1.KÜLTÜREL COĞRAFYA AÇISINDAN DİL MOZAYİĞİ
DİL KÜLTÜR BÖLGELERİ: Bugün aktif olarak dünyada 6000’e yakın dil ve lehçe konuşulmaktadır.Yeni Gine’de 849, Nijerya’da 413, Zaire’de 212 farklı lehçe konuşulmaktadır.Dünyada en çok konuşulan diller şunlardır; Çince,İngilizce, Hintçe-Urduca, İspanyolca, Rusça, Türkçe, Arapça, Portekizce, Fransızca, Bengalce, Malayca-Endonezya dili,Japonca, Almanca’dır. Bir ülkeyi parçalamak veya zayıflatmak isteniyorsa, azınlık dillerinin resmî dil olması zorlanır.
Yedi Hint-Avrupa dilleri, dünyanın konuşulan ilk 10 dil arasında yer alıyor.Dünyada yaklaşık 350 milyon insanın anadili olan Arapçayı, toplam 425 milyon kişi konuşur.Bu dilin dünyadaki önemi ve rolünün büyüklüğü sonucunda, Birleşmiş Milletler örgütü 1974’de Arapçayı altıncı resmî dil kabul etmiştir. Sahra Çölü’nün güneyinde, Afrika Nijer-Kongo dil ailesi hâkimdir.Nijer-Kongo kültür bölgesinin büyük bir bölümü Bantu alt aittir. Doğu Afrika’nın ortak dili Swahili’dir.
Avusturya-Asya dil ailesi, Güneydoğu Asya, Vietnam, Kamboçya, Tayland, Malay adaları ve Hindistan’ın bir bölümünde konuşulan dillerdir.
Khoisan dilleri,güneybatı Afrika’nın Kalahari Çölü’nde bulunan, klik sesleri ile karakterize eder.Bask dili, İspanya ve Fransa arasındaki sınır bölgesinde konuşulan dünyanın başka bir dili ile ilişkisi olmayan dildir.Dillerdeki bölünmeler, dil aileleri, dil şubeleri, dil grupları, diller, lehçeler ve aksanlardır.Dil şubeleri, ortak kökene sahip ancak farklı dil gruplarına dil şubeleri denir. Örneğin,Hind-Avrupa dil ailesinin Romen şubesi, Germen şubesi, Baltık-Slavik şubesi, Hind-İran şubesi vardır. Sind-Tibet ailesi içinde, Sinitik şubesi, Tibet-Burma şubesi vardır.
Ana dil, kişinin sosyolojik kimliğinin oluşmasında temel rol oynar.Kanada’da hem İngilizce hem Fransızca resmî dildir.Avrupa ülkelerinden olan İsviçre’de anayasada öngörülmüş 4 resmî dil vardır.Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Romanş dilidir.521 yerel dilin konuşulduğu Nijerya’da İngilizce tek eğitim dilidir.Güney Amerika’da yer alan Bolivya, tam 37 dili resmî dil olarak tanıyan, en fazla resmî dili olan ülkedir.Pidgin kelimesi Çin dilinde “iş” anlamındadır.Pidgin dilinin zamanla yayılarak bir bölgenin ana dili olması durumunda oluşan dile Creoles denir.İngilizce’den türeyen Creole dilleri ise Jamaica ve Sierra Leone’de kullanılır.Çuvaşça ve Yakutça, Türkçenin lehçeleridir.Lehçelerin en canlı olduğu coğrafya Amerika Birleşik Devletleri’dir.
DİL YAYILIMI:Kültürel yönüyle dillerin, karakter ve kültür sesler, işaretlerin görsel manzarası üzerinde etkisi olabilir.Dil, bir iletişim sistemidir. Bu sistem içerisinde, seslerin kullanılışı, yazma veya hareketler önemlidir.Coğrafi temelleri olmayan, bütünüyle kültürel sebeplerle yaratılmış veya kabul edilmiş Lingua francala da vardır. Diplomaside Fransızca, Yahudiler arasında Yiddiş dili, Orta Çağ Hristiyan kültüründe Eski Yunan ve Latince, Lingua Franca olarak kabul edilir.İnsanları anadilleri dışında, özellikle ticari ilişkileri ve iletişimi sağlamak amacıyla,pek çok insan tarafından konuşulan uluslararası dildir. Günümüzde İngilizcedir. Ayrıca İspanyolca, Çince, Japonca, Arapça da kullanılır.İlk olarak Hint-Avrupa dil yayılımı, Anadolu’da yaşanmıştır. Çünkü Anadolu tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir.Avustroneziyan yayılımı, deniz seyahatleriyle yayılmıştır.
DİL EKOLOJİSİ:İspanyolca, Kastilya’dan türetilmiş bir dildir.İngilizce, ıslak kıyı ovalarında geliştirilen, dağlık araziyi açıklayan bir deyişle çok kötü, akan dere olarak açıklayan kelimeler ile doludur.Dil sığınma alanları, engebeli ve dağlık alanlarda, aşırı soğuk veya kuru iklimlerde, aşılmaz orman ve uzak adalarda, geniş sazlıklar ve bataklıklardır.Alpler, Himalayalar ve Meksika dağlık alanları, farklı dillerin konuşulduğu alanlardır.Germen Hint-Avrupalılar, Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda’nın ılıman bölgelerini seçmiştir.
KÜLTÜR-DİL BÜTÜNLEŞMESİ:Çin’in Urumçi şehri, Uygur Özerk Bölgesi’nin başkentidir.Urumçi’de, çift dilli yazı vardır. Tabelalar çift dillidir. Çince, Çin-Tibet dil ailesinin bir parçası iken, Arap alfabesiyle yazılmış Uygur, Altay dil ailesine aittir.İncil’in Luther’in çevirisi, Almanca standardizasyonuna yol açmıştır.
DİL MANZARASI:Québec, İngilizce işaretleri ortadan kaldırmak için çalışmıştır.Yer isimleri, geçmişin izlerini koruyarak, bir kültürün uzun süre hayatta kalmasına neden olabilir. Avustralya yer isimlerinin, çoğu Aborjin’lerden kalmadır.
2.KÜLTÜREL COĞRAFYA AÇISINDAN DİNİ ALANLAR
KÜLTÜREL DİN BÖLGELERİ:Avrupalılar tarafından Müslüman Türklere karşı düzenlenen Haçlı Seferleri din ayrılığından kaynaklanmıştır.Dünya üzerinde Ortadoğu, Kuzey Afrika, Orta, Güney ve Güneydoğu Asya; İslâm Dünyasını, Avrupa, Amerika ve Kuzey Asya; Hristiyan Dünyasını,Doğu Asya ve Hindistan; Budist Dünyasını temsil etmektedir.Musevilik, Allah’ın İsrailoğulları’na Hz. Musa (a.s)aracılığıyla bildirdiği din kurallarının bütünüdür. Tektanrıcı büyük dinlerin en eskisi Musevîliktir. Bu dine inanlara Yahudi denir.Hindular, çok tanrıya inanır. Onlar, Brahman adı verilen bir mutlak yüce ruhu tanırlar. Hinduların hedefi bir gün Brahman’a ulaşmaktır.
Din veya felsefe olarak tanımlanan Budizm’in hedefi, hayattaki acı, ızdırap ve tatminsizliğin kaynaklarını açıklamak ve bunları gidermenin yollarını göstermektir.Budizm’de öğretilerin ana çatısını meditasyon gibi içe bakış yöntemleri, reenkarnasyon denilen doğum-ölüm döngüsünün tekrarı ve karma denilen neden-sonuç zinciri gibi kavramlar oluşturmaktadır.Kabilelerdeki etnik dini animizmdir.Dinden geri çekilme nedenleri arasında, belirli bir inanç veya dine karşı hükümetlerin aktif düşmanlığı yer almaktadır. Kentsel hayata uyum, kırsal hayattan kopma dinden uzaklaşmaya yol açmaktadır.
KÜLTÜREL DİN YAYILIMI:Hristiyanlık, Yahudilik ve İslam bütün insanlar arasında ortaya çıkan dinlerdir. Her üçü de, güneybatı Asya çöllerinde ortaya çıkmıştır. Yahudilik, en eskisidir.İslam inancı tebliğ ve fetih metodu ile yayılmıştır.Yirminci yüzyılda bir Çinli pirinç verdi diye misyonerler karşısında Hristiyan olmuştur.
KÜLTÜREL DİN EKOLOJİSİ:Ritüeller için önemli hayvan ve bitki materyalleri, halk pazarlarında ve botanicas adı verilen özel mağazalarda satılmaktadır.Yatıştırıcı olarak doğa güçleri, Animistik inançlarda en belirgindir olan şeydir.Çin’de Budistler gibi ihtiyaçlarınI karşılamak için manyetik pusula icat edilmiştir.Doğal afetler, çoğu semavi dinlerde günahlar için ilahi ceza gibi görünür.
KÜLTÜREL DİN BÜTÜNLEŞMESİ:Ekonomik alanda, din; adeta ticaret kılavuzudur.Bağcılık ve şarap tanrısı Dionysos, tarih öncesi zamanlarda Akdeniz üzerinden batıya doğru ibadet için yayılmıştır.Domuz sayısındaki azlık, İslam dininin domuzu haram kılmasıdır.Balık, Hristiyanlığın sembolü olmuştur.İslam’da Mekke ve Medine şehirleridir. Roma,Katolikler, Fransa, lourdlar için kutsaldır. Ganj Nehri üzerinde Varanasi, Hindu hacıları için kutsaldır. Japonya, Şintoizmin merkezi sayılır. Hacda istenen amaç, ruhun arınması veya ulaşmasıdır.Hindu dininde, sadhu kutsal adamdır.Şiva Hinduizm’in geç dönem Vedik metinlerinde geçen İşvara veya Tanrı’nın bir biçimidir.Şiva Prakrti’nin (maddenin) üç gunasından (özelliğinden) etkilenmez, bunlar:Sattva, Rajas ve Tamas‘tır.Trimurti’de, Brahma yaratıcı, Vişnu koruyucu, Şiva ise yok edicidir.Şiva’ya tapınanlara şaivitler denir ve bu kişiler Şiva’nın Sonsuz Gerçek olduğuna inanırlar. Davul, orijinal sesdir.Kıbrıs, İsrail, Lübnan, İrlanda ve Filipinler’de, siyasi çatışmalar dini farklılıktan kaynaklanmaktadır.
KÜLTÜREL DİN PEYZAJI:Roma, Katolik yapıların merkezidir.Tasarım Uygur olduğu için yeşil renk ve hilâl İslam’ın sembolleridir.Tac Mahal, dünyanın mimari harikalarının bir örneğidir.Mezarın üstüne dikilen güller ve çalılar Akdeniz topraklarının eski adetlerindendir.Mezarlıklar üzerine dikilmiş sedir ağaçları asırlık bir ölüm pagan sembolü ve sonsuz yaşamdır.Mezar nesneleri olarak, gül ve kabukları hem de sonsuz yaşam, sonsuz bahar ve diriliş simgeler.İslamabad, Pakistan’ın önemli şehridir.
3.KÜLTÜREL COĞRAFYA AÇISINDAN ETNİK YAPI
ETNİK BÖLGELER:İspanya’nın Bask bölgesinde yaşayan insanlar etnik azınlık konumundadır.Cinsiyet, yaş ve coğrafi etnik ayrımcılığı güçlendirmek eğilimi nedeniyle,insanlar yaşam biçimlerini,davranışlarını, zevklerini ve ilişkilerini doğru olarak geliştirmelerine yardımcı olur.Acadiana yurdu, Louisiana’da Fransız asıllı Cajun insanlarla tespit edilmiş ve algısal bölge olarak kabul görür. İspanyol-Amerikan yurdu, New Mexico, Colorado ve Güney Teksas yaylalarıdır. Navajo Rezervasyon bölgeleri, New Mexico ve Arizona’da yer alır. Fransız-Kanadalı yurtları, Quebec eyaletinde St Lawrence Nehri vadisi merkezlidir.Pennsylvania’nın Hollandalı etnik yurdu, asimilasyon nedeniyle neredeyse yok olmaya başlamıştır.
Etnik mahallenin yararları:Dil ortak kullanılır. Yakın akrabalar arasında ilişkiler kurulur. Özel belirli grupların beğenisine uygun mağaza ve hizmetler vardır. Fabrikaların varlığı ile emeğin, etnik temelli bölünmesine dayanır.
Yeni Zelanda’nın, başkenti Auckland, dünyanın en büyük Polinezya nüfusuna sahip şehridir.Torii Liberdade, bir Japon topluluğuna aittir.
KÜLTÜREL YAYILIM VE ETNİKLİK:Göç için ilk tercih, genellikle toplumsal düzenin yüksek mertebesidir.Gerçek göç, tehcir yayılmayı temsil eder.
ETNİK EKOLOJİ:Vietnamlılar, özellikle Teksas, Meksika Körfezi’ndeki balıkçılar olarak düzenlenmiştir.ABD’nin Teksas’da, Çekler en büyük kırsal nüfusa sahiptir.Kızılderililer, Avustralya Aborjinleri ve İskandinav Samileri,işgallere karşı hayatta kalmaları, fiziksel çevre içinde uyum sağlayan stratejiye borçludur.
ETNİK KÜLTÜREL BÜTÜNLEŞME:Belirli bir etnik azınlık nüfusun önemli küme ile bir banliyö konut ve iş alanı, farklı kültürel fenomenlerin mekânsal dağılımını etkiler.Los Angeles, Joel Garreau “Mex-Amerika”merkezidir ve Doğu Los Angeles başkenti, bir milyondan fazla Meksikalı Amerikalı için ev sahipliği yapmaktadır.
Çekler inci düğmesi sektöründe hâkimdir.Koyun çobanlığında uzmanlaşmış Bask bölgesi insanları,ABD’nin batısında koyun çiftçiliği ile uğraşırlar.
ETNİK MANZARA(PEYZAJ):Birçok kırsal alanlarda, kültürel peyzaj bir etnik baskı yapar. Genellikle baskı sadece duraklama ve yakından bakmak isteyenler için fark edilebilir.Buhar banyosu sonra genellikle karda çıplak bir gezinti Finlilerin vazgeçilmezlerindendir.Kaups, mezar taşlarına oyulmuş, Komünist çekiç ve orak bulmuştur.Hükümetler, kendi ayırt edici anket sisteminde, kültürel yerleşim dokusuna sahip olmaktan ziyade etnik grupları caydırmak değil empoze etmek içindir.Oymalar kayıt tarihi, gizemleri,efsaneleri ve atalarının başarılarını temsil eder.Getto; toplumda farklılık gösteren insanların yaşadığı bölge olarak tanımlanır.
Ecnebilerin arka mahallerine verdikleri addır. Varaoş da denir.Yunan etnik rengi, açık mavidir ve kutsal ve uğurlu renktir.Eski Yunanlılarda, düşman rengi olarak algılanan kırmızıdır.Onlara göre kırmızı Türklerin rengidir. Yeşil, İrlandalı bir Katolik rengidir. Aynı zamanda Müslüman mahallelerde yeşil kutsallık taşır.
4.KÜLTÜREL COĞRAFYA AÇISINDAN SİYASİ DESENLER
KÜLTÜREL SİYASİ BÖLGELER:Dünyada 196 bağımsız ülke vardır.Güney Amerika’da 12 bağımsız ülke vardır.Siyasi coğrafyada, tamamen başka bir siyasi bölgenin sınırları dâhilinde yeralan siyasi bölgeye anklav toprak denilmektedir.Eksklav toprak ise siyasi olarak bağlı olduğu bölgeye coğrafi açıdan bağlı olmayan, bu bölge ile arasında başka bir siyasi bölge bulunan siyasi bölgedir.Anklav toprak, bir ülkenin başka bir ülke tarafından kuşatılmış toprak parçasıdır.Etnik anklavler, farklı bir kültürün yaşandığı bölgelerde yaşanan kültürlerdir.Etnik anklavlere Gettolar, Küçük İtalyan Bölgeleri, bariyolar ve Çin mahalleleri örnek verilebilir. Türkiye’nin anklav toprağı Suriye’deki Caber Kalesi’dir.Pene-yerleşim, çevre ülkeden alınan sadece küçük topraklarının bir müdahâleci parçasıdır. İrlanda ve Kuzey İrlanda Cumhuriyeti arasındaki sınırı oluşturur.Exclave (eksklav) kavramında temel esas, ülke topraklarının başka bir ülkede, ülkenin ana gövdesinden ayrılmış olmasıdır.Eksklav toprağa Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti örnek verilebilir.1973 yılında, Doğu Pakistan Bangladeş olmuştur.Niagara Şelalesi, Kanada için ikonografi açısından önemli bir unsurdur.Çin, üniter ve totaliter bir ülkedir. Fransa üniter ama demokratik bir ülkedir.
SİYASİ YAYILMA:Bir çekirdek alandan ülke gelişimi, genel olarak insan yaşamı ve kültürü için kaynak çekici özelliğine sahiptir.Bir çekirdek alanın olmaması, bir ülkenin ulusal kimliğini bulanık gösterebilir.Belçika ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Zaire), siyasi temel alanları olmadan kurulan ülkelere iki örnektir.Afrika Portekiz kolonilerince sarılmıştır.Çünkü birçok Avrupalı sömürgeciler, orada yaşamıştır.
SİYASİ EKOLOJİ:Rusya’nın temel alan gür ormanları, geniş bataklıklar, sert kışlar ve büyük mesafeler tarafından korumalıdır.Doğal savunması olmayan ülkelerde genellikle bağımsızlıklarını korumak sorun olmuştur. Kore, Japonya, Çin, tekrar tekrar işgal edilmiştir.Fransa ideal bir alanı oluşturur. Merkezinde düzlük alanlar, çevresinde, Pireneler ve Alp dağları ile çevrilidir.Halford Mackinder, Avrasya kıtasının dünya fethi için önemli bir yer olduğunu vurgulamıştır.Mackinder, dünyanın fethini Rusya’nın yapacağına inanmaktadır.Zimbabve ve Zambiya arasındaki Kariba barajı, Afrika’nın en büyük barajlarından biridir.Nuh Operasyonu olarak bilinen en büyük hayvan kurtarma operasyonudur.
SİYASİ VE KÜLTÜREL BÜTÜNLEŞME:Ulus devletlerin özellikleri içerisinde, insanların ortak mirası, vatan ve kültürü varsa bağımsız bir ülkedir.Sadece küçük azınlık grupları ile kültürel homojen nüfusa sahip modern ulus-devletlerin örnekleri, Almanya, İsveç, Japonya, Yunanistan,Ermenistan, Finlandiya’dır.Rusya’da 31 etnik cumhuriyet vardır.Saha Cumhuriyeti (Yakutistan, Sakha), Rusya’nın Sibirya eyaletinde bulunan özerk cumhuriyettir.
SİYASİ MANZARA(PEYZAJ):Heykel ve anıtlar, siyasi manzaranın önemli parçalarıdır.Çünkü 1831 yılında kurulan Seneca Falls, kadın hakları ve doğum yeri olarak bilinir.
5.KÜLTÜREL BÖLGELER
AVRUPA KÜLTÜR BÖLGESİ:Avrupa kıtası, Asya kıtası ile birlikte, insanlar tarafından yoğun yerleşmeye sahne olmuş bir kıtadır.Özellikle Kolomb sonrasında, dışarıya en fazla göçmen gönderen kıta olmuştur.Bugün Avrupa kıtasında, İngiliz, Alman, Fransız, İspanyol, İtalyan, Yunan, Bulgar,Leh, Fin, Nordik, Çek, Slav ve çok sayıda kültürün hâkim olduğu multikültür bölgeleri vardır.Avrupa, Avustralya dışında diğer kıtalardan daha küçüktür. Ancak nüfus bakımından, Asya ve Afrika’dan sonra, üçüncü en kalabalık kıtadır.
İSLAM KÜLTÜR BÖLGESİ:Güneybatı Asya tam manasıyla medeniyetlerin beşiğidir.M.Ö. Mezopotamya’da Akkanlar, Sümerler, Habil, Hititler, Asurlar, Persler zamanımıza kadar eserleri kalabilen medeniyetler kurmuşlardır.Orta Doğu, bir kültürel bölgedir.Ortadoğu’da önemli ülkeler; Türkiye, İran, Irak, Suudi Arabistan, Mısır, İsrail ve Suriye yer alır. Bölgede,büyük şehirler, İstanbul (Türkiye), Kudüs: Jerusalem (İsrail ), Bağdat ( Irak ) ve Tahran (İran) içerir.Fiziksel bir bölge olmasının yanı sıra, Orta Doğu, aynı zamanda kültürel bir bölgedir.Afrika, Asya ve Avrupa kıtalarının kavşak noktasındadır. İnsan uygarlığının ilk geliştiği yerdir.Bugün İslamiyet,Güneybatı Asya’da, Kuzey Afrika’da ve Orta Asya’da en büyük dindir.MUSEVİLİK, Yahudiliğin tek tanrılı dinlerin en eskisidir.
SLAV KÜLTÜR BÖLGELERİ:Sibirya’da kürk ticaretine duyulan aşırı hırs,Asya’nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesine yol açmıştır.Rusya’nın Türkî halkları Tatarlar, Çuvaşlar, Başkurtlar ve Saha (Yakut)’ları içerir.Evliya Çelebi ünlü Seyahatname’sinde, Kafkasya için “Diller Ülkesi” terimini kullanarak, aynı köyde birkaç ayrı dilin konuşulduğunu ifade eder.Büyük sanayi kenti Moskova, Rusya’nın başkentidir.
SAHRA ALTI AFRİKA KÜLTÜR BÖLGESİ:Sahra-altı Afrika ülkelerine; Nijerya, Kenya, Uganda ve Güney Afrika dâhildir.Nairobi (Kenya), Lagos (Nijerya) ve Cape Town (Güney Afrika) gibi büyük şehirler vardır.Afrika bir etnik topluluklar mozaiğidir. Afrika’da 2000 etnik topluluk yaşar. Yalnız Kongo’daki topluluk sayısı 300, Nijerya’daki sayı 200, Fildişi kıyısındaki sayı da 60’dır.Sömürgecilik faaliyetlerinin yoğun bir şekilde uygulandığı kıtaların başında, hiç şüphe yok ki Afrika kıtası gelir. Gerçekten bugün bile Afrika ülkeleri, diğer ülkeler tarafından sömürülmektedir. Bu itibarla, kıtaya “Sömürge Kıta” adı da verilebilir.Arazi ve iklim şartları, insanların eşitsiz dağılımına yol açar.Bölgenin en büyük kenti 10 milyondan fazla bir nüfuslu Lagos liman kentidir.Abidjan, Accra ve Dar es Salaam, Cape Town, Kinshasa, Nairobi, Addis Ababa ve Johannesburg gibi şehirlerdir.Nelson Mandela Güney Afrika’nın ilk siyah başkanı olmuştur.
HİNDİSTAN KÜLTÜR BÖLGELESİ:Himalayalar, dünyanın en yüksek dağlarıdır.Hindistan’ın Orta Doğu’ya yakınlığı dolaysıyla bölgeye İslam’ın yayılması hızlı olmuştur.Bugün Hindistan dünyanın ikinci en kalabalık ülkesidir.Hindistan’ın büyük şehirleri,Bombay (Mumbai), Delhi, Kalküta, Madras vardır. Pakistan’ın en büyük şehirleri, İslamabad ve Lahor’dur. Brahmaputra Nehri, önemlidir.Hinduizm’in ve Budizm’in temel inançlarını anlamak için, Güney Asya’nın tarihini ve kültürünü kavramak gerekir.Hinduizm, aryan kültürüne ait bir yaşam biçimidir.Hindistan, dünyanın en büyük demokrasisi olarak adlandırılan, federal bir parlamenter cumhuriyetidir.Pakistan lideri General Pervez Müşerref, daha demokratik bir hükümete sahip olma sözünü vermiştir.
ÇİN-JAPONYA KÜLTÜR BÖLGESİ:Bölgenin ana etnik grupları arasında Çin, Tibet, Japon, Kore ve Moğol bulunmaktadır.Tayvan’ın İnsanların çoğu birkaç yüz yıl önce adaya göç eden Çinlilerden türemiştir.Tayvan’ın orijinal sakinleri ya da yerlileri, Güneydoğu Asya’daki halklar ve Pasifik bölgesi ile ilgilidir.Doğu Asya’da, tarihi en iyi bilinen ülke Çin’dir.Tarih boyunca Çin, dünyanın en kalabalık ülkesi olmuştur.Japonya,batılılaşmayı başarmış ve sanayileşen ilk Asya ülkesi olmuştur. Japonya’nın büyük şehirleri, Tokyo, Osaka, Kyoto ve Hiroşima’dır.
GÜNEYDOĞU ASYA KÜLTÜR BÖLGESİ:Güneydoğu Asya nüfusu bugün yerli halkların torunları, Hintliler ve Çinliler’den oluşur.Bu nüfus kayması siyasi anlaşmazlıkları çözme alternatiflerinin ve hükümet politikalarından kaynaklanmıştır.Güneydoğu Asya’da bugün olduğu gibi pirinç, tarımsal toplumların temel tahılı olmuştur.Malezya, etnik Malay hükümeti ekonomide hâkimdir.
ANGLO AMERİKAN KÜLTÜR BÖLGESİ:Zengin doğal kaynaklar ve bölgenin hızlı endüstriyel ve ekonomik kalkınması, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’yı cazip yerler yapmıştır.1800’lü yıllarda Avrupalı göçmenler arasında “taşı toprağı altın” diye popüler şarkılar ülkesi olarak ABD anılmıştır.Çinli göçmenler bu lakabı“Altın Dağ” olarak söylemişlerdir.
LATİN AMERİKA KÜLTÜR BÖLGESİ:Latin Amerika, Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyindeki tüm Amerika topraklarına denir.İspanya ve Portekizlilerin dilleri Latince olduğu için ve toprakları bunlar sömürgeleştirdiği için “Latin Amerika” denir.Latin Amerika’da büyük ülkeler Meksika, Brezilya, Arjantin, Şili, Peru, Venezuela ve Küba’dır. Bölgedeki başlıca büyük şehirler arasında, Mexico City, Rio de Janeiro (Brezilya), Buenos Aires (Arjantin ), Lima (Peru) ve Santiago (Şili) vardır.Panama Kanalı bu bölgede insan yapımı önemli bir coğrafi şaheserdir.Yerli Amerikalıların ataları, Latin Amerika’ya yerleşen ilk insanlardır.Latin Amerika’da 33 ülke vardır.Toltekler, sözcüğü Nahuatl dilinde, inşaatçı üstatlar anlamına gelir.Anglo Amerika, Kanada ve ABD’den oluşmaktadır.ABD’de İngilizler ön planda olmuşlardır.Bu nedenle ABD’nin dili İngilizcedir.
GÜNEY AVRUPA KÜLTÜR BÖLGESİ(AVUSTRALYA):Avustralya bir kıta ülkesidir.Aborijinler, Avustralya’nın ilk insanlarıdır.Avustralya’nın Aborjinleri, kaya sanatını iyi bilirler.Samoa, kendisini “merkezi kutsal” anlamına de gelir.Dünyanın ilk toprak, deniz kaya ve gökyüzü yaratıcısı Tagaloalagi gibi onun olduğuna inanılır.
DAR OKYANUSAL KÜLTÜR BÖLGESİ(OKYANUS ADALARI):Pek çok ada, Pasifik Okyanusu’nda yayılır. Bu nedenle, Pasifik Okyanusu’na, Okyanusya denir.Kıtaya ilk gelenlerin, önce Avustralya’ya geldikleri kabul edilir. Bu insanlar, bugünkü Avustralya yerlilerinin atası olarak bilinir.Tonga,bir anayasal monarşidir.
6.KÜLTÜREL KÜRESELLEŞME
KAVRAMLAR:Asimilasyon, göçmen gruplarının kabul ettiği yeni kültürün tüm özelliklerini kabul etmesidir.Küreselleşme, kültürel olarak benzer bağlantıların yaygınlaşmasıdır.Seyahat, küreselleşme için önemlidir.Kitap ve kültürel eserler, küreselleşmede önemli rol oynarlar. Küreselleşme için anahtar, iletişim ve ulaşım biçimleridir. Esneme, yayılma, derinleşme, kültürlerin küreselleşmesinde önemli kavramlardır.Çeşitli karşılaşmalar; homojenleşme, çekişme, melezleme ve kayıtsız kalmadır.
KÜLTÜREL KÜRESELLEŞMEYE TARİHSEL BAKIŞ:Konfüçyüsçülük ve Hinduizm’de misyonerlik faaliyetleri görülmez.
İMPARATORLUKLAR VE GÜÇLÜ DEVLETLER:Dünyada siyasi imparatorluklar yaratmak ve sürdürmek için kültürel gücün rolü büyük olmuştur.Ancak kültürel etkisi dünya çapında olmaktadır. Çünkü ordular ve hükümetler, ekonomik yönden oldukça pahalıya mal olmaktadır.Dolaylı kural, evrensel egemen sınıfın ortaya çıkmasıdır.
ROMA İMPARATORLUĞU:Roma İmparatorluğu, Augustus liderliğinde M.Ö. 1. yüzyılda yeniden örgütlenmesiyle kurulan Antik Roma Devleti’dir.Avrupa tarihinin “klasik antikite” dönemindeki en geniş imparatorluğudur.Jül Sezar bir yaşam boyu diktatördür.Üçüncü Yüzyıl Krizi, 235 ile 284 yılları arasında Roma İmparatorluğu’nun parçalandığı ve yıkılmanın eşiğine geldiği dönem için kullanılan bir adlandırmadır.
İSLAM DEVLETLERİ(EMEVİLER VE ABBASİLER):Emeviler Devleti; Hz.Muaviye ile birlikte başlar. Muaviye, Emevi kabilesinden olduğu için Muaviye ve daha sonra kendi soyundan gelen halifeler dönemine Emeviler dönemi denir.Emevilerin yıkılması ile İslam Devletinde Abbasiler dönemi başlamıştır.İlk Abbasi halifesi
Ebul Abbas Abdullah olmuştur.Emeviler döneminde devletin merkezi Şam şehridir. Ancak Abbasiler en güçlü dönemini halife Harun Reşid ve oğulları ( Emin, Me’mun, Mutasım ) döneminde yaşamıştır.Abbasi Devleti, Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın torunlarından Ebu’l Abbas tarafından 750 tarihinde kurulmuştur. Endülüs Emevi Devleti, Abbasi Devleti yıkıldıktan sonra Abdurrahman bin Muaviye tarafından Kurtuba merkez olmak üzere 756 yılında kurulmuştur.En parlak dönemini III.Abdurrahman zamanında yaşamıştır. Endülüs Emevileri zamanında yapılan Kurtuba Medresesi dünyanın en ünlü medresesidir.
TÜRK DEVLETLERİ(SELÇUKLU VE OSMANLI):İki devletin Anadolu ve çevresindeki hâkimiyetleri, 1000 yıl sürmüştür.Bugün Anadolu, Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Doğu’da Türk kültürü hâkim ise, Selçuklu ve Osmanlı devletlerine borçludur.Büyük Selçuklu sanatında hat (yazı), minyatür, ahşap ve taş oymacılığı, çinicilik, maden işleme, cilt ve çeşitli süsleme sanatları da gelişmiştiOsmanlı Devleti (Osmanlı Türkçesi: Devlet-i Aliyye-i Osmaniye) 1299-1922 yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk devletidir. Devletin kurucusu ve Osmanlı Hanedanının atası olan Osman Gazi, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyundandır. Devlet, Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde kurulmuştur.Anadolu’ya yerleştikten sonra başta Yunan, Ermeni ve Yahudi olmak üzere yerli halkların kültürleriyle bir ölçüde kaynaşmışlardır. Böylece kendine özgü bir Osmanlı kültürü ortaya çıkmıştır.
İNGİLİZ İMPARATORLUĞU:Britanya İmparatorluğu (İngilizce: British Empire), Birleşik Krallık tarafından yönetilen dominyonlar, sömürgeler, protektoralar, mandalar ve diğer bağımlı bölgelerden oluşan imparatorluktur. 16. ve 17. yüzyıllarda Birleşik Krallık tarafından kurulan deniz aşırı sömürgeler ve ticaret merkezleri olarak başlamıştır. En güçlü döneminde dünya tarihinde en geniş topraklara sahip olmuş imparatorluktur.İngiliz İmparatorluğu, küresel bir imparatorluktur.Gerçek anlamda eğitim politikasında emperyaldir.
KÜLTÜREL EMPERYALİZM:Emperyalizm, bir ülkenin başka ülke üzerinde, siyasi, ekonomik veya kültürel yaşamda hâkimiyet kurmasıdır.Emperyalizm 1500’lü yıllarda başlamış ve hâlen devam etmektedir. 1500-1800 yılları arasındaki döneme Eski Emperyalizm, 1800 yılından sonrakine Yeni Emperyalizm denir.Eski emperyalizmde, İspanyol, İngiliz ve Fransızların Amerika kıtasında kültürel hâkimiyet kazanmışlar ve Amerika’yı sömürgeleştirmişlerdir.Emperyalizmin 6 önemli sebebi vardır. Bunlar; ekonomik, siyasi, askeri, kültürel, din ve sosyal Darwinizmdir.Terör savaşları Amerikan toplumunun çıkarlarını korumak için yapılır.Emperyalizmde başarılı olmalarının nedenleri; 1. Avrupa dışındaki devletlerin zayıf olmalarıdır. Özellikle eski medeniyetlerin çöküşü söz konusudur. 2. Batı Afrika’da köle ticaretinin etkileri ile dünyada savaşlar olmuştur.Bugün Afrika kültüründe, emperyalizmin etkisi oldukça fazladır. Özellikle giyim, dil ve dinde etkisini fazla göstermiştir.Avrupalıların, Müslüman dünyası ile irtibatları, Süveyş Kanalı’nın Akdeniz ile Kızıldeniz’in bağlanmasıyla hız kazanmıştır.Rusya’nın en büyük emellerinden birisi sıcak denizlere açılmak olmuştur. Bunlardan en önemlisi Kafkaslar’dan güneye doğru ilerlemektir.Sağlık şartlarındaki kısmi iyileşme ve artan gıda ihtiyacı,nüfusunun artmasına neden olmuştur.Ancak ilk olarak Temmuz 1853 Amerikan Commodore Matthew Perry, Japonya ile ticarete başlamıştır.Amerika’da emperyalizmin etkileri kültürde oldukça fazla görülür. Bu nedenle Anglo Amerika ve Latin Amerika diye ayrılır. Anglo Amerika’da İngiliz ve Fransız kültürü, Latin Amerika’da Portekiz ve İspanyol kültürleri hâkimdir.
MODERN ULUSAL KÜLTÜRLER:Ulus devlet, meşruiyetini bir ulusun belli bir coğrafi sınır içindeki egemenliğinden alan devlet şeklidir.Devlet politik ve jeopolitik bir varlık, ulus ise kültürel ve/veya etnik bir varlıktır.Çeşitli kurumlar tarafından üstlenilen görevler; resmî dil, ulusal eğitim sistemleri, posta servisi, iletişim yapıları, ulusal basın ve daimi ordunun kurulmasıdır. Rakip kimlikler ve çevresel milliyetçiliklerin bastırılması ve eradikasyonunda önemli faktörler; 1.Anılar, geçmişler, mitler, 2. Arazi, manzara ve yerlerin rolü, 3. Anıtlar, 4.Millî parklar ve 5. Savaş sit alanlarıdır.
ULUSLARARASI LAİK İDEOLOJİLER:Avrupa’da 18. yüzyıldan itibaren modern laik ideolojiler görülmeye başlamıştır.Bugün modern Avrupa kültürü laiktir. Liberal politik söylemler, dünyanın her ülkesinde dillendirilmektedir.
KÜLTÜREL KÜRESELLEŞME:Dünya kültüründe ABD hâkim olmuştur.
KÜRESEL MEDYA:Müzik dinlemek, turizm sektörü için vazgeçilmez bir olaydır.Kültürel emperyalizmde müzik önemli bir unsurdur.Müzik, önemli bir diasporadır.
TURİZM:Dünya turizminin bazı sorunları vardır. Bunlar; insanlara farklı bakışlar, insanlara kötü muameleler, ekoturizm ve kırsal turizm arasındaki çelişkiler ve kültürel yaşamdaki çelişkilerdir.
KÜRESEL GENÇLİK:Amerikan, Hint ve Japon filmleri en fazla, gençliğe hitap etmektedir. Amerikan kovboy filmleri, Hint aşk filmleri, Japon dövüş filmleri, dünya gençliğinin idolü olmuştur.Özelikle deniz turizmi dünya gençliğinin kabullendiği bir faktördür.
KÜRESEL BÖLÜNME:Brandt Raporu ilk uluslararası kalkınma konularını yorumlayan, 1980 yılında Willy Brandt (Almanya eski Başbakanı) başkanlığında Bağımsız Komisyon tarafından yazılan rapordur. Bu raporun sonucunda, dünya kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
KÜRESEL KÜLTÜREL BÜTÜNLEŞME:Yaşamın düzgün yolları; dil, mimari tarzı, eğlence, moda, spor gibi etkinlikler, Batı şehirlerinin vazgeçilmez unsurlarıdır.
Batı kültürünün dünya çapında yayılması, kabul edilmesi veya çeşitli adapte yolları vardır. Bunlar; medya, marka görüntüleri, gıda, müzik, din, spor ve modadır.
7.TÜRKİYE VE TÜRK DÜNYASI’NIN KÜLTÜR COĞRAFYASI:TÜRK KÜLTÜRÜ
TÜRKLERİN TARİHİ COĞRAFYASI:Türk sözcüğünün anlamı; “Güçlü, kuvvetli, miğfer, türemiş, şekil kazanmış” demektir.Türk kelimesinin geçtiği ilk devlet, Göktürk (Kök-Türk) Devleti’dir.11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud;“Türk adının Türkler’e, Tanrı tarafından verildiğini” belirterek, Türk adının “Gençlik, kuvvet, kudret ve olgunluk çağı” demek olduğunu belirtir.Türkler, üç beyaz ırk grubundan “Europid” grubunun “Turanid” tipinden gelir. Kafa yapıları “Brakisefal” (Yuvarlak kafalı)’dır.Türkler’in İslâmiyet’le tanışmaları, Halife Hz. Ömer (r.a.) döneminden başlar.Hz. Muhammed(s.a.)’in amcası Hz. Abbas(r.a)’ın küçük oğlu Hz. Kusem’in türbesi, bugün Özbekistan’ın Semerkant şehrindedir.
TÜRK KÜLTÜRÜ:Başlıca bağımsız Türk ülkeleri şunlardır; Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan,Tacikistan,Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’dir.
TÜRKLERDE DİL:Türk dilleri Altay dilleri ailesine aittir.En çok konuşulan Türk dili, Türkiye Türkçesidir. Ardından Azerice, Özbekçe,Uygurca, Kazakça, Tatarca gelmektedir.En eski Türkî yazıları, Orhun-Yenisey Runik tipi yazılardır.
TÜRKLERDE DİN:Göktürk kağanı Bilge Kağan kitabesinde günümüz Türkçesi ile Türklerin dini inancı hakkında şu önemli açıklamalar yer almaktadır; “Türk milletinin adı-sanı yok olmasın diye,beni, o gök tanrı, kağanlık tahtına oturtmuştur…”Türkler başlıca şu dinlere mensup olmuşlardır; Gök Tanrı (Yüce Tanrı) İnancı, Maniheizm, Budizm,Hristiyanlık, Yahudilik ve Putperestlik.Devlet olarak ilk Müslüman Türk Devleti, Karahanlılar’dır.
TÜRKLERDE ÖRF,ADET,GELENEK VE GÖRENEKLER:Su dökerek uğurlama âdeti Orta Asya’dan gelme âdetlerdendir.Loğusa kadına kırmızı kurdela bağlanması, şeytan ve cinlerden korunacağına inanılır.Kuşaktan kuşağa geçen daha köklü ve daha eski âdetlere gelenek denir.Görenekler, fertlerin birbirlerini görerek yaptıkları, fakat henüz âdet hâline gelmemiş bulunan davranış örnekleridir. Bazı insanların zincir sallaması, tespih çekmesi, sakal veya bıyık bırakması, hızma takması, dövme yaptırması gibi.
TÜRKLERDE GİYİNME VE YİYECEK-İÇECEK: Orta Asya’nın steplerinde yaşayan ilk Türkler, stepin önemli iki hayvanı olan at ve koyundan oldukça faydalanmışlardır.Öte yandan ömrü at sırtında geçen Türkler, yemek olarak ekmek, pastırma ve kurut (kurutulmuş yoğurt)yemişlerdir.İçecek olarak Anadolu’nun her yöresinde ayran nefis bir içecektir.
TÜRK DÜNYASI COĞRAFYASININ KÜLTÜRÜNE YANSIMASI:Uluğ Türkistan’da Türklerin kurdukları medeniyetlerin büyük bir bölümüne “Bozkır Kültürü” ya da “At Kültürü” denilir. Çünkü yaşadıkları coğrafyanın bitki örtüsü bozkırdır.Türkler savaş düzenini, koyun sürülerinin arkasında çobanlık yaparken, koyunlarına sık sık saldıran bozkurtlardan almışlardır.Dünyada barış ve huzur, ancak Türkler ile Anadolu’nun kavuşması ile sağlanabilir.
TÜRK-İSLAM KÜLTÜRÜNÜN OLUŞUMUNDA ANADOLU’NUN ÖNEMİ: Türkiye, baş meridyene (Greenwich) göre 26-45 doğu meridyenleri, ekvatora göre ise 36-42 kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. Dünya üzerinde medeniyetler beşiği olarak da bilinen Türkiye, bu özelliğini mutlak konumundan dolayı gelecekte de koruyacaktır.Türkiye toplam yüzölçümü 814.578 km²’dir. Akarsular ve göller bakımından ülke, bölge ülkeleri arasında en zenginidir.Bugün bile, her yönüyle dayanıklı (deprem dâhil) tarihi yapılar (kaleler, hanlar, hamamlar, medreseler, kervansaraylar, köprüler ve taş döşeme yollar) bakımından, Anadolu; dünyanın en önde gelen bölgesini oluşturur.Bu nedenle Anadolu’nun bir diğer adı; “Medeniyetlerin Beşiği Olan Topraklar” olarak adlandırılmıştır. Ve bu medeniyetlerin hepsine “Anadolu Medeniyetleri” denir. Bu nedenle Türkiye, dünyanın en güçlü ve en büyük tek kalesidir.Dünya üzerinde mevcut olan 51 çeşit madenden 29 çeşidi Anadolu’da bulunmaktadır. Özellikle krom, demir, bor, bakır, boksit, kükürt, civa, kurşun, çinko, tuz ve lületaşı gibi madenler bakımından çok zengindir.Türkiye madenler bakımından en fazla sahip olduğu maden kromit’tir. Savaş araç ve gereçleri (tank ve toplar), yol yapımı makineleri, uçak ve lokomotif motorları yapımında kullanılan özel çelik, krom alaşımı ile elde edilir.Türkiye’de, esas itibariyle Türk-İslam Medeniyeti, 1071 Malazgirt Zaferi ile başlar.