Türk dili 1 ders notu

[Sawapkar]

– Dil Nedir?
Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir vasıta; kendine has kuralları içinde yaşayıp gelişen canlı bir varlık; milleti bir arada tutan, koruyan ve milletin ortak malı olan sosyal bir kurum; temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış gizli bir anlaşmalar sistemi ve seslerle örülmüş muazzam bir yapıdır.

Tabii (doğal) Varlıklar: İnsanlar tarafından tasarlanmamış, yaratılmamış varlıklardır. Yani insan gibi yaratılmış varlıklardır.

Sun’i (yapay) Varlıklar: İnsanlar tarafından tasarlanıp, yapılan varlıklardır.

İnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran özellikler: başta dil yetisi olmak üzere konuşma becerisi, zekâ, düşünme sistemi, duygu, anlam oluşturma gibi özeliklerdir; ancak bunların hepsinin başında DİL yeteneğimiz vardır.

Dilin tanımına göz atarken, doğal bir varlık olan dilin tek bir tanımının olmadığını aşağıdaki farklı açıklamalardan da anlayabiliyoruz.

Tahsin Banguoğlu’nun Dil Tanımı: “Dil insanların meramlarını anlatmak için kullandıkları bir sesli
işaretler sistemidir. Elle, başla, gözle, kaşla işaretler yaparak da bazı
duygularımızı, düşünce ve dileklerimizi anlatırız. Fakat en mükemmel
anlatma (expression) vasıtamız dildir.”

Doğam Aksan’ın Dil Tanımı: “Dil bir anda düşünemeyeceğimiz kadar çok yönlü, değişik açılardan bakınca başka başka nitelikleri beliren, kimi sırlarını bugün de çözemediğimiz büyülü bir varlıktır. O, gerek insan gerek toplum gerekse insan ve toplumdan ayrı düşünülemeyecek olan bilim, sanat, teknik gibi bütün alanlarla ilgili bulunan, aynı zamanda onları oluşturan bir kurumdur.”

2 – Dilin Özellikleri
Dil bir sistemdir.
Dilin temeli sestir ve doğal olarak sözlü anlatım yani, en etkili anlaşma aracıdır.
Tabiî (doğal) bir araçtır ve doğal dilde nedensizlik ilkesi esastır.
Dilde ilkel dil, gelişmiş dil ayırımı yoktur.
Dilin kendini mahsus (özgü) kuralları vardır ve dilin üretim yetisi sınırsızdır.
Dil sürekli değişim ve gelişim içinde olan canlı bir varlık olması, her dilin ait olduğu toplumun gereksinimlerine cevap verebilecek yeterlilikte olmasını sağlamıştır.
Dil toplumsal katmanlara göre değişir.
Dil, öğrenilen değil, edinilen kuşaktan kuşağa aktarılan bir sistemdir ve milletin ortak malıdır.
Dil toplumsal ve millî (ulusal) bir kurumdur. Milletin sosyal akrabalık bağıyla oluşmasını sağlar.
Dil, insanı konu alan her bilim dalıyla yakından ilgili doğal bir iletişim aracıdır.
Dil, hem araçtır hem malzemedir hem de bu aracı ve malzemeyi kullanan sistemdir.
Diller arasında benzerlikler ve ortaklıklar olabilir.
Temeli bilinmeyen zamanlarda atılmıştır.
Gizli bir anlaşmalar sistemidir.
a1 – Dil bir sistemdir derken neyi anlatmak istiyoruz? Özellikle dilde belli bir sistemin ve kuralların var olduğunu vurgulamak istiyoruz.

Örneğin bir kelimede “yor” ekini kullanacaksak, örneğin gör-ü-yor, “-yor” ekinin yerine, keyfimize göre
bir başka ek isimlerden yüklem yapan ek-fiil üçüncü teklik şahıs “-dır” ekini bu fiile getiremeyiz. Bu eki “Gör-“ fiiline getirirsek “gör-dür” diye anlamlı bir yapı oluşturamayız.
(Dilde ona ait bir sistem vardır ve onun dışına çıkamayız.)

Dil insanlar asında kullanılan en sistemli iletişim aracıdır. İnsanlar, duygu ve düşüncelerini, korkularını, beklentilerini, umutlarını, acılarını, sıkıntılarını dil sayesinde diğer insanlara paylaşır.
Dil işitme, görme taklit ve konuşma aygıtlarının gelişmesiyle kişiye ait bir beceri olarak ortaya çıkar.

Dilin sistem olma özelliği aslında dili dil yapan husustur ve dilin soyut yönüdür. Soyut bir sistem olan dilin kişisel kullanımı ise somuttur. Dili somut hâle getiren söz ve yazı sayesinde, iletişim etkili bir hâle gelir.

Dilin temeli sestir ve sözlü anlatımın en etkili aracıdır.

b2 – Dilin temeli sestir ve doğal olarak sözlü anlatım yani, en etkili anlaşma aracıdır. Dilin esasını sesin oluşturması, sözlü iletişimin yazılı iletişime nispetle doğal olduğunu da ortaya koyar. Yazılı ifade seslerin gözle görülür hâle getirilmesi ve tespiti açısından önemlidir ancak yapaydır. Dilde esas ve doğal olan sözlü ifadedir.

Türk Dili 1 – Güz Dönemi Final ve Bütünleme Ders Notları