YÜKSELME DÖNEMİ (1453-1579) 

Yükselme Devri Padişahları:

     Fatih( II. Mehmet ), II. Bayezıt, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, II.  Selim ve III.  Murat

II.MEHMET DÖNEMİ (FATİH) (1451-1481)

Amaçları:

• İstanbul’u fethetmek.
• Anadolu’yu bir yönetim altında birleştirmek.
• Karadeniz ticaret yoluna hakim olmak.

***Fatih, Yükselme döneminin ilk padişahıdır.

***Fatih döneminde ilk Osmanlı altın parası basılmıştır.

İSTANBUL’UN FETHİ (6 NİSAN-29 MAYIS 1453)

İstanbul’un fethinin sebepleri:

• Bizans, Osmanlıların Rumeli’den Anadolu’ya,Anadolu’dan Rumeli’ye asker geçirmelerine engel oluyordu.
• Bizans, Avrupa devletlerini, Anadolu beyliklerini ve Osmanlı şehzadelerini Osmanlılar aleyhine kışkırtıyordu.
• Rumeli’de kesin hakimiyet için İstanbul’un fethi şarttı..
• Osmanlı padişahları devleti Rumeli’de Edirne’den, Anadolu’da Bursa’dan yönetiyorlardı.İstanbul’un fethi ile tek merkezden yönetim sağlanacaktı.
• İstanbul kara ve deniz yollarının üzerinde bulunması sebebiyle ticari önem taşıyordu.
• İstanbul Hıristiyanlar için önemli bir dini merkezdi.

Osmanlı Devleti’nin fetih için yaptığı hazırlıklar

• Bizans’a deniz yoluyla gelebilecek yardımları önlemek amacıyla Anadolu Hisarı’nın karşısına Boğazkesen adı verilen Rumeli Hisarı yapıldı.
• Bizans’ın İstanbul dışındaki toprakları alınarak batı ile bağlantısı kesildi.
• Surları aşmak için yürüyen tekerlekli kuleler yapıldı.
• Kuşatmayı denizden desteklemek için 400 gemiden oluşan donanma hazırlandı.
• Edirne’de büyük toplar döküldü. ( Bunların en büyüğü şahi topudur.)
• Aşırtma gülleler atacak havan topları yapıldı.
• Avrupa’dan gelecek saldırılara karşı Mora ve Balkanlara kuvvet gönderildi.

Bizans’ın hazırlıkları:

• İmparator XI. Konstantin, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi. Böylece papanın yardımıyla Avrupa devletlerinin desteğini sağlamak istiyordu.
• Haliç’in girişi kalın zincirlerle ve eski gemilerle kapatıldı.
• Halk silahlandırılıp surlar tamir edildi.
• Grejuva (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirildi.

İstanbul’un fethinin Türk tarihi açısından sonuçları:

• Osmanlı Devleti için yükselme dönemi başladı.
• İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu.
• Boğazlar Osmanlı hakimiyetine girdi.
• Karadeniz ticaret yolu Osmanlıların eline geçti.
• Türklerin Avrupa’ya yerleşmeleri hızlandı.
• Mehmet, Fatih unvanını aldı.
• Osmanlıların Rumeli ve Anadolu’daki toprakları bütünleşti.
• Osmanlıların İslam dünyasındaki saygınlığı arttı.

İstanbul’un fethinin dünya tarihi açısından sonuçları:

• Şehirleri çevreleyen surların toplarla yıkılacağı anlaşıldı. Avrupalı krallar derebeylerinin şatolarını toplar ile yıkarak Ortaçağ feodalite rejimine son verdiler.
• İpek ve baharat yolları Türklerin eline geçince Avrupalı denizciler başka deniz yolları aramak zorunda kaldılar ve coğrafi keşifler başladı.
• 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Roma imparatorluğu tarihe karıştı.
• İstanbul’un fethinden sonra İtalya’ya kaçan bilginler orada Rönesans hareketini başlattılar.
• İstanbul’un fethi Ortaçağ’ın sonu, Yeniçağ’ın başlangıcı olarak kabul edildi.

MORA’NIN FETHİNİN SEBEPLERİ:

• Mora’da Bizans imparatorunun akrabaları vardı. İleride Bizans üzerinde hak iddia edebilirlerdi.
• Mora, Osmanlıların İtalya’ya yapacakları seferlerde askeri üs olarak kullanılabilirdi.

FATİH’İN BATI SEFERLERİ:

Sırbistan, Mora, Eflak, Boğdan, Bosna, Hersek, Arnavutluk, İtalya, Atina

FATİH’İN DOĞU SEFERLERİ:

***Amasra,

***Sinop,

***Trabzon, Karamanoğlu koprakları ( Konya ve çevresi),

***Akkoyunlu toprakları (Doğu Anadolu, Erzincan bölgesi),

***Candaroğlu toprakları ( Kastamonu ve çevresi),

****Kırım*****

*******Fatih, Mora ve Trabzon’u alarak Bizans’ın yeniden dirilme umutlarını sona erdirmiştir.****

FATİH DÖNEMİNDE ELE GEÇİRİLEN ADALAR:

Gökçeada, Taşoz,  Bozcaada,  Limni,  Midilli,  Semadirek,  Eğriboz , Zenta, Kefalonya,  Ayamavra adaları fethedildi.  Rodos kuşatıldı ise de alınamadı.

16 YIL SAVAŞLARI

Tarih: 1463-1479

Taraflar: Osmanlı X Venedik

Sebep: Osmanlıların Ege adalarını ele geçirmeleri Venedik’in doğu ticaretine zarar veriyordu.

Sonuç: 16 yıl süren savaş sonunda Eğriboz başta olmak üzere bir çok ada ele geçirildi ve Venedikliler ile barış yapıldı. Antlaşma ile Venedik Osmanlı sularında ticaret yapma ve İstanbul’da balyos (elçi) bulundurma hakkı kazandı.

OSMANLI-MEMLUK İLİŞKİLERİNİN BOZULMA SEBEPLERİ:

• Osmanlıların Memluk hâkimiyetindeki Dulkadiroğullarının iç işlerine karışmaları.
• Osmanlıların Memluklardan Hicaz suyollarının tamiri için müsaade istemeleri.
• Memlukların Dulkadir beyi Şahsuvar Bey’i öldürmeleri.

Sonuç: Fatih, Memluklar üzerine sefere çıkmaya karar verdiyse de Gebze yakınlarında ölünce sefer yarıda kaldı.

OTLUKBELİ SAVAŞI

Tarih:1473

Taraflar: Fatih SM X Akkoyunlu Uzun Hasan

Sebep: Akkoyunlu Uzun Hasan’ın Osmanlılara karşı kullanmak üzere Venediklilerden ateşli silahlar almak istemesi.

Sonuç:Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine girdi.

Önemi: Osmanlılar Anadolu’daki en büyük rakiplerinden birini ortadan kaldırmıştır.

İTALYA SEFERİ (OTRANTO SEFERİ)

Tarih:1480

Taraflar: Osmanlı X Napoli Krallığı

Sebep: Roma’yı fethetmek.

Sonuç: Fatih’in ölümüyle sefer yarıda kaldı.

KIRIM’IN OSMANLILARA KATILMASININ ÖNEMİ:

Fatih:

• Karadeniz ticaret yolunun güvenliğini sağlamak,
• Moskova Prensliği’nin güneye yayılmasını engellemek,
• Ceneviz ticaretine son vermek için Kırım’ı Osmanlılara bağlamak istedi.

Kırım’ın Osmanlılara katılması ile:

• Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.
• Karadeniz kıyılarındaki doğu ticaret yolları Osmanlıların eline geçti.
• Osmanlılar Eflak ve Boğdan’ı doğudan kontrol etmek imkanına kavuştular.

FATİH KANUNNAMESİ:

Fatih Kanunnamesi, sadrazam Karamani Mehmet Paşa tarafından hazırlanmıştır.

Hükümdar devletin bekası için kardeşlerini katledebilir.  Bu kanunname sayesinde Osmanlılar 600 sene varlıklarını devam ettirebilmişlerdir.

*Fatih’in ölüm haberi Roma’ya ulaşınca İtalya’da toplar atılıp, günlerce şenlikler yapıldı. Papa, bütün Avrupa kiliselerinde üç gün çanların çalınıp şükür ayinleri yapılmasını emretti.

II.BAYEZİD ( VELİ, SOFU) (1481-1512)

Amacı: Devletin  iç düzenini sağlamak

*Hayatta iken tahtı oğlu Yavuz Sultan Selim’e bırakmak zorunda kalmıştır.

*II. Bayezid döneminde Karamanoğulları’na kesin olarak son verilmiştir.

CEM OLAYI’NIN ÖNEMİ:

Fatih öldüğünde büyük oğlu Bayezid Amasya ( Veliaht sancağı), küçük oğlu Cem ise Konya valisi idi.  Fatih döneminde devşirmeler ile Türk kökenli devlet adamları arasında nüfuz mücadelesi başladı. Mücadeleyi devşirmeler kazandı.  Devşirmeler II.Bayezid’i, Türkler Cem’i destekliyorlardı. Ağabeyi ile savaşan Cem Sultan sırasiyle Memluklara, Karamanoğullarına ve Rodos şövalyelerine sığındı. Şövalyeler Cem Sultan’ı Papa’ya teslim ettiler. Memlukler, Cem Sultan sayesinde Osmanlıların içişlerine karışabileceklerdi. Karamanoğulları, Cem Sultan sayesinde beyliklerini yeniden kurabileceklerdi.  Rodos şövalyeleri, yaşadığı sürece Cem Sultan için II.Bayezid’den büyük paralar aldılar. Papa, Cem Sultan’ın komutasında Türkler üzerine bir Haçlı seferi düzenleyecekti. Papa buna karşılık Cem Sultan’a Osmanlı padişahlığını teklif etmiştir. Bu teklifi Cem Sultan kabul etmeyince Papalık tarafından zehirlenerek öldürülmüştür (1495).

Cem Olayı sonunda Devşirme yöneticiler II.Bayezid’i tahtta tutarak Türk yöneticileri yönetimden uzaklaştırmayı başardılar. Bu durum devletin son bulmasına kadar devam etti.

BOĞDAN SEFERİNİN ÖNEMİ:

Balkan toprakları ile Kırım arasındaki karayolu bağlantısı sağlanmış ve Karadeniz’in bütün batı sahili ele geçirilmiştir.

****OSMANLI- MEMLUK İLİŞKİLERİNİN BOZULMA SEBEPLERİ****

• Memluk sultanı Kayıtbay’ın Cem Sultan’ı desteklemesi.
• Memlukların Dulkadir ve Ramazanoğlu topraklarına saldırması.
• Hindistan hakimi II.Mahmut Şah’ın Osmanlılara yolladığı hediyelere Memlukların el koyması savaşı kaçınılmaz hale getirmiştir.

Sonuç: II.Bayezid döneminde Çukurova bölgesinde Memlukler ile yapılan savaşlar 6 yıl sürdü.( 1485-1491).taraflar birbirine üstünlük sağlayamayınca anlaşma yapıldı. Osmanlı Devleti savaşta aldığı Adana ve Tarsus’u Hicaz bölgesinin vakıf toprağı olduğu için geri vermeyi kabul etti.

OSMANLILAR İÇİN ANADOLU’DAKİ 3 BÜYÜK TEHLİKE

1-Timur (Ankara Savaşı)

2-Uzun Hasan (Otlukbeli)

3-Şah İsmail (Çaldıran)

ŞAH İSMAİL’İN AMACI:

Şii mezhebinin taraftarlarını çoğaltarak Anadolu’yu ele geçirmek.

ŞAHKULU İSYANI:

Tarih: 1511

Sebep: Şahkulu, Şah İsmail’in amacını gerçekleştirmek için isyan etti.

Sonuç: Osmanlı kuvvetleri isyanı güçlükle bastırdı.

Önemi: Osmanlı kuvvetleri isyanı güçlükle bastırınca II.Bayezid siyasi otoritesini kaybetti ve oğulları arasında taht mücadelesi başladı.

BURAK ADASI SAVAŞI

Tarih: 1499-1502

Taraflar: Osmanlı X Venedik

Sebep: Venedikliler Mora halkını Osmanlılara karşı isyana teşvik ediyorlardı.

Sonuç: İnebahtı, Modon, Koron ve Navarin kaleleri Osmanlılara geçti.

Önemi: 1-İnebahtı’nın alınması ile Osmanlılar Adriyatik Denizi’nde önemli bir askeri üs elde ettiler. 2-Osmanlılar topu ilk defa denizde tabiye aracı olarak kullandılar.

1. BAYEZİD’İN MÜSLÜMAN VE YAHUDİLERE HİZMETİ

İspanya’daki Müslüman ve Yahudiler büyük bir baskı altındaydılar. II.Bayezid, Kemal Reis idaresindeki bir donanmayı İspanya’ya yolladı. Donanma Müslümanları Kuzey Afrika’ya, Yahudileri Selanik ve İstanbul’a taşıdı. (1505)

         I.SELİM DÖNEMİ (YAVUZ) (1512-1520)

Amacı:

• Bütün Türk ve Müslümanları Osmanlı bayrağı altında toplamak.
• İran’ı ele geçirip Türkistan’a ulaşmak.

******Unvanı: Hadimül-haremeyn  (Mekke ve Medine’nin koruyucusu)

KARIŞTIRAN SAVAŞI

Tarih: 1512

Taraflar: II. Bayezid X Yavuz Sultan Selim

Sebep: Şehzade Selim babasını tahttan indirerek padişah olmak istiyordu.

Sonuç: Yavuz Sultan Selim savaşı kaybetti. Ancak II.Bayezid, Selim’i destekleyen Yeniçerilerin ayaklanması üzerine 1512’de tahtı Sultan Selim’e bırakmak zorunda kaldı. (Yavuz kardeşleri Ahmet ve Korkut’u öldürttüğü için ikinci bir Cem Olayı yaşanmadı.)

ÇALDIRAN SAVAŞI

Tarih: 1514

Taraflar: Yavuz SS X Şah İsmail (Safeviler)

Sebep:Şah İsmail’in Şii mezhebini Osmanlı topraklarında yaymak istemesi

Sonuç:

1. Doğu Anadolu Osmanlı idaresi altına girdi.
2. Dulkadiroğlu beyliğine son verildi ve toprakları Osmanlı hakimiyetine girdi.
3. Tebriz-Halep, Tebriz-Bursa ipek yolu Osmanlı kontrolüne geçti.
4. Şah İsmail hazinesini bırakarak kaçtığı için Osmanlılar büyük ganimet elde ettiler.
5. Şiiliğin Anadolu’da yayılması geçici olarak önlenmiştir.

Önemi:

1. Savaş Osmanlı ateşli silahlarının üstünlüğünü göstermiştir.
2. Yeniçeriler ilk defa padişahın otağını kurşunlamışlardır. Amaçları padişahı savaştan vazgeçirmekti. Yeniçeriler kendilerini Şii Bektaşi olarak adlandırıyor ve Şiiler üzerine sefer yapmak istemiyorlardı.

TURNADAĞ SAVAŞI

Tarih: 1515

Taraflar: Yavuz Sultan Selim X Dulkadiroğulları

Sebep: Yavuz Sultan Selim Çaldıran seferine giderken Dulkadiroğulları kuvvetlerinin yanında yer almasını istemiş, Dulkadiroğulları bu teklifi kabul etmemişlerdi.

Sonuç:

1. Dulkadiroğulları toprakları Osmanlılara katıldı.
2. Osmanlılar Memlukler ile komşu oldular.

****Önemi:  Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmıştır.

MISIR SEFERİ 

1-MERCİDABIK SAVAŞI

Tarih:1516

Taraflar: Osmanlılar X Memlukler

Sebepleri:

• İslam dünyasının liderliği için Yavuz Sultan Selim halifeliği Memlukler’den almalıydı.
• Kansu Gavri’nin adaletsiz yönetimi yüzünden Memluk halkı Osmanlılardan yardım istemişti.
• Hint Okyanusu’ndaki Portekiz korsanları İslam’ın kutsal şehirlerine saldırıyor ve Memlukler buna karşı bir tedbir almıyorlardı.
• Mısır alınırsa Baharat yolu Osmanlıların eline geçecek ve Avrupa ülkeleri ekonomik yönden Osmanlılara bağlanacaktı.

Sonuçları:

1-Suriye, Filistin ve Lübnan Osmanlıların eline geçti.

2-Mısır yolu Osmanlılara açıldı.

3- Ramazanoğulları Osmanlılara katıldı.

4- Kansu Gavri öldürüldü.

2-RİDANİYE SAVAŞI:

Tarih:1517

Taraflar: Osmanlı X Memlukler

Sebep: Yavuz Sultan Selim’in Memluklere son darbeyi vurmak istemesi

Sonuç: Kahire fethedildi ve Memluk Devleti sona erdi.

MISIR SEFERİ’NİN SONUÇLARI:

• Mısır, Suriye, Filistin,Lübnan ve Hicaz bölgesi Osmanlı topraklarına katıldı.
• Kutsal emanetler, Mekke ve Medine’nin anahtarları Osmanlılara teslim edildi. Halifelik Osmanlılara geçti. (Osmanlı padişahları 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’na kadar bu unvanı kullanmadılar.)
• Baharat ticaret yolu Osmanlılara geçti. (Ancak  coğrafi keşiflerin yapılmasından dolayı Osmanlılar Baharat yolundan istedikleri gibi faydalanamamışlardır.)
• Mısır seferi sonunda Osmanlı hazinesi tamamiyle doldu.
• Venedikliler Kıbrıs için Memluklere verecekleri vergiyi bundan sonra Osmanlılara ödemeye başladılar.
• Mısır’ın fethi ile Kuzey Afrika seferleri için önemli bir üs elde edildi.
• Yavuz, savaştan sonra halife ve akrabalarını idari tedbir olarak, alim ve şeyhleri medreselerde yararlanmak üzere İstanbul’a getirdi.

Önemi:

1. Halifelik Osmanlılara geçti.
2. Mısır seferi ile Osmanlı ateşli silahları ile hiçbir devletin boy ölçüşemeyeceği anlaşıldı.

     NOT: Osmanlı Devleti Baharat yolundan beklenen ticari   kazancı elde edemedi. Çünkü Avrupalıların Ümit Burnu’nu bulmalarıyla Coğrafi yollar değişmiştir.

     NOT: Yavuz’un İran ve Mısır seferleri sonucunda burada  bulunan kültürel eserler ile bilim adamları ve sanatçılar İstanbul’a getirilmiş, böylece Osmanlı  Kültüründe doğunun etkisi artmıştır.

      YAVUZ SULTAN SELİM’İN DOĞU SİYASETİ:

  Yavuz Sultan Selim’in amacı bütün Türkleri ve müslümanları tek bayrak altına toplayarak Türk-İslam birliğini sağlamaktı.

*Yavuz Sultan Selim şir-i pençe (aslan pençesi) adı verilen bir çıban sebebiyle ölmüştür.

I.SÜLEYMAN DÖNEMİ ( KANUNİ) (1520-1566)

Amacı: 1-Avrupa krallarını dize getirmek. 2-Akdeniz’de  Osmanlı hakimiyetini sağlamak

***Unvanı, Kanuni, muhteşem ve büyüktür.

***Osmanlı tahtında en uzun kalan padişahtır.

*16.yy. ortalarında Roma Germen İmparatoru Şarlken, Akdeniz ve Orta Avrupa’da Osmanlıları tehdit ettiği için Kanuni, Batıya yönelmiştir.

*I.Süleyman’ın ilk kanunu, YSS zamanında İran üzerinden yapılan ipek ticareti yasağını kaldırmasıdır.

İÇ İSYANLAR

• Canberdi Gazali İsyanı: Memluk kumandanlarından Canberdi Gazali Memluk Devleti’ni yeniden kurmak için Şam’da isyan etti ise de isyan bastırıldı.
• Ahmet Paşa İsyanı: Sadrazam olması gerekirken Mısır valiliğine atanmış ve burada isyan etmiştir. İsyan bastırıldı.
• Kalenderoğlu İsyanı: Maraş civarında çıkan dini karakterli bir Şii isyanıdır. Bu isyana tımarlarının ellerinden alınmasını bahane eden Dulkadiroğlu sipahileri de katılmıştır. İsyan bastırılmış, Kalenderoğlu İran’a kaçmıştır.
• Baba Zünun İsyanı: Vergilerinin ağırlığını bahane eden Baba Zünun Yozgat (Bozok)’ta isyan ettiyse de isyan bastırılmıştır.

BELGRAT’IN FETHİ

Tarih: 1521

Sebep: Avrupa üzerinde baskı kurabilmek ve siyasi-askeri gelişmelere anında müdahale edebilmek için Macaristan’ın önemli bir kalesi olan Belgrat’ın fethi gerekliydi.

Sonuç: II. Murat, Belgrat’ı kuşattı ancak alamadı. Fatih, Sırbistan seferinde Belgrat hariç bütün Sırbistan’ı fethetti (1459). Kanuni, II. Murat, Fatih ve II.Bayezid’in kuşatıp alamadığı Belgrat’ı, 1521’de Tuna’dan ve karadan kuşatarak fethetti.

Önemi: 

1. Belgrat Orta Avrupa’ya yapılacak seferler için önemli bir üs olmuştur.
2. Macaristan yolu Türklere açıldı.
3. Belgrat’ın fethiyle Osmanlılar Balkanlarda kesin olarak hakimiyet kurmuş oldu.

MOHAÇ MEYDAN MUHAREBESİ

Tarih: 29 Ağustos 1526

Taraflar: Osmanlılar X Macarlar

Sebep:  Pavia Savaşı’nda Alman İmparatoru Şarlken’e esir düşen Fransız kralı Fransuva’yı kurtarmak. 2- Kanuni Fransuva’yı kurtararak Avrupa’daki Haçlı birliğine Fransa’nın katılmasını engellemek istemiştir.

Sonuç:

• Macaristan’ın tamamı ele geçirildi ve Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında tampon bir Macar krallığı kuruldu.
• Madrit Antlaşması ile I.Fransuva serbest bırakıldı.
• Mohaç Meydan Muharebesi’nde Macar ordusunun tamamı imha edildiği için Macaristan’da Türklerin karşısına çıkabilecek bir güç kalmadı.
• Macar Kralı II. Lui savaş meydanında öldü.

Önemi: Macaristan Osmanlı Devleti’ne bağlı bir krallık haline geldi.

I.VİYANA KUŞATMASI

Tarih:1529

Taraflar: Osmanlılar X Macarlar

Sebep: Yanoş Zapolya’nın Macar kralı olmasını Avusturya arşidükü Ferdinad’ın istemiyordu ve Ferdinand, Budapeşte’yi (Budin) ele geçirdi.

Sonuç: Budapeşte geri alındı ama Ferdinand ordusu ile ortada yoktu. Bu sebeple Osmanlı ordusu Viyana’yı kuşattı. Ancak ordu, kuşatma için hazırlıksız gelmişti ve kış mevsimi yaklaşmıştı. Bu sebeplerden dolayı I.Viyana kuşatması başarısız olmuştur

ALMAN SEFERİ

Tarih: 1533

Taraflar: Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Avusturya kralı Ferdinand, Macar kralı olmak için tekrar Budapeşte’yi kuşattı.

Sonuç: 1-Avusturya ve Almanya içlerine kadar giren Osmanlı ordusunun karşısına Ferdinand veya Şarlken çıkmadığı için ordu geri döndü. 2- İstanbul barışı ile savaş durumu sona erdirildi.

İSTANBUL BARIŞI

Tarih:1533

Taraflar: Osmanlılar-Avusturya

Önemi:

• Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk olacaktır.
• Ferdinand, Yanoş’un Macar kralı olmasını kabul etti.
• Ferdinand, Osmanlılara yılda 30 bin duka altın vermeyi kabul etti.

*İstanbul Barışı ile Macaristan 2’ye ayrıldı. 1. kısım Osmanlı Devleti’nin korumasında Yanoş’a, 2. kısmı vergi vermek şartı ile Ferdinand’a bırakılmıştır.

(Ferdinand, Macar krallığı için yaptığı savaşlar hep başarısızlıkla sonuçlanınca Alman imparatorunun tavsiyesi ile Osmanlılar ile anlaştı. Osmanlılar:1-Osmanlı-Safevi ilişkileri bozulmuştu. Kanuni İran seferine çıkmak istiyordu. 2- Macaristan seferleri Osmanlılara pahalıya mal olduğu için Avusturya ile anlaştılar.)

MACARİSTAN SEFERİ:

Tarih: 1541

Taraflar: Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Avusturya kralı Ferdinand, Macar kralının ölümü üzerine yeniden Macaristan’a saldırdı.

Sonuç:Macaristan üçe ayrıldı. Bir kısmı Ferdinand’a, 2. kısmı Budin Beylerbyilği adı ile Osmanlılara, 3. kısmı da Erdel krallığı adı ile Yanoş’un oğlu Sigismund’a bırakıldı.

MACARİSTAN SEFERİ

Tarih: 1543

Taraflar: Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Ferdinand, Osmanlılara bırakılan Macaristan topraklarını istedi, isteği kabul edilmeyince Budin’i kuşattı.

Sonuç: Osmanlılar Estergon ve İstolni-Belgrat kalelerini fethetti. Antlaşma ile savaş sona erdi.

ERDEL SEFERİ:

Tarih: 1551

Taraflar: Osmanlı X Avusturya

Sebep: Ferdinand, Erdel’in iç işlerine karışıyordu.

Sonuç:Osmanlılar Erdel ve Macaristan’da bir çok kaleyi aldılar. Ferdinand 1562’de barış isteyince yeniden antlaşma yapıldı.

ZİGETVAR SEFERİ

Tarih:1566

Taraflar:Osmanlı X Avusturya

Sebep: Ferdinand’ın ölümü ile yerine geçen oğlu Maksimilyan 1562 antlaşmasını tanımadı ve vergisini göndermemeye başladı.

Sonuç: Zigetvar Kalesi fethedildi.

Önemi: Zigetvar seferi Kanuni’nin 13. ve son seferidir.

KAPİTÜLASYONLAR ( İMTİYAZAT-I MAHSUSA)

(OSMANLI-FRANSIZ TİCARET ANTLAŞMASI) (AHİDNAME) (UHUD-I ATİKA)

OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ

• Kanuni, I.Fransuva’yı Mohaç Meydan Muharebesi ile Şarlken’den kurtarmıştı. Kanuni böylece hem Hıristiyan birliğini parçalamış, hem de Avrupa’da kendisine bir müttefik bulmuştu.
• Osmanlı-Fransız ittifakı ve Kanuni’nin Macaristan, Alman seferleri, I.Viyana kuşatması Avrupa’da Türkler aleyhine dini bir heyecanın ortaya çıkmasına sebep olmuştu. Bu gelişmeler karşısında Fransa, Osmanlılara karşı iki yüzlü bir siyaset izlemeye başladı.

FRANSA KAPİTÜLASYONLARI NİÇİN KABUL ETTİ

• Avrupa’da kendisine karşı oluşturulan cephede sırtını Asya’da Osmanlılar gibi güçlü bir devlete dayamak istiyordu.
• Fransa Şarlken’e karşı Kanuni’ye güvenmek istiyordu.

OSMANLILAR KAPİTÜLASYONLARI NİÇİN VERDİLER

1. Kanuni, Şarlken’in Avrupa’da kendisine karşı kuracağı bir Haçlı ordusunda Fransa’nın bulunmasını engellemeye çalışıyordu.
2. Kanuni Fransızları Akdeniz limanlarına çekerek Akdeniz ticaretini canlandırmak istiyordu.
3. Kanuni, Katolik mezhebini savunan Şarlken’e karşı, Şarlken ve Papa’nın ortadan kaldırmak istediği ve Fransa’da gelişen Protestan mezhebini güçlendirmek istedi. Böylece Hıristayan birliği bozulmuş olacaktı.

***** Kapitülasyonlar Kanuni ile Fransuva’nın yaşadığı sürece geçerliydi. Ancak I.Mahmut döneminde kapitülasyonlar sürekli hale getirildi(1740-Fransa). Osmanlı Devleti kapitülasyonlar yüzünden Avrupalı tüccarların açık pazarı haline geldi. Her alanda Osmanlıların geri kalmasını sağlayan kapitülasyonlar 1923 Lozan Antlaşması ile kaldırılmıştır.

  KAPİTÜLASYONLARLA İLGİLİ ÖNEMLİ NOTLAR:

1. İlk ticari ayrıcalıklar Fatih döneminde Venediklilere verilmiştir.
2. Kanuni’nin Fransızlarla kapitülasyon antlaşması yapmasının nedeni, Şarlken’e karşı Fransa’yı güçlü kılarak, Avrupa hırıstiyan birliğinin oluşmasını önlemekti.
3. Bu antlaşma süresiz değildi. İki hükümdarın yaşadığı dönemde geçerli olacaktı. Ancak Kanuni’nin ölümünden sonra Fransızlar’ın isteğiyle 5 kez yenilenmiş ve I. Mahmut döneminde 1740’da sürekli hale getirilmiştir.
4. Devletin gücünü koruduğu dönemlerde önemli bir sorun yaratmayan kapitülasyonlar, devletin gücünün azalmasına paralel olarak ve Avrupa’da sanayinin gelişmesiyle önemli bir sorun olmuştur.
5. Başlangıçta sadece Fransızlar’a verilen bu haklar genişletilerek, diğer Avrupa devletlerine de verilmiştir.
6. 1923 Lozan Antlaşmasıyla Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.

OSMANLI-RUSYA MÜNASEBETLERİ

• yy. ortalarında Rusya, Osmanlıların önemsemediği bir devletti. Bu tarihlerde Rusya, Osmanlıların bir eyaleti olan Kırım Hanlığı’na yıllık vergi veriyordu.
• Çar Fedor zamanında Moskova Patrikliği’nin kurulması, Osmanlı-Rus ilişkileri açısından çok önemlidir. Çünkü İstanbul Patrikhanesi’nden ayrılan Rusya bundan sonra Ortodoksların koruyucusu rolünü üstlendi ve bunu Osmanlı Devleti’ne karşı bir devlet politikası haline getirdi.
• Rusya, IV.İvan’ın Çar olmasından sonra güçlü bir devlet haline geldi. Ancak Çar İvan Osmanlı Devleti ile çatışmaya girmedi.

AVRUPA DEVLETLERİNE OSMANLILARIN ETKİSİ

*Türklerin Rumeli’ye geçişi Avrupalı devletleri değiştirdi. Bu tarihe kadar sürekli birbirleri ile savaşan Avrupalı devletler, bundan sonra birleşerek Osmanlılara karşı Haçlı orduları kurdular. Ancak Haçlı ordularının sürekli yenilmesi ve Osmanlı Devleti’nin Avrupalı devletlere ekonomik ayrıcalıklar vermesi bu birliği zaman zaman bozdu.

• Venedikliler Haçlı ittifakına girmek istemedi.
• Rusya ile Almanya arasında paylaşılma tehlikesi yaşayan Lehistan, Osmanlı Devleti ile dostluk kurmak zorunda kaldı.
• Fransa kapitülasyonlar yüzünden Haçlı ittifakına katılmadı.
• Avusturya ve Almanya üzerine düzenlenen seferler ile bu devletlerin güçlenmesine fırsat verilmedi.
• Macaristan Osmanlı topraklarına katıldı.

İRAN SEFERLERİ

Tarih: 1533, 1548, 1553,1577

Taraflar: Osmanlı X Safeviler

Sebep: Safevilerin Kanuni’nin batı seferlerini fırsat bilip Anadolu’ya saldırmaları

Sonuç. İran seferleri Amasya Antlaşması ve Ferhat Paşa Antlaşması ile son bulmuştur.

AMASYA ANTLAŞMASI

Tarih:1555

Taraflar: Osmanlılar X Safeviler

Maddeleri:Doğu Anadolu, Azerbaycan, Tebriz ve Bağdat Osmanlılar’da kaldı.

****Önemi: Osmanlılar ile Safeviler arasındaki ilk antlaşma

DENİZLERDE GELİŞMELER

RODOS’UN FETHİ

Tarih:1522

Sebep: Rodos’u ellerinde bulunduran St.Jean şövalyeleri Mısır, Suriye ve Anadolu arasındaki deniz taşımacılığını devamlı engelliyorlardı.

Sonuç:Rodos fethedildi ve şövalyeler Malta adasına yerleştirildi.

Önemi: 1-Mısır, Suriye deniz yolunun güvenliği sağlandı. 2-Rodos’un fethinde ilk kez havan topları kullanıldı.

PREVEZE DENİZ SAVAŞI

Tarih:  28 Eylül 1538

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar ( Barbaros Hayrettin Paşa X Andrea Doria)

Sebep: Akdeniz’de Osmanlı hakimiyetini sağlamak

Sonuç:

• Şarlken’in Akdeniz’deki üstünlüğü sona erdirildi.
• Akdeniz bir Türk gölü haline geldi.

Önemi: Preveze Deniz Savaşı’nın tarihi olan 28 Eylül ülkemizde Türk Denizcilik Günü olarak kutlanmaktadır.

HİNT DENİZ SEFERLERİ

Tarih:1538-1553

Taraflar: Osmanlılar X Portekizliler

Sebep:

• Portekizliler Basra Körfezi’ni kapatarak Baharat yolunu değiştirmişlerdi. Bu durum Osmanlı ekonomisine büyük zarar veriyordu.
• Portekizliler Müslüman tüccarlara zarar veriyorlardı.

Sonuç:

• Seferler başarısız olmuştur. Bunun sebebi Osmanlıların okyanuslara dayanıklı büyük gemilerinin olmayışı ve komutanlar arasındaki anlaşmazlıklardır.
• Osmanlılar, Kızıldeniz, Basra Körfezi, Arabistan, Habeşistan ve Doğu Sudan’a hakim olmuş, Yemen, Aden, Sudan ve Maskat, Eritre Osmanlı yönetimine girmiş ancak Portekizlileri Hint Okyanusu’ndan çıkaramamışlardır.

CERBE DENİZ SAVAŞI

Tarih: 1560

Taraflar: Osmanlılar X Haçlılar

Sebep: Haçlıların Türkleri Kuzey Afrika’dan atmak istemeleri

Sonuç: Batı Akdeniz’de ve Kuzey Afrika’da Türk üstünlüğü kesinleşti.

Önemi:

• Cerbe Deniz Savaşı, Preveze Deniz Savaşı’ndan sonra Osmanlıların Akdeniz’de kazandıkları en büyük deniz savaşıdır.

1. SELİM DÖNEMİ (SARI SELİM) (1566-1574)

Amacı: II.Selim’in veziriazamı Sokollu Mehmet Paşa savaş yapmayıp, devleti güçlendirmek ve yenilikler yapmak istiyordu.

*II.Selim’in unvanları Sarı ve Sarhoş’tur.

*II. Selim ordunun başında savaşa gitmeyen ilk padişahtır.

YEMEN İSYANI

Tarih: 1568

Sebep: Yemen’deki ailelere verilen bazı imtiyazların geri alınması üzerine isyan çıktı.

Sonuç: Özdemiroğlu Osman Paşa isyanı bastırdı.

Önemi: Yemen, isyanların en çok görüldüğü yerdir. Çünkü merkeze çok uzaktır.

ENDONEZYA SEFERİ ( AÇE SEFERİ) (SUMATRA SEFERİ)

Tarih: 1568-1569

Sebep: Açe Sultanlığı Osmanlılardan asker ve silah yardımı istedi.

Sonuç: Açe Sultanlığı’na giden Osmanlı kuvvetleri bir daha geri dönemediler.

KIBRIS’IN FETHİ

Tarih:1571

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar

Sebep: Anadolu, Suriye, Mısır arasındaki deniz yolunun güvenliği ve Doğu Akdeniz’e Osmanlıların tam hakimiyeti için Kıbrıs’ın fethi şarttı.

Sonuç:1-Osmanlılar Doğu Akdeniz’e hakim oldular. 2- Güney kıyılarımızın güvenliği sağlandı.

İNEBAHTI SAVAŞI

Tarih: 1571

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar

Sebep: Osmanlıların Kıbrıs’ı fethetmeleri

Sonuç: Haçlı donanması, İnebahtı’da demirli bulunan Osmanlı donanmasını yakarak imha etti.

Önemi: Savaş sonunda Avrupalı devletlerde Osmanlıların da yenilebileceği fikri ortaya çıkmıştır.

SOKOLLU MEHMET PAŞA’NIN KANAL PROJELERİ

1-Süveyş kanalı ( Bu kanal açılabilseydi Baharat yolu işlerlik kazanacak ve Ümit Burnu yolu önemini kaybedecekti.)

2-Don Volga Kanalı ( Bu kanal açılabilseydi Osmanlılar Karadeniz’den Hazar Denizi’ne geçebilecek ve Orta Asya Türkleri ile yakından ilişkiye girilebilecekti.)

3-İznik-Sapanca kanalı ( Bu kanal açılabilseydi İstanbul Boğazı’nın trafiği rahatlatılabilecekti.)

III. MURAD DÖNEMİ (1574-1595)

*III.Murad döneminde 1579’da Sokollu Mehmet Paşa’nın (1564-1579) bir suikast sonucunda öldürülmesi ile Osmanlılarda Duraklama dönemi başladı.

****III.Murad, Duraklama döneminin ilk padişahıdır.

LEHİSTAN’IN OSMANLI TOPRAKLARINA KATILMASININ ÖNEMİ:

Osmanlı Devleti’nin hakimiyeti Baltık Denizi kıyılarına kadar ulaştı.(1575)

VADİÜ’S-SEYL SAVAŞI (KASRÜ’L-KEBİR)

Tarih: 1578

Taraflar: Osmanlılar X Portekizliler

Sebep:  Kuzey Afrika’da Osmanlıların işgal edemediği bir tek Fas kalmıştı.

Sonuç: Kuzey Afrika tamamen Osmanlı hakimiyetine girdi. Ancak Fas, sadece Osmanlı himayesine alınmış, doğrudan devlete bağlanmamıştır.

Önemi: Osmanlı sınırları Atlas Okyanusu’na ulaşmıştır.

*1580 yılında İngilizlere Osmanlı ülkesinde ticaret yapma imtiyazı ( kapitülasyon) tanındı.

ÇILDIR SAVAŞI

Tarih:1578

Taraflar: Osmanlı X Safeviler

Sebep: Osmanlılar Kırım ile doğudan karayolu bağlantısı kurmak istiyorlardı. Böylece Rusya’nın güneye inmesi önlenecekti.

Sonuç: Çıldır Ovası’nda Safeviler mağlup edildi ve Tiflis Osmanlıların eline geçti.

MEŞALELER SAVAŞI

Tarih:1583

Taraflar: Osmanlı X  Safeviler

Sebep: Kafkasların tamamiyle  ele geçirilmek istenmesi

Sonuç: Safeviler ile savaşlar 1590’a kadar sürdü. 1590’da Ferhat Paşa Antlaşması ile Safevi –Osmanlı savaşları sona erdi.

FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI

Tarih:1590

Taraflar: Osmanlılar –Safeviler

Maddeleri: Tebriz, Karabağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan Osmanlılara bırakıldı.

*****Önemi: Bu antlaşma ile Osmanlılar doğudaki en geniş sınırlarına ulaşmışlardır.

OSMANLI-AVUSTURYA SEFERLERİ

Tarih: 1593

Taraflar:Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Bosna ve Macaristan sınırında çeteler halkı rahatsız etmekteydi. Bu çeteler Bosna valisi Telli Hasan Paşa’yı öldürünce III.Murat Avusturya’ya savaş ilan etti.

Sonuç: III.Murat öldüğü için savaşı III.Mehmet devam ettirmiştir. ( Haçova Meydan Muharebesi)

İlgili Kategoriler

Tarih Ders Notları