Toplumsal Yapıyı Açıklayan Kavram ve Kuramlar ders notları



*** Toplumsal Yapıyı Açıklayan Kavram ve Kuramlar

Anahtar Kavramlar

Toplum, insanları etkileyen gerçek ilişkiler bütünüdür. Herbert Spencer toplumsal yapı kavramını ilk kullanan kişi olmasına karşın, bu kavram o dönemde pek açıklığa kavuşamamıştır.

Toplumsal yapı, toplumda sürekli ve örgütlü sosyal ilişkilerin bütünüdür.

Toplumsal yapının parçaları; toplumsal statü, toplumsal rol, toplumsal gruplar, toplumsal sınıf, toplumsal ağ, toplumsal kurumlar ve kültürdür.

Statü, kişinin toplumsal yapı içinde bulunduğu konumdur.

Toplumsal sınıf, insanların toplumsal ve ekonomik pozisyonlarına göre bu pozisyonun bilincinde olsun veya olmasın bölünmeleridir.

Toplumsal ilişkiler ağı, bireyin grup içi ve dışı bütün ilişkilerini içine alır. Bu ağ sayesinde bireyler ve gruplar, haberleri, bilgileri ve kaynakları paylaşırlar.

Toplumsal kurum, toplumun yapısı ve temel değerlerinin korunması bakımından zorunlu sayılan, nispeten sürekli kurallar topluluğudur.

Kültür, toplumda yaşayan insanların bütün öğrendikleri ve paylaştıklarını kapsayan bir kavramdır.

Toplumsal yapıyı açıklayan kuramların başlıcaları yapısalcılık, yapısal fonksiyonalizm, sosyal alışveriş kuramı, çatışma kuramı ve evrimci sentez kuramıdır.

Türkiye’de toplumsal yapı üzerine yapılan ilk çalışmalar, Ziya Gökalp ve Prens Sabahattin tarafından gerçekleştirilmiştir.

Türk sosyoloji yazınında 1945-1972 yılları arasında toplumsal yapı ile ilgili çalışma yapan sosyologların başlıcaları Behice Boran, Mübeccel Belik Kıray, Nihat Nirun, Nevzad Yalçıntaş, İbrahim Yasa, Orhan Türkdoğan, Tahir Çağatay ve Ömer Bozkurt’tu.

Türk sosyoloji yazınında 1985 ve sonrasında toplumsal yapı üzerine çalışma yapan başlıca araştırmacılar; Emre Kongar, Korkut Boratav, Birsen Gökçe, Beylü Dikeçligil, Aytül Kasapoğlu ve Mehmet Ecevit’tir.

Amaçlarımız

Toplumsal yapı kavramını tanımlamak.

Toplumsal yapı, toplumda organize olmuş sosyal ilişkilerin bütünüdür.

*** Toplumsal yapıyı oluşturan parçaları açıklamak.

Toplumsal yapının parçaları toplumsal statü, toplumsal rol, toplumsal gruplar, toplumsal sınıf, toplumsal ilişkiler ağı, toplumsal kurumlar ve kültürdür. Statü, kişinin toplumsal yapı içinde işgal ettiği konumdur. Rol, belirli bir statüyü işgal eden kişiden beklenen davranıştır. Toplumsal grup, en az iki kişiden meydana gelen, benzer değer ve beklentileri paylaşan bireylerin düzenli etkileşimleri sonucu ortaya çıkan bir birleşmedir.

Toplumsal sınıf, insanların toplumsal ve ekonomik pozisyonlarına göre bu pozisyonun bilincinde olsun veya olmasın bölünmeleridir. Toplumsal ilişkiler ağı bir bireyin hem grup içinde hem de diğer gruplar, kuruluşlar ve kurumlarla olan bütün ilişkilerini kapsayan ağdır. Toplumsal kurum, toplumun yapısı ve temel değerlerinin korunması bakımından
zorunlu sayılan, nispeten sürekli kurallar topluluğudur. Kültür, toplumda yaşayan insanların bütün öğrendikleri ve paylaş- tıklarını kapsayan bir kavramdır.

*** Toplumsal yapıyı farklı kuramlar ışığında değerlendirmek.

Yapısalcılık, inceleme konusu olarak yapıyı ele almak gerektiğini ileri süren çeşitli bilim dallarındaki ortak görüşün adıdır. Yapısalcılık bilimsel bir yöntem olduğu kadar bir ideolojidir. Yapısal fonksiyonalizm, toplumsal kurumları toplum içinde yerine getirdikleri fonksiyonlarına göre inceleyen bir yaklaşımdır. Sosyal alışveriş kuramı, kökenleri ekonomi ve davranış psikolojisine bağlanan ve sosyolojiden çok sosyal psikolojiye dayanan bir kuramdır. Çatışma kuramı, toplumu, temel maddi gereksinimler ve kaynakları elde ederken çatışan grupların bir sistemi olarak görür. Çatışma kuramı sosyal kökeni alt sınıf olan bir grup sosyolog tarafından ortaya atılmıştır. Evrimci sentez kuramı, Lenski’nin çatışma kuramı ile fonksiyonalizmi evrimci bir çerçevede sentezlemeye çalıştığı bir tabakalaşma kuramıdır.

*** Türkiye’nin toplumsal yapısı ile ilgili çalışmalar yapan başlıca araştırmacıların isimlerini listelemek.

Türkiye’nin toplumsal yapısı üzerine çalışma yapan başlıca araştırmacılar: Ziya Gökalp, Prens Sabahattin, Behice Boran, Mübeccel B.Kıray, İbrahim Yasa, Tahir Çağatay, Nihat Nirun, Ömer Bozkurt, Nevzad Yalçıntaş, Niyazi Berkes, Şerif Mardin, Özer Ozankaya, Eyüp Kemerlioğlu, Korkut Boratav, Emre Kongar, Orhan Türkdoğan, Birsen Gökçe, Nur Serter, Beylü Dikeçligil, Aytül Kasapoğlu, Mehmet Ecevit ve Bahattin Akşit’tir.

Yaşadığınız bölgede ya da turist olarak gezdiğiniz bölgelerde arkeoloji ve etnografya müzelerini ziyaret ederek geçmiş dönemlerde Anadolu’da yaşamış toplumları ve yaşam biçimlerini değerlendirmeye çalışınız.

Yaşadığınız ya da turist olarak ziyaret edeceğiniz bölgede hangi müzelerin olduğunu Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığının İnternet adresinden (www.kultur.gov.tr) öğrenebilirsiniz. Ülkemizde Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı 98 Müze Müdürlüğü, 90 bağlı birim ve 129 düzenlenmiş ören yeri olmak üzere, ziyaret edilebilir 317 ünite aynı zamanda birer eğitim ve bilim kurumu olarak hizmet vermektedir.

Öğrencilik statüsü dışında hangi statülere sahip olduğunuzu düşünün.

Anne babanızın çocuğu olarak sahip olduğunuz bir statünüz vardır. Bunun yanında cinsiyetiniz yani kadın ya da erkek olmamız bir başka statünüzdür. İnsanın yaşı örneğin; çocuk, genç, orta yaşlı ya da yaşlı olması ona toplumda bize farklı statüler getirir. Eğer çalışıyorsanız, bir çalışan olarak statümüz vardır. Örneğin, memur ya da işçi olmak gibi. Eğer evliyseniz; bir eş olarak statünüz vardır. Çocuğunuz varsa bir anne veya baba olarak statünüz vardır. Yaşamımız boyunca birçok statüye sahip oluruz ve bu statülerin gerektirdiği rolleri yerine getiririz.

*** Sahip olduğunuz öğrencilik statüsünün gerektirdiği roller nelerdir?

Öğrencilik statüsünün gerektirdiği roller açısından örgün eğitim alan biri için dönem başlarında kayıt yaptırmak, derslere devam etmek, derslerine çalışmak, sınavlara girmek ve ödev vb. uygulamaları yapmak, okul yönetmeliğine uymak, mezun olmak sayılabilir. Bir açıköğretim öğrencisinin rolleri ise benzer şekilde dönem başında kayıt yaptırmak,
derslerine çalışmak, sınavlara girmek, derslerini başarıyla geçmek ve mezun olmak biçiminde sıralanabilir.

*** Üyesi olduğunuz toplumsal gruplar nelerdir?

İçinde bulunduğumuz grupların başında aile gelir. Bunun yanında arkadaş grupları olabilir. Gerek iş ortamında gerekse iş ortamı dışında arkadaşlarımızla birçok paylaşım yaşarız. Yüz yüze, sıcak samimi ilişkilerin yaşandığı bu tür ilişkilerimiz yanında, resmî ilişkilerimiz de vardır. Örneğin, amir ve memur arasındaki iş ilişkisi gibi. Hobilerimizle ilgili olarak bir grubun üyesi olabiliriz. Örneğin; zekâ oyunları veya gezi kulübü.

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir