Cumhuriyet dönemi edebiyatı

[ordem21]

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ (1923–1940)


 Aruz ölçüsü bırakılmıştır. Serbest ölçü ve hece ölçüsü kullanılmıştır.
 Dilde sadeleşme hareketi başarıya ulaşmış ve İstanbul Türkçesi esas alınmaya başlanmıştır.
 Edebiyatımız İstanbul aydınlarının tekelinden kurtulmaya başlanmıştır. Anadolu’dan aydın yetişmeye başlamıştır.
 Romanda ve hikâyede halk gerçekleri tamamen yerleşmiştir.
 Uluslar arası düzeyde sanatçı yetişmiştir.
 Tiyatro ve deneme alanında büyük gelişmeler gösterilmiştir.
 Bu dönemden itibaren farklı edebi topluluklar ortaya çıkmaya başlamıştır.






BEŞ HECECİLER

 Hecenin beş şairi adıyla da anılan bu sanatçılar milli edebiyat akımından etkilenmiş ve şiirlerinde hece veznini kullanmışlardır.
 Şiirde sade ve özentisiz olmayı ve süsten uzak olmayı tercih etmişlerdir.
 Beş hececiler şiire birinci dünya savaşı ve milli mücadele döneminde başlamışlardır.
 Beş hececiler ilk şiirlerinde aruz veznini kullanmışlar daha sonra heceye geçmişlerdir.
 Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahramanlıklar ve yiğitlik gibi temaları işlemişlerdir.
 Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denediler.
 Mısra kümelerinde dörtlük esasına bağlı kalmadılar yeni yeni biçimler aradılar.
 Nesir cümlesini şiire aktardılar ve düzyazıdaki söz dizimini şiirlerde de görülmesi beş hececiler de çok rastlanan bir özelliktir.
 Beş hececiler şu sanatçılardan oluşmuştur:
Faruk Nafiz Çamlıbel, Yusuf Ziya Ortaç,
Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy,
Orhan Seyfi Orhon (Kısaca FEHYO diye ezberleyebilirsiniz)

YEDİ MEŞALECİLER

 1928’de kurulmuştur.
 Heceyi geliştirmek amacıyla ortaya çıkmıştır.
 “Canlılık, samimiyet ve daima yenilik” sloganıyla hareket etmişlerdir.
 Varlaine, Mallerma gibi Fransız şairleri örnek almışlardır.
 Anadolu’yu yurtseverlik anlayışıyla anlatmayı düşünmüşlerdir; ancak pek başarılı olamamışlardır.
 Bunlar: Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lütfi, Vasfi Mahir Kocatürk, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi Koray.

GARİPÇİLER ( I. YENİCİLER )

 Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının belki de bütün Türk edebiyatının en farklı gurubu olarak edebiyat tarihinde yer almışlardır.
 1940 yılına kadar gelen bütün şiir anlayışına karşı çıkan Orhan Veli, Oktay Rıfat Horozcu, Melih Cevdet Anday ortaklaşa “Garip” dergisini çıkarıp bu akımı başlatmışlardır.
 Şiirde ölçü ve kafiye gereksizdir.
 Şiir fikirleri aşılamak işin kullanılmamalı.
 Şiirde anlam düz verilmeli.
 Her konu şiire girebilmeli
 Her insan şiirin konusu olabilmeli.
 Şiirde söz ustalığı, laf cambazlığına gerek yoktur.
 Şiirde önemli olan bütün güzelliğidir.

MAVİCİLER

 Atilla İlhan’ın1955–1956 yıllarında çıkardığı derginin adı olan “MAVİ” nin etrafında toplanan Orhan Duru, Ferit Edgügibi sanatçıları oluşturduğu guruptur.
 Garip akımına tepki olarak çıkmıştır.
 Şiirin basit olamayacağını zengin benzetmeli, içli, derin olması gerektiğini savunmuşlardır





İKİNCİ YENİCİLER

 1950’lerde “Garip” akımına tepki olarak çıkmıştır.
 Şiirin düşürüldüğü basitliğe son vermek amacıyla ortaya çıkmıştır.
 Cemal Süreyya, İlhan Berk, Edip Cansever, Turgut Uyar, Ece Ayhan, Ülkü Tamer,Sezai KARAKOÇ bu akımın öncüleridir.
 Sözcüklerin anlamı değil söylenişi önemlidir.
 Her şey insanla başlar insanla biter.
 Şiirin kendine göre bir dili olmalı.
 Şiir diğer edebi türlerden kesin çizgilerle ayrılmalı.
 Önemli olan kelimelerin anlamları değil, şairin ona yüklediği anlamlardır.

CUMHURİYET DÖNEMİNİN ÖNEMLİ SANATÇILARI

AHMET HAMDİ TANPINAR (1901-1962)

 Hece ölçüsünü şiirimize en iyi uygulayan şairimizdir.
 Şiir dilimize yeni bir ses getirmiştir.
 Kendine özgü bir söyleyiş geliştirmiştir.
 Hikâye ve romanlarında şiirsel bir dil kullanmıştır. Psikolojik derinlik, bilinçaltına inen bir duyarlılık göstermiştir.
 Vatan sevgisi, geçmişe hasret gibi temalar işlenmiştir.
 Eserleri: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Abdullah Efendi’nin Rüyası, Beş Şehir, Mahur Beste, 19.Asır Türk Edebiyatı, Yaşadığım Gibi.


SAİT FAİK ABASIYANIK (1906-1954)

 Türk hikâyeciliğinin temel taşlarındandır.
 Çehov tarzı hikâyeciliğinin en usta temsilcisidir.
 Günlük konuşma dilini, argoyu, halk söyleyişini hikâyelerinde işlemiştir.
 Çoğunlukla sıradan insanların hayatlarını eserlerinde işlemiştir.
 Eserleri Sarnıç, Semaver, Şahmerdan, Mahalle Kahvesi, Son Kuşlar, Kayıp Aranıyor, Âlem Dağında Var Bir Yılan, Havada Bulut, yaşamak Hırsı, Şimdi Sevişme Vakti…

FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1898-1973)
 Beş hececilerdendir.
 Şiirleri aşk, memleket güzelliği, vatan sevgisi üzerine kuruludur.
 Anadolu’yu şiirlerinde en iyi işleyen şairlerimizdendir.
 Anadolu’yu işlenmemiş bir sanat olarak kabul edip ona yönelmiştir. Bu yönü diğer sanatçılarımıza örnek olmuştur.
 Anadolu’yu en güzel işleyen şiiri “Han Duvarları”dır.
 Eserleri: GönüldenGönüle, Şarkın Sultanları, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Bir Ömür Böyle Geçti, Elimle Seçtiklerim, Tatlı Sert, Akıncı Türküleri, Han Duvarları, İlk Göz Ağrısı…

ZİYA OSMAN SABA(1910–1957)
 Şiirlerinde çocukluk özlemi, anılara düşkünlük, ev ve aile sevgisi, yoksul yaşamlara karşı utanç ve acıma, Allah’a kulluk, kadere boyun eğme, küçük mutluluklara yetinme ve ölüm gibi konuları işlemiştir.
 Hece ölçüsünü kullanmakla birlikte 1940’tan sonra serbest şiir yazmaya başladı
Şiir kitapları: Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak;
Mesut İnsan Fotoğrafhanesi ise öyküsüdür.

ORHAN VELİ KANIK (1914-1950)
 Edebiyatımızın en serbest şairidir.
 Mecazlı söyleyişi, kapalı anlatımı, benzetmeleri şiirimizden atan kişidir.
 Eski şiirimiz ile yeni şiirimizi tamamen birbirinden ayırmıştır.
 Şiirlerinde gündelik konuşmayı, sıradan insanların hayat koşullarını, yaşama biçimlerini kullandı.
 Garip akımının kurucusudur.
 Eserleri: Garip, Vazgeçemediğim, La Fontaine’den Seçmeler, Karşı, Nasrettin Hoca Hikâyeleri, Destan Gibisi…



OKTAY RIFAT HOROZCU(1914–1988)

 Garip akımının temsilcilerindendir.
 Başlangıçta, yeni bir hava içinde, güçlü aşk şiirleri; toplumcu sanat ilkesinden hareketle halk deyimi ve söyleyişlerinden masal ve tekerlemelerden faydalanarak başarılı taşlamalar; sosyal şiirler yazdı. Perçemli Sokak adlı kitabıyla birlikte şiir anlayışında büyük değişiklik olmuş soyut şiire kaymıştır.
 Son şiirlerinde öz ve biçim yoğunlaştırmalarıyla estetik planda yeni ve güçlü bir şiir estetiği yakalamıştır.
 Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Güzelleme, Karga İle Tilki, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak


MELİH CEVDET ANDAY(1915)

 Garip akımının temsilcilerindendir.
 Şiirlerinde toplumsal gerçekliği inceler.
 Daha sonra ilk şiirlerindeki romantizmden sıyrılarak duygulardan çok aklın egemenliğine, güzel günlerin özlemine bırakır.
 Söz oyunlarında arınmış yalın bir dil vardır. Düz yazılarında ise yoğun bir düşünce, şiirsel, esprili, özlü bir dil vardır.
 Fıkra, makale, gezi, roman, tiyatro ve şiir yazmıştır. Çevirilerde yapmıştır.
 Şiirleri: Garip, Rahatı Kaçan Ağaç,Telgrafname, Yanyana.
 Denemeleri: Çevirileri; İngiliz Edebiyatından Denemeler
Tiyatroları: Komedya, İçerdekiler, Gizli Emi



ENİS BEHİÇ KORYÜREK(1891–1949)

 İlk şiirlerini Servet-i Fünun etkisinde yazdı.
 Şiire aruz vezniyle başlamıştır.
 Hece ile yazdığı ilk şiirlerinde aşk duygularına yer vermekle beraber, daha sonra kurtuluş savaşı yıllarında milli duyguları ve tarihi kahramanlıkları işleyen heyecan yüklü epik şiirler yazmıştır.
 Miras ve Güneşin Ölümü adlı şiir kitabı vardır.

HALİT FAHRİ OZANSOY(1891–1971)

 Şiire aruzla başlamıştır. Aruza veda adlı şiiriyle, aruz veznini bırakıp heceye yönelmiştir.
 Şiirlerinde çoğunlukla egzotik sahnelere, hüzün ve melankoli gibi bireysel duygulara, aşk ve ölüm temalarına rastlanır.
 Şiirlerinde konuşulan Türkçeyi başarıyla kullanmıştır.
 Şiir, roman ve tiyatro türlerinde eserler vardır
 Baykuş, Efsaneler, Cenk Duyguları, Hayalet,Rüya adlı eserleri vardır.
YUSUF ZİYA ORTAÇ(1896–1967)

 Yusuf Ziya da diğerleri gibi şiire aruzla başlamış daha sonra heceye geçmiştir.
 Şiirlerinde günlük hayatın çeşitli görünümlerini sade bir dille işlemiştir.
 Akbaba adlı mizah dergisini çıkarmıştır.
 Akından Akına, Bir Rüzgâr Esti, Yanardağ, Âşıklar Yolu adlı eserleri vardır.



ORHAN SEYFİ ORHON(1890–1972)

 Şiire aruzla başlar daha sonra heceyle devam eder.
 Şiirlerinde daha çok şahsi konuları işler.
 Bazı şiirlerinde halk şiirinin şekillerini de kullanmıştır.
 Bireysel duyguları işleyen, ahenkli ve zarif şiirlerinde temiz duru bir Türkçe kullanmıştır.
 Fırtına ve Kar, Gönülden Sesler, Peri Kızı İle Çoban, O Beyaz Bir Kuştuadlı eserleri vardır.


AHMET KUTSİ TECER (1907-1967)
 Halkın ayağına giden şairdir.
 Şiiri nesirden ayırmaya çalışmıştır.
 Hecenin gelişmesi için elinden geleni göstermiştir.
 Çeşitli alanlarda eser vermiştir.
 Eserleri: Şiirler, Köylü Temsilleri, Sivas Halk Şairleri Bayramı, Köşebaşı, Bir Pazar Günü, Satılık Ev…

HALİKARNAS BALIKÇISI (1886-1974)
(CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI )
 “Denizi, deniz hayatını”edebiyatımıza tam anlamıyla yerleştiren yazardır.
 Bodrum’u, Ege efsanelerini, balıkçıları hayatlarını eserlerinde işlemiştir.
 Eserleri: Ege Kıyıları, Aganta- Burina- Burinata, Merhaba Akdeniz, Turgut Reis, Mavi Sürgün, Anadolu’nun Sesi, Hey Koca Yurt, Deniz Gurbetçileri…

AHMET MUHİP DIRANAS (1909-1982)
 Bireyci şiiri estetik anlayışla özenle uygulamıştır.
 Hece ölçüsünü kullanarak yeni bir şiir dili oluşturmaya çalışmıştır.
 Eserleri: Şiirler, O Böyle İstemezdi, Gölgeler Çıkmaz

MEMDUH ŞEVKET ESENDAL (1883-1952)
 Hikâyeciliğimizin önemli isimlerindendir.
 Her gün gördüğümüz ancak önemsemediğimiz kişileri hikâyelerinde işlemiştir.
 Hikâyelerinin konusunu genellikle gündelik hayattan seçer.
 Günlük konuşmaları içtenlikle yansıtmıştır.
 Hikâyelerinde olağanüstü varlıklar ve olaylar yoktur.
 Eserleri: Ayaşlı ve Kiracılar Miras.

CAHİT SITKI TARANCI (1910-1956)

 Eserlerinde “ölüm korkusu” hâkimdir.
 Heceye yeni şekiller katmıştır.
 Türkçenin incelikleri ustalıkla kullanmıştır.
 Toplumsal konuları kendi penceresinden yansıtmıştır.
 Eserleri: Otuz Beş Yaş, Ömrümde Sükût, Düşten Güzel, Ziya’ya Mektup.



NURULLAH ATAÇ (1898-1957)

 Deneme alanında önemli eserler vermiştir.
 Türkçenin sadeleşmesi için çok uğraşmıştır.
 Eserlerinde ısrarla devrik cümleler kullanmıştır.
 Eserleri: Günlerin Getirdiği, Karalama Defteri, Sözden Söze, Diyelim, Söz Arasında, Günce Açarken..

BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU (1911 -1975)
 Milli konulara eğilmiştir.
 Halk folklorünü işlemeye çalışmıştır.
 Şiirlerinde; masallardan, türkülerden yararlanarak, doğa tutkusunu, insan sevgisini, yaşama sevincini, toplumsal sorunları yansıttı.
 Aynı zamanda Cumhuriyet döneminin ünlü ressamlarındandır.
 Yazıları, Tezek (1975), Delifişek (1975), Resme Başlarken (1977) adlı kitaplarda toplandı.


NECİP FAZIL KISAKÜREK (1905-1983)
 Türk edebiyatının en büyük şairlerindendir.
 Sağlam bir dil yapısı, düzgün hece yapısı, sağlam bir teknik, felsefi derinlik, özgün bir anlatış gücüne sahip bir şairdir.
 Aynı zamanda önemli bir fikir adamıdır.
 Ona göre şiir: “Allah’ı arama işidir”
 Şiir Kitapları: Kaldırımlar, Örümcek Ağı, Ben ve Ötesi
Oyun Kitapları: Tohum Künye, Bir Adam Yaratmak ,Satırbaşı
Diğer eserleri: Çöle İnen Nur

ARİF NİHAT ASYA (1904–1974)
 Edebiyatımızda bayrak şairi olarak tanınmıştır.
 Eserlerinde Türklüğü, vatan ve bayrak aşkını işlemiştir.
 Edebiyat öğretmenliği ve milletvekilliği yapmıştır.
Eserleri:Bir Bayrak Rüzgar BekliyorHeykeltraş (1924), Yastığımın Rüyası (1930), Ayetler (1936), Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor (1946), Rubaiyyat-ı Arif (1956), Enikli Kapı (1964), Kubbe-i ardâ (1956)
FALİH RIFKI ATAY (1894-1971)
 Eserlerinde Atatürkçülük ön plandadır.
 Aşırı bir Batı taklitçiğini savunmuştur.
 Türkçeyi ustalıkla kullanmıştır.
 Eserleri :Ateş ve Güneş, Zeytindağı,Çankaya,Atatürk’ün Hatıraları, Baş Veren İnkılapçı, Atatürk Ne İdi,
 Denizaşırı, Bizim Akdeniz, Gezerek Gördüklerim ( Seyahat yazıları)
YAŞAR KEMAL (1923- )
 Türk romancılığının en usta kalemlerindendir.
 Eserleri içeride ve dışarıda çokça ödül almıştır.
 Çukurova’da çalışan işçilerin hayat şartlarını, yaşama biçimlerini, ağaların köylülere zulümlerini ustaca ve realist bir yaklaşımla ele almıştır.
 Romanları;
Teneke (1955) Orta Direk (1960) İnce Memed (1.Cilt; 1955, 2. Cilt; 1969, 3. Cilt; 1984) Ağrı dağı efsanesi ( 1970) Kimsecik (1980)
Binboğalar Efsanesi ( 1971 Ölmez Otu Üç Anadolu Efsanesi (1969) Çakırcalı Efe (1972) Yılanı Öldürseler (1976) Höyükteki Nar Ağacı (1982)
Demirciler Çarşısı Cinayeti(1974) Yusufçuk Yusuf (1975 Filler Sultanı İle Kırmızı Sakallı Topal Karınca (1977)
Kuşlar da Gitti ( 1978) Allah’ın Askerleri (1978) Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1998 Kimsecik II (1985)
Kale Kapısı (1986) Kanın Sesi (1991) Ağıt (1992
 Hikâyeleri: Sarı Sıcak (1952) Bütün hikâyeleri (1967)

ATİLLA İLHAN (1925-2006)

 Toplumcu-mücadeleci görüşlerini bireysel romantizmle bütünleştirmiştir.
 Dili zengindir.
 Çeşitli dallarda eserler vermiştir.
 Romanları: Sokaktaki Adam , Kurtlar Sofrası, Yaraya Tuz Basmak..
 Şiirleri: Duvar, Ben Sana Mecburum, Elde Var Hüzün ,Korkunun Krallığı Yasak Sevişmek Tutuklunun Günlüğü…


ABBAS SAYAR (1923–1999)

 Cumhuriyet sonrası edebiyatımızın güçlü kalemlerindendir.
 Anadolu’nun deyişlerini yaşam koşullarını, Orta Anadolu’nun zorlu kış koşullarını eserlerinde çok içten ve güzel yansıtmıştır.
 En önemli eseri:”Yılkı Atı”dır. TRT roman ödülü almıştır.
 Diğer eserleri: Çelo, Can Şenliği, Yorganımı Sıkı Sar, Anılarda Yumak Yumak Noktalar

0RHAN PAMUK ( 1952- )

Nobel edebiyat ödülü almış tek yazarımızdır.
Eserleri : Benim Adım Kırmızı , Cevdet Bey Ve oğulları , Kar , Beyaz Kale, Kara Kitap, Sessiz Ev.

KEMAL TAHİR (1910-1973)
 Toplumcu yazarlarımızdandır.
 Eserlerinde köy insanı, gurbete çıkmış garibanların hayat şartlarını gözlemci bir tiple anlatmıştır.
 Eserleri: Esir Şehrin İnsanları, Yorgun Savaşçı, Devlet Ana,Hür Şehrin İnsanları, Köyün Kamburu…
ORHAN KEMAL (1914-1970)

 Sosyalist görüşleri ile ön plana çıkaran bir yazardır.
 Anadolu insanının yaşam koşullarını, köylülerin ,işçi sınıfının ezilmişliğini eserlerinden sıkça işlemiştir.
 Eserleri : Eskici ve Oğulları, Baba Evi, Cemile, Ekmek Kavgası, Tersine Dünya, Üç Kağıtçı, Hanımın Çiftiği…

ÖZDEMİR ASAF (1923-1981)

 Şiirlerinde toplumla, yaşadığı çağla, kendisiyle hesaplaşma içindedir.
 Şiirlerinde toplumsal ve bireysel çelişkilerini “sen-ben” ikileminde yansıttı.
 Eserleri : Dünya gözüme Kaçtı, Sen SenSen, Yalnızlık Paylaşılmaz, Çiçekleri Yemeyin
 Özdemir Asafça (deneme),Dün Yağmur Yağacak (öykü)

TARIK BUĞRA (1918-
 Önemli romancılarımızdandır.
 Anadolu insanının kültürünü .inançlarını, tarihini işlemiştir.
 Eserleri : Küçük Ağa, Osmancık,İbiş’in Rüyası, Firavun İmamı, Küçük Ağa Ankara’da…