OKUL FOBİSİ
Çocuğunuz artık okul çağına girdi. Bunun için kendisine en uygun bir anasınıfı ya da ilkokula kayıtlarını yaptırdınız. Öğretmeni belli olduktan sonraki en büyük problem çocuğun ilk defa ayrılacağı VE ebeveynlerinden bağımsız bir sosyal ortamda yaşamını devam ettirebilmesidir. Bu kısmi zamanlı ayrılıklarda bazı çocuklarımız sıkıntı yaşamaktadır. Çocuğun, okula gelmek istememesi ya da okuldan sürekli gitmek istemesine yönelik davranışlarında görülen her türlü direnç okul fobisinin göstergesi olabilir.
Çocuğunuz okul fobisi yaşadığını şu durumlarda fark edebilirsiniz:
- Çocuk okula gitmek istemez.
- Okulda ise sürekli eve dönme yönünde şiddetli tepkiler gösterebilir.
- Sürekli ağlama nöbetleri yaşar.
- Mide bulantısı ve kusma görülebilir.
- Okul ile alakalı herkesle iletişim kurmaktan kaçınır.
- Ebeveyninden ayrılmayı kesinlikle reddeder.
Bu ve buna benzer durumların bir veya birden fazlasını yaşıyor ise çocuğunuz okul fobisi yaşamaktadır. Okul fobisi her çocuğun başına gelir. Fakat kimi çocuk bunu bir saatte kimi çocuk bunu yıllarca atlatamayabilir. Aslında bu süre çocuğunuzdan ziyade sizin çocuğunuz ve okul ile olan iletişiminize bağlıdır. Eğer bu durum sizin için büyük bir olaysa çocuğunuz da bu olayı büyütecek ve tepki verecektir. Bu gibi durumlarda en önemli ilke ebeveynlerin mümkün olduğu kadar soğukkanlı olmaları ve işbirliği içinde olmaları iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.
Çocuğunuzun okul fobisi olduğunu fark ettiğinizde yapmanız gerekenler şunlardır:
- Sınıf öğretmeni ile iletişime geçmek,
- Okul rehber öğretmeni ile iletişime geçmek,
- Çocuğunuz ile sorunun kaynağı anlamaya çalışacak konuşmalar yapmak,
- Çocuğunuzu eleştirici değil onu sakinleştirici konuşmalar yapmak,
- Çekirdek aile dışında, konuyla alakasız kişilerle bu konuyu konuşmaktan kaçınmak.
İlk olarak bu durum ne kadar erken fark edilirse çocuğumuzun iyileşme sürecinin o kadar hızlı olacağını söylemek mümkün. Çocuğun okul fobisine neden olan sorunun tespit edilmesi için ise aile-okul-çocuk arasındaki işbirliği çok önemli. Okul fobisinin şiddetli geçtiği durumlarda çocuğumuz mümkün olduğu kadar okul sınırları içinde tutulmalıdır. Ayrılma ve kabullenme gerçekleşinceye kadar anne ya da baba çocuğunun yanında bulunmasında fayda bulunmaktadır. Okullar açılmadan önce çocukla birlikte okul çevresinde ve okulda yapılacak küçük turlar çocuğun korkusunu azaltacaktır. Daha sonra ilk günler eğer çocuk ayrılmayı reddederse ebeveyni ile birlikte derslere girebilir. Fakat ebeveyn sınıftaki bu durumda çocuğu öğretmeni ve arkadaşlarından kesinlikle soyutlamamalı hatta tam aksine onlarla kendisi diyalog kurmalıdır. Özellikle aşırı koruyucu ebeveynlerde (özellikle anneler) bu durum sık yaşanmaktadır. Ebeveyn o kadar koruyucu davranmaktadır ki çocuk ebeveyninin olmadığı ortamlarda sürekli bir tehditle karşı karşıya olduğunu düşünmektedir. Hatta okul içerisinde bu tarz özelliklere sahip annelerin çocuklarının babalarıyla bile iletişim kurmayı reddettiğine şahit olduğum durumlar oldum.
Çocuğumuz sınıf içerisinde, biz diğerleri ile iletişim kurdukça rahatlama gösterecektir. Daha sonra ebeveyn çocuğunun alıştığını fark edince şunu yapmalıdır: “Sevgili çocuğum, okul senin için güvenli bir yer ve bende burada olmanı istiyorum. Şimdilik sınıftan çıkacağım ve çıktığında kapının önünde olacağım.”. Eğer çocuğunuza gerçekten bu mesajı ve güveni verebilirseniz işiniz artık çok kolay. Her gün yavaş yavaş bekleme mesafesini uzatabilirsiniz. Örneğin; koridorun başında, bina kapısında, bahçede ve son olarak okulun çıkış kapısı… Çocuğunuz ağlama krizlerine girdiğinde rehber öğretmeninden kesinlikle yardım almalısınız. Ancak dediğim gibi şu husus çok önemli: Ne olursa olsun derse bile girmese çocuğunuzun okula devamı çok önemli.
Okul fobisi okul başlangıcında olması çok normal demiştik. Fakat dönem ortası ya da lisede bile okul fobisi aylar, yıllar sonra görülebilmektedir. Bu gibi durumlar genelde dramatik ya da travmatik bir olay sonucunda ortaya çıkmaktadır. Belirtileri yukarıda bahsettiklerimle hemen hemen aynıdır. Okul içerisinde yaşanan arkadaş kavgası ya da tartışmalar, düşük notlar nedeniyle duyulan suçluluk, bir öğretmen ile yaşanan kişisel problemler gibi olaylar ilerleyen zamanlarda da okul fobisine neden olmaktadır.
Bu durumlarda öncelik problemin kaynağı tespit edilerek okul ile işbirliği yapılmalıdır. Sorun tespit edildiği halde önlem alınamıyorsa sınıf hatta okul değişikliğinin yanında bir uzmandan psikolojik danışma yardımı bile alınabilir. Yine söylediğim gibi çocuklar okullarda benzer problemler yaşar. Bu problemlerle mücadele etme şekli sizin problemlerle mücadele etme şeklinize ve çocuğunuzla kurduğunuz iletişime bağlıdır. Örneğin; çocuğunuz her düşük not aldığında onu eleştirip bağırıyorsanız çocuğunuzda okulda arkadaşlarıyla bir problem yaşadığında onları eleştirip bağıracaktır. Kısacası nasıl bir çocuğa sahip olmak istiyorsanız öyle bir ebeveyn olmalısınız.
Tüm bunlara rağmen çocuğunuzda okul fobisi geçmiyorsa:
- Öncelikle neyin yanlış gittiğini anlamaya çalışın. Belki sorun sizden kaynaklı olabilir. Onu aşırı koruyarak dışarının korkunç olduğunu hissettirmiş olabilirsiniz.
- Öğretmenleri kesinlikle dinleyin ve onları eleştirmeyin. Çünkü onlar bu gibi olayları onlarca belki yüzlerce kere yaşamış tecrübe sahibi kişilerdir. Size yanlış gelen bir yöntem etkili olabilir. Öğretmenin yanlış yaptığını düşündüğünüzde şunu göz önünde bulundurun: Sınıfta benim çocuğum gibi fobi yaşayan kaç çocuk var? Eğer sayı bir elin parmaklarını geçmiyorsa sorun öğretmen kaynaklı değildir.
- İlkokul birinci sınıftaysa, çocuğunuzu ilk dönem bitmeden okuldan alın ve bir yıl sonra tekrar deneyin. Fiziksel, bilişsel gelişimini tamamlasa da çocuğumuz duygusal gelişimini tamamlamamış olabilir (Eğer ilk dönem not girişleri yapılırsa bunu yapamazsınız ve çocuğunuz okula gitmese bile ikinci sınıfa geçer).
- Bir üst eğitim kurumlarındaysa önce sınıf öğretmeni, sonra rehber öğretmeni o da faydalı olmadıysa bir uzmandan yardım alınız.
Son olarak bu durumlarda kesinlikle çocuğunuza üzülmeyin ve durumu olgunlukla karşılayın. Bir süre sonra çocuğunuz da sizi taklit edecektir. Eğer siz bugün çocuğunuzu okuldaki küçük sorunlarla yüzleşmesine izin vermezseniz yarın yalnız başına daha büyük problemlerin karşısında mücadele gücü olmayacaktır.
Psikolojik Danışman
Ömer SOLAK