AÖF Devlet Bütçesi 5.Yarıyıl Ders Notları

[brtkyn2334]

Bütçenin Siyasal İşlevi

Dünya tarihinde ilk bütçelerin yapılma nedeni, devletin hangi hizmetleri yapacağını ve bu hizmetlere halkın katkısının ne olacağını belirleme istediğidir. Bu sebepten ötürü bütçenin oraya çıkışının temel nedeni siyasaldır. Demokratik olmayan toplumlarda bütçenin siyasi işlevinden bahsedilemez. Devlet bütçesinden siyasi olarak beklenen görev, halkın istekleriyle uyumlu ve halkın ihtiyaçlarını karşılayan bir araç olmasından yanadır.

Bütçenin Hukuki İşlevi

Bütçe işlemlerinin yasalara, tüzüklere, yönetmeliklere uygun yapılması ve uygun yapılmayan işlemleri ve kişileri de cezalandırması bütçenin hukuki işlevidir. Hukuki işlevin bir başka önemi, bütçe uygulamasında kamu ile vatandaşlar arasında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların da hukuki çerçevede ilgili yargı organları tarafından çözümlenmesidir.

Bütçenin Denetim İşlevi

Bütçenin denetim işlevi Parlamentonun hükümete vermiş olduğu bütçe uygulama işlevini denetlemesi olarak söylenebilir.

Kaynak Tahsisinde Etkinlik İşlevi

Kamu kesimi ve özel kesim arasında kaynak tahsisinde etkinliğin sağlanmasını ve kamu kesiminin birbirine rakip çıkar ve talepler arasında kaynak tahsis edilmesini de amaçlar.

Gelir Dağılımında Adalet İşlevi

Serbest piyasa ekonomileri, devlet tarafından herhangi bir düzenleme yapılmadığında gelir dağılımını bozar. Gelir dağılımının bozulması sonucu toplumsal huzursuzluklar meydana gelir. Devlet topladığı vergiler, verdiği hizmetler, harcadığı paralarla ilgili gelir dağılımında adaleti sağlaması oldukça basittir.

Ekonomik İstikrar İşlevi

Ekonominin istikrarı sağlayamadığı veya koruyamadığı durumlarda, sorunları devletlerin bütçeleri aracılığıyla çözmeleri gerekir. Kalkınmayı sağlama veya sürdürülebilir ve istikrarlı bir büyüme için devlet bütçelerine görev düşmektedir.

Devlet Bütçesi Ders Notları Bütçe İlkelerinin Sınıflandırılması
Klasik Bütçe İlkeleri
Klasik Bütçe İlkeleri
Bütçe ilkeleri, klasik bütçe ilkeleri ve modern bütçe ilkeleri olarak ikiye ayrılabilir. Aşağıda klasik bütçe ilkeleri şema şeklinde verilmiştir. Klasik bütçe ilkeleri Neumark tarafından sınıflandırılmıştır. Neumark bütçe ilkelerini, statik ve dinamik ilkeler olarak ikiye ayırmıştır. Statik bütçe ilkeleri, bütçenin kapsamını ve şeklini ortaya koyan ilkelerdir. Dinamik ilkeler, bütçenin hazırlanması, onaylanması ve uygulanmasını ortaya koyan ilkelerdir. Statik bütçe ilkeleri şunlardır;

Maddi İlke: Doğrudan bütçenin kapsamını ilgilendiren genellik ilkesidir.
Şekli İlkeler: Bütçe belgelerinin şekli ile ilgili lan birlikte ve açıklık ilkeleridir.
Çağdaş bütçe ilkeleri ise toplama ilkesi ve yeknesaklık ilkesidir. Toplama ilkesi, devletin bütün gelir ve giderlerini bir araya getirmesidir. Yeknesaklık ilkesi ise bütçede, bütçenin ana ilkelerinin uygulanmasını sağlayarak açıklık ve düzenin sağlanmasını amaçlar.

Bütçenin temel ilkeleri, temel özellik ve fonksiyonların gerçekleşmesi için uygulanması zorunlu olan ilkelerdir.

Genellik İlkesi

Genellik ilkesinin uygulaması üç yöntemle gerçekleşir:

Bütün gelirlerin ve giderlerin bütçede gösterilmesi yöntemi,
Gayri safi hasılat yöntemi,
Ademi tahsis yöntemidir.
Tüm gelirler bir ortak havuzda toplanıp tüm harcamalar yine bu havuzdan yapılır. Bu ilke ile bütçede, tüm kamu gelir ve harcamalarının bütün ayrıntıları ile yer almasına genellik ilkesi adı verilir.

Genellik ilkesine göre gelirler ve giderler gayri safidir.



Gayri safi hasılat yöntemi; bütçede gelirlerin brüt tutarlarına göre yer almasıdır. Gelirler, gelirin elde edilmesi için gerekli masraflar düşülmeksizin bütçeye yazılır. Böylelikle bütçede bir tarafa gayri safi olarak gelir, diğer tarafa ise tüm giderler açık bir şekilde görülebilir.

Bütçenin Birlik İlkesi

Bu ilke devletin bütün gelir ve giderlerinin tek bir bütçe içinde toplanmasıdır. Devlet bütçesi bir bütçe olarak devletin bütün gelir ve giderlerinin görülmesine imkan verecektir.

Bütçenin Yıllık Olması İlkesi

Bütçenin yıllık olması ilkesi, gelir ve gider tahminlerinin doğruluk derecesini artırmak, bütçe denetimini daha doğru ve verimli yapmayı amaçlar. Bütçe gelir ve giderlerine ilişkin izin ve yetkilerin bir yıl için verilmesini ön görmektedir.