılarak yurtiçi üretim artırılabilir. Uzun dönemde ise yeni yatırımlar yapılarak ülkenin kapalı ekonomi durumunda üretebileceği mal miktarına ulaşılır.

Bir ülkenin kendi ihracatına kota veya yasak uygulamasının nedenleri askeri, kültürel ve sosyal, ekonomik ve siyasi amaçlar için olabilir. Bizi özellikle ilgilendiren ekonomik nedenlerdir. Bir ülkenin kendi isteğiyle ihracat kotası koymasının nedenleri şöyle sıralanabilir:

a.Ekonomik İstikrarı Bozmamak ; Bir ekonomide kıtlığı çekilen hammadde, aramalı ve çeşitli tüketim mallarının ihraç edilmesi, iç ekonomide bu malların daha da kıt hâle gelmesine neden olur. Marjinal faydası artacağı için fiyatlar da hızla yükselir.

b.Hammaddelerin Yurtiçinde İşlenmesini Teşvik Etmek; Hükûmetler hammaddelerin yurtiçinde işlenmesini ve nihai mal olarak ihraç edilmesini isterler. Çünkü ekonomiye üretim artışı, gelir artışı, istihdam artışı gibi bir dizi yararları vardır. Örneğin ham pamuk bir hammadde olarak ihraç edilebilir. Aynı zamanda iplik, kumaş, takım elbise şeklinde de ihraç edilebilir. Ancak ham pamuk olarak ihraç edildiğinde fiyatları düşük olacağı için ekonomiye döviz kazandırıcı etkisi de az olur.

c.Doğal Hammaddelerin Arz Kaynaklarını Korumak; Eğer doğal hammaddelerin ihracatı serbest bırakılırsa, fazla miktarda ihracat yapmak için kaynaklar yok edilebilir. Türkiye’de odun ve odun kömürünün ihracatına yasakların konulması bu nedenledir.

d.Dış Ticaret Hadlerinin İyileştirilmesi; Bir malın ihracatında monopolcü durumdaki ülkeler, ihracat miktarını kısıtlayarak, bu malın uluslararası piyasalarda kıt olmasını ve fiyatlarının yükselmesini sağlayabilir. İhraç malının uluslararası talep esnekliği ne derece düşükse dış ticaret hadleri de o derece ülke lehine değişecektir.

Eğer pamuk ihraç eden ülke büyük bir ülke ise, ihracatına kota koyarak dünya piyasalarında kıtlık yaratıp dış ticaret hadlerini kendi lehine değiştirebilecektir.
e. Gönüllü ihracat kotaları, bir malın ihracatçısı ülke ile ithalatçısı ülke arasında yapılan iki yanlı görüşmeler sonucunda ihracatın belirli bir kota ile sınırlandırılmasıdır.
Gönüllü ihracat kotaları kaynağını GATT anlaşmasından alır.
Görünürdeki amaç, sanayileşmiş ülke iç piyasalarının düzenlenmesidir. Asıl amaç ise, az gelişmiş ülke rekabetine dayanamayan endüstrileri korumaktır.
Gönüllü ihracat kotalarının ithalatçı ülke açısından mikro ekonomik etkileri, ithalatçı ülkenin kendisinin koyacağı ithalat kotaları ile aynıdır.

Gelişmiş ülkelerde bu tür kısıtlamaların bir nedeni de işsizliği önlemek ve istihdam düzeyini artırmaktır. Ancak kaynaklar verimsiz alanlarda toplandığı için maliyeti yüksek olmaktadır. İç piyasayı düzenleme anlaşmaları kaynağını GATT’ın 19. maddesinden almaktadır.

GATT Uruguay görüşmelerinden sonra ise gönüllü ihracat kısıtlamalarının, gri alan önlemleri ile kaldırılması öngörülmüştür.
f. Kambiyo kontrolü ; Miktar kısıtlamalarının bir diğer aracı da kambiyo veya döviz kontrolüdür. Bu sistem ithalat kotaları ile birlikte uygulanır. Her türlü döviz işlemleri ve döviz piyasası hükûmetlerin kontrolündedir. Döviz kurları Merkez Bankası tarafından belirlenir. Bu sistemde resmi kurumlar dışında döviz alıp satmak suçtur. İhracatçı, ihraç etmiş olduğu malların karşılığı olan dövizleri millî paraya çevirmek zorundadır. İthalatçılar da ithalat yapabilmek için döviz izni almak zorundadırlar.

Yasaklanmış olmasına rağmen, ihracatçılar elde etmiş oldukları dövizleri düşük resmi kurdan millî paraya çevirmek istemezler ve el altından serbest piyasaya satabilirler. Bu durumda döviz karaborsası oluşmaktadır. Tahtakale Piyasası bunun örneğidir.Kambiyo kontrolü ile devlet tarafından döviz tahsisi yapmamak suretiyle ithalat fiziki olarak kısıtlanabilir.



1. Belirli bir dönemde, ithalat yapabilme hakkının ithalat lisansı belgesi ile dağıtıldığı kota şekli hangisidir?
a) Global kota
b) Selektif kota
c) Lisanslı kota
d) Tahsisli kota
e) Tarife kotası
2. Aşağıdakilerden hangisi belirli bir sınır aşıldıktan sonra gümrük vergilerinin yükseltilmesi şeklinde uygulanan kota türüdür?
a) Global kota
b) Selektif kota
c) Gümrük kotası
d) Tahsisli kota
e) Gümrük tarife kotası

3. Kotaların hangi mikro ekonomik etkileri gümrük tarifelerinden farklıdır?
a) Üretim kaybı etkisi
b) Hazineye gelir etkisi
c) Tüketim kaybı etkisi
d) Bölüşüm etkisi
e) Gelir dağılımı etkisi
4. Eğer ihracatçılar monopolcü durumda ise kıtlık rantının tamamını hangi kesim elde eder?
a) İhracatçılar elde eder.
b) İthalatçılar elde eder.
c) İthalatçı devlet elde eder.
d) İhracatçı devlet elde eder.
e) İhracatçı ve ithalatçı arasında bölüşülür.
5. Aşağıdakilerden hangi durumda kıtlık rantının tamamı devlet hazinesine gider?
a) İthalatçılar monopsoncu ise
b) İhracatçılar monopolcü ise
c) İhracatçı ülke monopolcü ise
d) İthalatçı ülke monopsoncu ise
e) İthalatçı ülkede tahsisli kota uygulanıyor ise


6. Gönüllü ihracat kotaları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Hammaddelerin yurt içinde işlenmesini teşvik etmek için konulur.
b) Hammadde arzının korunması için konulur.
c) İhracatçı ile ithalatçı ülke arasında yapılan iki yanlı görüşmeler sonucu konulur.
d) Ekonomik istikrarı bozmamak için konulur.
e) İstihdam artışı sağlamak için konulur.
7. Aşağıdakilerden hangisi kambiyo kontrolü için söylenemez?
a) Enflasyonu arttırma etkisi vardır.
b) Genellikle gelişmiş ülkeler tarafından ihracatı arttırmak için başvurulur.
c) Döviz kurları merkez bankası tarafından belirlenir.
d) İthalat yapabilmek için döviz izni almak gereklidir.
e) Her türlü döviz işlemi hükûmet kontrolündedir.
8. Gönüllü ihracat kotaları için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
a) Asıl amacı az gelişmiş ülke rekabetine dayanamayan gelişmiş ülke endüstrilerini korumaktır.
b) Gönüllü ihracat kısıtlamaları konduğunda, ithalatçı ülke gümrük tarifesi koymaz.
c) Yeni korumacılık akımı kapsamında çok kullanılan araçlardan biridir.
d) Genellikle pazarlık güçleri eşit olan ülkeler arasındaki anlaşma ile koyulur.
e) İhracatçı ve ithalatçı ülkeler arasında yapılan iki yanlı görüşmeler sonucunda uygulanır.
9. Gümrük tarifeleri ile kotalar karşılaştırıldığında hangisi yanlıştır?
a) Kıtlık rantı etkisi benzerdir.
b) Kotaların aksine tarifelerinin ithalatı kısıtlayıcı etkisi kesin değildir.
c) Dış ticaret hadlerine etkileri açısından benzerdir.
d) Üretim kaybı etkisi benzerdir.
e) Bölüşüm etkisi benzerdir.
10. İthal edilecek ilk 100 adet TV’ye %30, daha fazlasına ise %100 gümrük vergisi uygulanması hangi tür bir dış ticaret politikasıdır?
a) Global kota
b) Sözleşmeli kota
c) Selektif kota
d) Tarife kotası
e) Tahsisli kota
Cevap Anahtarı
1-D, 2-E, 3-B, 4-A, 5-E, 6-C, 7- B, 8-D, 9-A, 10-D
Cevapla
  • Benzer Konular
    Cevaplar
    Görüntü
    Son mesaj
  • Bilgi
  • Kimler çevrimiçi

    Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 12 misafir