DÜNYA ÇAPINDA ULUSLARARASI İKTİSADİ KURULUŞLAR

Cevapla
sibelle
Mesajlar: 31
Kayıt: 22 Mar 2017 16:50
İletişim:

23 Mar 2017 20:41

A. Uluslararası Para Fonu ( IMF-International Monetary Fund )

Uluslararası Para Fonu kısaca IMF, Dünya Bankası ile birlikte 1944
yılında Bretton Woods Konferansında gündeme gelmistir. Yasal olarak 27
Aralık 1945 yılında kurulmustur. IMF Ana sözlesmesi Bretton-Woods
Konferansına katılan 44 ülkeden 29 ülkenin kabul etmesi sonucu 27 Aralık
1945 tarihinde yürürlüğe girmistir. Fon Ana sözlesmesi 20 madde ve 5 Ek’ ten
olusmustur. 28 Temmuz 1969 yılında ve 1 Nisan 1978 yılında yapılan
değisiklikle 31 madde ve 11 Ek’ e ulasmıstır. 11 Kasım 1992 yılında yine bir
değisiklik yapılmıstır. 1946 yılında da faaliyete geçmistir.3 1997 yılı itibariyle
181 ülke IMF üyesidir. Türkiye IMF’ e 19 Subat 1947 tarih ve 5016 sayılı
kanunla katılmıstır. 7 Kasım 1980 tarih ve 2335 sayılı ve 16 Ağustos 1983 tarih
ve 2877 sayılı kanunlar ile bu kanunda değisiklikler yapılmıstır. 1960’ lı
yıllardan itibaren birçok Afrika ülkesinin bağımsızlığına kavusması, Fon’un
imkanlarından yararlanmanın çekiciliği ve Doğu Bloku’ nun çöküsü ile yeni
bağımsız devletlerin ortaya çıkısına bağlı olarak IMF’ e üye ülke sayısında artıs
olmustur. IMF üyesi ülkeler istedikleri zaman üyelikten çekilebilme hakkına
sahip olabildikleri gibi istedikleri zaman da üyeliğe tekrar dönme hakkına
sahiptirler.4 Uluslararası Para Fonu’ nun amaçları sunlardır:
- Uluslararası para sisteminin, isbirliğinin ve dünya ticaretinin dengeli ve
düzenli gelismesini tesvik etmek,
- Kur düzenlemeleri ve dengesinin sağlanmasını gerçeklestirmek,
- Uluslararası para olaylarında isbirliğini gelistirmek,
- Döviz kısıtlamalarının ortadan kaldırılması için çalısmalarda bulunmak,
- Üyelerin ödemeler dengesini düzenleyici mali kaynaklar olusturmak,
- Bu anlasmanın maddelerinin döviz ve diğer islemlerde uygulanmasını kontrol
etmek,
- Özel Çekme Hakları (SDR- Special Drawing Rights) departmanında tarafların
rezervlerini desteklemek,
- Dıs ticaret ve kambiyo rejimlerinin liberasyonu ve rasyonellesmesi için bu
konularda teknik yardım ve eğitim hizmeti sunmak,5
- Üyeler arasında daha liberal dıs ticaret politikalarının olusmasını tesvik etmek,
- Üye ülkelerdeki makro ekonomik ve yapısal uyum politikalarını tesvik ederek
desteklemek,

-Üye ülkelerin uluslararası ticari bankalara veya resmi kuruluslara olan
ödenemeyen borçlar probleminin çözümü için tasarruflar arasında aracılık
etmek ve yeni ödeme programları ve borç erteleme anlasmaları hazırlamak,
- Ekonomik istikrarsızlık içerisinde olan ve dıs ödemeler bilançosu açık veren
ülkelere kısa- süreli kredi sağlamak.6

1. Uluslararası Para Fonu’ nun Örgüt Yapısı

Uluslararası Para Fonu (IMF)’in en üst karar mercii Guvernörler
Kurulu’dur (Board of Governers). Kurul, üye ülkelerin maliye bakanları veya
merkez bankaları baskanlarından olusur. Yılda en az bir defa Dünya Bankası ile
birlikte toplanır. Günlük isleri yürütmekle görevli organ, Yürütme Kurulu’ dur
(Executive Board). IMF’ in sürekli karar organıdır. IMF’ in çalısmalarında
yardımcı olmak üzere kurulan komitelerden önemli birisi Geçici Komite’ dir
(Interim Committee). Yılda birkaç defa toplanır. Bu komite, uluslararası para
sisteminin yönetimi ve uygulamanın takibi isleriyle uğrasır. Görülen eksiklikleri
ve sistemi tehdit eden faktörleri tespit edip rapor hazırlayarak Guvernörler
Kurulu’ na sunar.
Az gelismis ülkelere mali kaynak transferi ile uğrasan komite,
Kalkınma Komitesi’ dir. Guvernörler Kurulu’ na önerilerde ve tavsiyelerde
bulunur. Ayrıca 1972 yılında kurulan 24’ ler grubu IMF’ e resmen bağlı değildir
fakat IMF ile isbirliği içinde çalısarak uluslararası para sisteminin reformuna
iliskin görüsmelerde az gelismis ülkelerin çıkarlarını savunmaktadır.

2. Uluslararası Para Fonu’nun Kotaları

1960’ lı yıllardan önce kotaların belirlenmesinde üye ülkelerin ortalama
ihracat ve ithalat miktarları, altın ve döviz rezervleri ve milli gelirleri gibi
makro büyüklükleri esas alan Bretton- Woods formülü kullanılmıstır. 1963
yılından sonra ise hem yeni üyeler için kota belirlenmesinde hem de kota
artıslarında birden çok formül kullanılmaya baslanmıstır.8 Üye ülkelerin
IMF’deki kotaları, ekonomilerinin nispi büyüklüğü ve güçlerini göstermektedir.
Her üye ülkenin 250 temel oyu ve kotasını olusturan her bir 100.000
SDR için ilave bir oyu bulunmaktadır. Bu durum, ABD basta olmak üzere
gelismis ülkelerin oyların çoğuna sahip olmasına ve IMF’ i denetimi altında
bulundurmalarına yol açmaktadır.9 Söz konusu ülkeler, Kota ve oy dağılımında
ilk sırada yer almakta olup toplam oyun %38.8’ ine sahiptirler. ABD (%17.8),
Almanya (%5.5), Japonya (%5.5), Fransa (%5), Đngiltere (%5)’ tir. Az gelismis
ülkeler sayıca çok olmalarına karsın IMF üzerinde yeterli bir hakimiyete sahip
değildirler.

3. Uluslararası Para Fonu’nun Örgüt Yapısı
a. Guvernörler Kurulu

Yıllık toplantıları yanında en az 15 guvernörün veya toplam oyların
dörtte birinin veya Yönetim Kurulu’ nun talebi üzerine de toplanabilmekte
hatta posta ile bile oy kullanabilmektedir. Guvernörler Kurulu bazı yetkilerini
Yönetim Kurulu’na devredebilmektedir.

b. Yönetim Kurulu

Sürekli olarak çalısan ve kendisine verilen / devredilen yetkiler
içerisinde kararlar alan bir organdır. Haftada en az üç kez toplantı yapar. IMF’
in kurulusunda 12 olan üye sayısı, son değisiklikle 24’ e çıkarılmıstır. Kurulun
5 üyesi, kotası en yüksek olan ABD, Fransa, Almanya, Japonya ve Đngiltere
tarafından atanır. Rusya, Çin ve Suudi Arabistan’ ın birer üye seçme hakkı
bulunmaktadır. 16 üye ülke diğer ülke temsilcileri arasından çesitli coğrafi,
politik gruplar dikkate alınarak iki yılda bir seçilir. Her guvernör ancak bir
adaya oy verebilir. Seçilen kurul üyesi (direktör), kendi ülkesinin oyu ile
birlikte blokta bulunan diğer üye ülkelerin oylarını da temsil eder. Kararlar basit
oy çoğunluğu ile alınır. Uygulamada kararlar alınırken üyeler arasında anlasma
olmasına dikkat edilir.
Genel Direktör yani Baskan Yönetim Kurulu tarafından 5 yıl için
atanmaktadır. Oy hakkı olmaksızın Yönetim Kurulu’ na baskanlık eder.
Yönetim Kurulu’ nun direktifleri doğrultusunda fonun günlük islerinin
yürütülmesinden sorumludur.10
Uluslar arası Para Fonu içerisinde belirli konularda çalısan komitelerden
Geçici Komite, uluslararası para sistemi ile ilgili konularda çalısma
yapmaktadır. Kalkınma Komitesi ise az gelismis ülkelere reel kaynak transferi
ile ilgili çalısmalar yapmaktadır. Ayrıca 5’ ler, 7’ ler, 10 ‘lar ve 24’ ler gibi
fonla iliski içinde bulunan çesitli gruplar vardır.

4. Uluslararası Para Fonu’ nun Genel Kaynaklar Hesabı

Uluslar arası Para Fonu’ nun esas fonksiyonlarından birisi, üye
ülkelerin dıs ödeme açıklarının finansmanı amacıyla kısa vadeli krediler
vermektir. Zamanla IMF sistemindeki değisikliklerle orta vadeli kredilerde
verilmeye baslanmıstır.

a. Uluslararası Para Fonu’ nun Kredi Mekanizmasının Özellikleri.
Her hangi bir ülkenin Fon’ dan borçlanması; o ülkenin kendi ulusal
parasının istediği diğer bir ülke parasıyla “değistirilmesi” veya kendi ulusal
parası karsılığında yabancı ülke parasının “satın alınması” seklinde olur. IMF’den borçlanmak isteyen ülkeler yabancı dövizler kadar SDR de satın alabilirler.
Borçlanma IMF ile üye ülke arasında bir anlasmayla olmaktadır. Anlasma
gereği üye ülke, belirlenen süreler içerisinde IMF’ e yatırdığı kendi ulusal
parasını geri almayı taahhüt eder. Süre genellikle kısa olmakla birlikte orta
vadeli de olabilmektedir. Üye ülke ulusal parasını geri alırken (krediyi öderken)
IMF’ in o anda kabul edeceği sağlam dövizler (genellikle SDR’ in kapsamına
giren dövizler) veya SDR olarak öder. Ayrıca kredi kullanan ülke Fon’da
biriken ulusal para stokları üzerinden belirli oranlarda faiz öder.11 Üye ülkelerin
fon kaynaklarından istifade etmesi, ödemeler bilançosu dengesizlik türüne ve
kaynakların kullanımındaki “sartlılık” derecesine göre farklılıklar tasıyan çesitli
imkanlar ve politikalar aracılığıyla gerçeklesmektedir. IMF kredilerinden
yararlanmak isteyen üye ülke, dıs ödemeler dengesini sağlamaya yönelik
istikrar programı hazırlayarak IMF’ e sunmak ve onunla anlasmak zorundadır.
Ülkenin yapmayı taahhüt ettiği ekonomik ve mali politikaları IMF’ e sunduğu
programa “niyet mektubu” (letter of intention) denir.
Kredilerin açılmasında IMF’ in belirlediği bazı kriterler bulunmaktadır.
Kriterlerin basında arzı artırmaya, talebi kısmaya ve böylece ekonomik ve mali
istikrarı sağlamaya yönelik politikalar gelmektedir. Yine arz yanında, ekonomik
etkinliği ve rekabeti artırıcı önlemlere, talep yanında kamu giderlerini kısıcı,
vergileri artırıcı ve faiz oranlarını yükseltici önlemlere de önem verilmektedir.12
Genel olarak IMF’ in üzerinde durduğu önlemler arasında serbest fiyat
politikaları, mali ve vergi alanında reform, dıs ticaretin liberasyonu ve milli
paranın değerinin düsürülmesi gibi uygulamalar bulunmaktadır.

b. Uluslararası Para Fonu Kredilerinin Kaynakları
i ) Normal Kaynaklar Hesabı

Normal Kaynaklar, Genel Kaynaklar Hesabı’ndaki “kullanılabilir”
paraları ve SDR’ yi kapsar. IMF’ in emrinde her an çesitli ülkelerin
paralarından ve SDR’ den olusan bir kaynak vardır. IMF, kredi verirken sağlam
paraları yani “kullanılabilir” paraları tercih eder.

ii) Borçlanma
IMF normal kaynakları yanında borçlanma yoluna da gidebilir. Borç
alınan fonlar toplam kotaların % 50-60’ nı geçemez. Borç kaynakları üç grupta
incelenebilir :
- Ödünç Alma Genel Anlasması
IMF ile “Onlar Grubu” diye bilinen baslıca on sanayilesmis ülke
arasında 1962 yılında yapılmıs olan bir anlasmadır. Kurulma amacı; uluslararası para sistemini bozacak veya sistemin isleyisini engelleyecek herhangi bir
gelisme karsısında Fona ek bir kaynak sağlamak amacıyla kurulmustur.13
- Diğer Borçlanmalar
IMF, likiditeyi artırmak için çesitli resmi kuruluslara kısa veya orta
vadeli borçlanabilmektedir.
- Swap Anlasmaları
IMF’ in mali kaynakları arasında sayılmamakla birlikte bu anlasmalar
IMF kaynaklarına olan talebi azaltıcı etki yapabilmektedir. Merkez bankaları
arasındaki iki yanlı anlasmalardır. Üye ülkeler, geçici dıs dengesizliklerinin
finansmanına katkıda bulunmak için karsılıklı olarak birbirlerine kendi
paralarını sunarlar. Yani, değis- tokus (swap) yaparlar.

5. Uluslararası Para Fonu Kredileri
a. Kredi Transları (Dilimleri) ve Stand –By Anlasmaları.


IMF’ in kredi sağladığı temel kaynakların basında kredi dilimleri
gelmektedir. Yürütülen program çerçevesinde kredi hakları dört dilime
ayrılmıstır. Her dilim, üye ülke kotasının %25’ ine esittir. Kredi açılması üye
ülkenin milli parası ile istenen yabancı paranın “satın alınması” seklinde olduğu
için birinci kredi diliminden yapılan borçlanma Fon yönetimindeki milli para
miktarını kotanın %25’i nispetinde artırır. Daha sonraki borçlanmalarda ise
ikinci, üçünçü ve dördüncü kredi dilimlerinde “yüksek kredi dilimi” kredileri
diye isimlendirilir.14 Üye ülkelerden kısa süreli ödemeler bilançosu açığıyla
sorunu olan ülkeler IMF ile Stand- By anlasması yapabilirler. Bu anlasmayla
IMF üye ülkeye anlasma tarihinden sonraki 3 yıla kadar olan süre içerisinde
mali kaynak sağlama taahhüdüne girer. 1. Kredi diliminin kullanılmasında üye
ülkenin sorunları çözüme kavusturma noktasında fazla çaba harcamasına gerek
yoktur. Fakat yüksek kredi dilimlerinin kullandırılmasında ise kosullar da
ağırlastırılır. Sıkı bir istikrar programı hazırlayıp uygulamaya konması
gerekmektedir. Kredi dilimlerinden yapılan borçlanmalardaki geri ödeme (milli
paranın geri satın alınması) süresi 3 ¼ yıldan 5 yıla kadar değismektedir.

b. Telafi Edici ve Olası Durumlar Finansman Hesabı.
CCFF (Compensatory and Contingency Financing Facility) diye
isimlendirilen bu kaynak, 1963 yılında ihracat gelirleri kendi denetimleri
dısındaki faktörler nedeniyle azalan ilkel tarım ürünü ihracatçısı ülkelere kredi
sağlamak için kurulmustur. Daha sonra 1981 yılında yapılan bir düzenleme ile
tahıl ithal giderleri yine kendi kontrolleri altında bulunmayan olaylar nedeniyle
artan ülkelere de kredi sağlamak üzere kapsamı genisletildi. 1988 yılında “olası durumlar finansmanı” bölümü eklendi. Bunun amacı, bir dizi görünmeyen
olumsuz dıs soklarla karsılasılan durumlarda ülkeye dıs denge için finansman
sağlamaya yöneliktir.15 Bu hesaptan yapılan borçlanmalarda geri ödeme süresi 3
¼ yıl ile 5 yıl arasında değismektedir.

c. Tampon Stok Finansman Kolaylığı

Đlkel bazı tarım ürünlerinin dünya fiyatlarını istikrara kavusturmak için
kurulmus olup tampon stoklar programının finansmanına katkıda
bulunmaktadır. 1969 yılında Uluslar arası Kalay Anlasması üyelerine finansman
sağlamak için kurulmustur

d. Uzatılmıs Fon Kolaylığı.

Süresi 3 ya da 4 yıla kadar olan orta vadeli programlara finansman
sağlar. Programın amacı, yapısal veya makro ekonomik sorunlardan
kaynaklanan dıs ödeme güçlüklerinin giderilmesine katkıda bulunmaktır.
Kredinin geri ödeme süresi 4 ¼ ile 10 yıl arasında olmaktadır.

e. Genisletilmis Finansman Politikası

Stand –By ve Uzatılmıs Fon Kolaylığı kaynaklarından finanse edilen ve
IMF’ in büyük desteğini gerektiren programlara verilen kaynakları artırmak için
kullanılır. Bu finansmandan yararlanabilmek için üye ülkenin ödemeler
bilançosu ihtiyacı büyük ve denklesme çabaları o derece ciddi olmalıdır.
Yukarıda bahsedilen bu hesap grupları IMF’ in Genel Kaynaklar
Hesabı’nı olusturur. IMF’ in Genel Departmanı içinde yer alır. Fon’ un normal
ya da düzenli kaynaklarıdırlar.16

6. Özel Tahsisler Hesabı

IMF tarafından 1976 yılında düsük gelirli az gelismis ülkelere ödünlü
kosullardan kredi sağlamak üzere kurulan Vesayet Fonunun 1981 yılında
kaldırılmasıyla Vesayet Fonu kredilerinin geri ödenmekte olan ana para ve
faizlerini devralmak üzere 30 Haziran 1981 yılında kurulmustur. Özel Tahsisler
hesabına devredilen bu fonlar, 1980 yılında kurulan Destekleme Finansman
Kolaylığı Sübvansiyon Hesabı’na tahsis ediliyordu . Fon çok düsük gelirli az
gelismis ülkelere kullandıkları destekleme kredilerinin maliyetini düsürmek ve
faiz sübvansiyonu sağlamak için kurulmustur. Ayrıca 1986 yılında kronik
ödemeler bilançosu sorunuyla karsılasan çok düsük gelirli az gelismis ülkelerin
makro ekonomik ve yapısal uyum programlarını uygun kosullu kredilerle
desteklemek amacıyla Yapısal Uyum Kolaylığı kurulmustur.17 Yine fon içinde
1987 yılında kurulmus bulunan Artırılmıs Yapısal Uyum Kolaylığı
bulunmaktadır.

7. Uluslararası Para Fonu Kaynaklı Uluslar Arası Likidite Aracı Ve Hesap
Birimi: Özel Çekme Hakları (SDR)
a. Bir Uluslar arası Likidite Aracı Olarak SDR ve Kullanımı.


IMF’ in Eylül 1967 yılında Rio de Janerio’daki yıllık toplantısında
yeni bir uluslararası likidite aracının olusturulması kabul edilmistir. 26 Temmuz
1969 yılında Fon ana sözlesmesinde yapılan değisiklikle SDR departmanının
kurulması mümkün olmustur. Đlk olarak da 1970 yılında 3.4 milyarlık bir SDR
olusturulmus ve üyelere tahsisiyle uygulamaya baslanmıstır.18 SDR, IMF
tarafından meydana getirilen uluslararası likidite aracıdır. Baska bir ifadeyle
SDR, IMF kararı ile kağıt üzerinde görünen ve karsılığı olmayan bir uluslararası
rezervdir. Kağıt altın olarak da bilinmektedir. En önemli özelliği, karsılıksız
olması ve ödeme aracı olarak gücünü IMF üyelerinin onu kabul etmesinden
almasıdır.19 SDR rezervi 22 Ocak 1997 tarihi itibariyle yaklasık 30 milyar
dolardır.20 SDR Guvernörler Kurulu kararıyla olusturulup tahsis edilen,
kendisini destekleyen (altın gibi) her hangi bir reel kaynak bulunmayan ve bir
kez çıkarılınca sistem içindeki varlığı sürekli hale gelen uluslararası likidite
aracıdır.
IMF üyesi ülkelerin altın-dısı toplam rezervleri içinde SDR
rezervlerinin payı, 1971 ve 1972 yıllarında %9.2 gibi en yüksek değerine
ulastıktan sonra azalarak 1978 yılında %3.6’ ya gerilemis; 1981 yılında %5’ e,
1982 yılında ve 1983 yılında %5.5’ e yükseldikten sonra gerileyerek 30 Nisan
1996 yılı itibariyle %2.1’ e düsmüstür. IMF’ in tüm üyeleri, uluslararası rezerv
varlığı olarak SDR’ yi Fon’un Genel Kaynaklar Hesabında ve Fon tarafından
belirlenen kuruluslar aracılığıyla tutmaktadır.

b. SDR’nin Değerinin Belirlenmesi

SDR uygulamasının basladığı 1970 yılında SDR’ nin değeri doların
altın paritesine bağlanmıs olup 1 SDR=1 dolar = 0.888671 gram saf altın yani 1
ons altın = 35 dolar =35 SDR olarak belirlenmistir. SDR’ nin değeri daha
sonraki yıllarda genelde artmıstır. 28 Ağustos 1995 yılında 1 SDR = 1.49553
dolar’ a yükselmis, 22 Ocak 1997 yılında 1 SDR= 1.40269 dolar olmus ve
nihayet 31 Ağustos 1998 yılında 1 SDR= 1.342221 dolar olmustur.21

c. SDR Faiz Oranının Belirlenmesi

SDR faiz oranı, bu hesabın sepetine dahil 5 ülkenin para piyasalarındaki
belli kısa vadeli finansal araçların Amerika Birlesik Devletleri, Đngiltere ve
Fransa için 3 aylık hazine bonolarının, Almanya için 3 aylık interbank
mevduatının, Japonya için ise 3 aylık mevduat sertifikalarının getirilerinin ağırlıklı ortalaması alınarak her hafta (sadece o hafta geçerli olmak üzere) Cuma
günü belirlenerek açıklanır. Değerlendirmede (ağırlıklandırmada) ülke
paralarının SDR sepetindeki sabit tutarları esas alınır.

d. SDR’ nin Hesap Birimi Olarak Kullanımı

SDR, uluslararası likidite aracıdır. SDR, IMF’ in hesaplarında ve
islemlerinde temel hesap birimi olarak kullanılır. Ayrıca hesap birimi olarak
çesitli uluslararası ve bölgesel kuruluslar tarafından da tercih edilmektedir.
Cevapla
  • Benzer Konular
    Cevaplar
    Görüntü
    Son mesaj
  • Bilgi
  • Kimler çevrimiçi

    Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 4 misafir