MUHASEBECİNİN SÖZLÜĞÜ
-A-
ACYO:Herhangi bir paranın gerçek değeriyle,sürüm değeri arasında veya bir ticari senedin üzerinde yazılı miktarı ile indirimden sonraki tutarı arasında doğan fark.
ADEMİ TEDİYE:Ödememe,ticari senetlerin vadeleri geldiği halde ödenmemesi halidir.
ADVALOREM VERGİ:İktisadi değerler üzerinden bir yüzde dahilinde hesaplanan ve alınan vergi.
AKTÜER:Akçalı sorunlarda,özellikle hayat sigortası sahasında olabilirlik hesapları yapan,istatistiki bilgiler
toplayan,matematik konusunda uzman kişidir.
ALONJ:Kambiyo senetlerinin arka tarafına yapılması gereken işlemler için burada yer kalmadığı durumda,bu kambiyo senedine uzunlamasına eklenen kağıda verilen addır.
ANKES:Kağıt para karşılığı olarak bunu çıkaran banka kasalarındaki mevcut rezervdir.Bu rezerv altın,gümüş gibi kıymetli madenler olabileceği gibi konvertibl döviz de olabilmektedir.
ANTREPO:Gümrüklere gelen ticari eşyanın konulduğu,korunduğu yer ,ardiye,depo.
APEL:Sermaye şirketlerinde,özellikle anonim şirketlerde,ortakların taahhüt etmiş oldukları sermayelerinden yaptıkları ilk ödemeden sonra,kalan ödenmemiş sermaye payları için şirket tarafından evvelce tespit edildiği şekilde ödemeye davet edilmeleridir.
ARBİTRAJ:Hisse senedi,tahvil,yabancı para gibi değerli kağıtları daha karlı görülen başka kağıtlarla değiştirme işidir.
AVAL:Ticari senetlerde,ödemeden sorumlu olanların ödememesi halinde üçüncü bir kişinin alacaklılara senet bedelinin ödeyeceğine ilişkin verdiği güvencedir.
-B-
BAĞLI MUAMELE:Takas,ihraç veya ithal edilen mal,hizmet veya teknoloji transferleri bedelinin,kısmen yada bütünüyle mal,hizmet,teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılandığı satıştır.
BARTER:Şirketleri,ihtiyacı olan malları para ödemeden ve hiçbir şekilde nakit akımı olmadan alabilmeleri,bunun karşılığında da atıl stoklarında duran mal ve hizmetleri yine para almadan satarak,ihtiyaçlarını finanse etmeleridir.Aracı bir kurum olmadığı için takastan farklıdır.
BAŞABAŞ DEĞER:Kıymetli evrakın yahut diğer kıymetlerin üzerinde yazılı yani nominal değeri ile aynı olan fiyattır.
BAŞABAŞ NOKTASI:Kar ve zararın bulunmadığı nokta.
BEDEL-İ FERA: Devir bedeli anlamında bir hukuki terimdir.
BEYAZ CİRO:Bir kambiyo senedinin arkasına ve alonjuna atılan imzada lehine ciro yapılan kişi veya kuruluş belirtilmemişse yapılan ciro beyaz cirodur.
BİLA ÜCRET:Ücretsiz,bedava anlamına gelmektedir.
BİRİNCİL PİYASA:Tahvil veya hisse senedi gibi menkul kıymetler ve sermaye piyasası araçlarının bizzat ihrac eden kuruluştan veya bu kuruluşa aracılık eden aracı kurumdan satın alınması işlemidir.
BLANŞ:Bankalarda günlük fişlerin,akşamleyin toplanıp kontrol ve türlü amaçlarla kayıt edildiği cetvel.
BLOKAJ:Yetkili bir makamın müsadesi olmaksızın bir varlığın sahibi tarafından kullanılamaması anlamına gelir.
BORSA RAYİCİ:Gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsalarına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama değerlerini
ifade eden değerleme ölçüsü.
-C-
CARİ HESAP:İki kimsenin para,mal,hizmet ve diğer hususlardan dolayı birbirlerindeki alacaklarını ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip, bunları kalem kalem zimmet ve matlup şekline çevirerek hesabın kesilmesinden çıkacak bakiyeyi isteyebileceklerine dair yapılan sözleşme.
ÇİFTE VERGİ:Aynı vergi konusu üzerinde birden fazla vergileme yetkisinin çatışmasından veya aynı yetkinin birkaç kez kullanılmasından dolayı, bir mevzudan birden f
-D-
DAMGA VERGİSİ Damga Vergisi Kanunundan önce, kanunda yazılı bulunan ve ihtiyaç için ibraz olunabilecek olan evrak ve senedat ile ilanata mahsus olarak alınan vergi.
DAMPİNG:Milletlerarası pazarları elde etmek veya elindeki malı elinden çıkarmak için düşük fiyatla satma,ucuzluk anlamına gelir.
DAR PİYASA:Bir işletmenin tam kapasitede yarattığı üretiminin karşısında piyasada o mal için mevcut talebin az oluşunun ifadesidir.
DEBLOKAJ:Bir varlığın,yetkili makamların müsaadesi olmaksızın, sahibi tarafından hale getirilmesi blokajı oluşturmaktadır. Blokajın yetkili makamların müsaadesi ile kaldırılması işlemine deblokaj denilmektedir.
DEĞERLEME GÜNÜ değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetlerin esas tutulması.
DİNAMİK BİLANÇO:Muhasebedeki hesapların karşılaştırılması ve işletmeye girmiş ve kullanılmış gerçek değerlerin hesaplanması ile meydana getirilen bilanço.
DİSPONİBİLİTE:1-Paraya derhal çevrilebilen değerlerin borçlanma oranı.
2-İki ülke veya belirli ülkeler arasında mevcut ticari hesaplarda lehteki bakiyeler,
DİSPONİBL KIYMETLER Derhal paraya çevrilebilen likit veya sonsuz likit gibi değerler.
-E-
EMİSYON PRİMİ:Anonim şirketler ile eshamlı komandit şirketlerin sermaye artırımına katılmak için belirlenen süreç içinde rüçhan haklarını kullanmayan ortakların hisse senetlerinin TTK ve SPK ‘na göre hisse senedi ihraç eden şirketler tarafında nominal bedelin üzerinde satılması halinde, satış bedelinin nominal bedeli aşan kısmı.
EX WORKS:Uluslararası ticarette kullanılan sevk ve teslim şeklidir. Ticari işletmede teslim anlamında kullanılır.
EX SHIP:Uluslararası ticarette kullanılan sevk ve teslim şeklidir. Gemide teslim anlamında kullanılır.
EX QUAY: Uluslararası ticarette kullanılan sevk ve teslim şeklidir. Rıhtımda teslim anlamında kullanılır.
-F-
FACTORİNG:Ticari işletmelerin,ticari,ticari işlemlerinden kaynaklanan kısa vadeli ticari alacakları,vadesinden önce,devrettikleri factoring şirketinden tahsil etmeleri sistemine factoring denilmektedir.
FAS SATIŞI:Uluslararası ticarette kullanılan malın,satış,sevk ve ve teslim şeklini gösteren bir tabirdir.
FAKTORİNG ŞİRKETİ:Mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak alacakları temellük ederek tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan şirketler üstlenen, bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan şirketler.
FATURA/ÇEK:Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapılan teslimlerde kdv istisnası uygulaması için,yetki belgesi almış alıcı firmayla sözleşmesi bulunan izin belgeli satıcılardan isteyenlerin fatura olarak kullandıkları belge.
FEK:Ticari hayatta yaratılan bir hukuki sınırlamanın kaldırılması işlemidir.
FİKTİF AKTİF:İşletme bilançosunda gösterilmekle beraber gerçek değer ifade etmeyen veya işletme bilançosunda uygunsuz olarak bir varlıkmış gibi gösterilen kalemler.
FİNANSMAN BONOSU:İhraçcıların borçlu sıfatıyla düzenleyip Sermaye Piyasası kurulu kaydına alınmak suretiyle ihraç ederek sattıkları emre veya hamiline yazılı menkul kıymet niteliğindeki kıymetli evrak.
FİNANSMAN FONU: Sermaye şirketleri ile kooperatiflerin, yatırım indiriminden faydalanması kabul edilmiş bulunan yatırımların finansmanında kullanmak ve yatırım indirimi belgesinde bu yatırım için öngörülen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla ve safi kurum kazancından indirebildikleri fon.
FİZİBİLİTE:Bir yatırım projesinin işletmenin politikasına uygunluğunu sağlamak amacıyla ekonomik ve teknik yönlerden yapılan, kuruluş yeri, hukuki sorunlar ve finansman araştırmalarını bünyesine alan, projenin etkinliğini tartışma imkanını veren bilimsel gerçeklere dayalı çalışma.
FON PAYI:Gerçek kişi ve kurumların, gelir veya kurumlar vergilerinin %10’u oranında ödedikleri pay.
FON AKIM TABLOSU:İşletmenin, belirli belirli bir hesap döneminde sağladığı fon kaynaklarını ve bunların yerlerini gösteren tablo.
FORFATİNG:İhracat işlemlerinden doğan alacakların geri dönülmez olarak yani riski tamamen sıfırlayarak forfating kuruluşuna satılmasından doğan iskonta işlemidir.
FOT SATIŞ:Uluslararası ticarette mal teslim işleminde fiyat belirleme şeklidir.
FRANCHISING:En genel anlamıyla başarılı bir markanın (lisansın) isim hakkının kullandırılmasıdır.
FUTURES:Futures kontratları, belli bir finansman enstrümanın standart bir miktarı için yapılan ve üzerinde anlaşılmış bir vade sonunda gerçekleşecek alım yada satış sözleşmesidir.
-G-
GARANTİ MEKTUBU:Bankalar tarafından taahhüt altına giren işletmelerin, bu taahhütlerine garanti olmak üzere vermiş oldukları bir belgedir.
GAYRİ KABİLİ RÜCU AKREDİTİE:Kararlaştırılan akreditif şartlarına tamamen uyulması şartıyla, belirtilen süre içinde çekilecek poliçelerin akreditifi açan banka tarafından kabul edilerek ödeneceği hakkında kesin bir taahhüdü kapsayan akreditiftir.
GAYRIMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI:Gayrımenkul yatırım ortaklığı Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre kurulmasına Sermaye Piyasası Kurulu tarafından izin verilen bir sermaye piyasası kurumudur.
GAYRİ-MÜEYYET AKREDİTİF:Bu nevi akreditifle muhabir banka, akreditifi lehdara sadece ihbar ile mükelleftir.
GAYRİSAFİ HASILAT TİPİ KDV:Katma değer vergisi matrahından sadece mal alışlarının indirildiği,yatırım malı alışları ile yatırım mallarına ait amortismanlar için herhangi bir indirimin yapılmadığı KDV tipi.
GECİKMİŞ CİRO:Hukuki bir kavramdır. Ödenmemiş senetle ilgili olarak, senedin ödenmeme protestosu çekildikten sonra yapılan cirodur.
GECİKME FAİZİ:İkmalen, resen veya idarece tarhiyatlarda verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi nedeniyle gecikme karşılığında hesaplanan faiz.
GECİKME ZAMMI:Ödeme süresinde ödenmeyen kamu alacağı için hesaplanan zam-faiz.
GEÇİCİ İHRACAT:İşlenmesi için işçilik görmesi gayesi, ambalajlanması gibi nedenlerle bir malın yurtdışına geçici olarak gönderilmesi işlemidir.
GEÇİCİ İTHALAT REJİMİ:Türkiye gümrük bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanımı sırasındaki olağan yıpranma dışında,herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.
GEÇİCİ TEMİNAT:İhale makamları tarafından açılan artırma ve eksiltme ihalelerine katılabilmek için, katılacak olanların yaptırdıkları maddi teminattır.
GEÇİCİ VERGİ:Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergilerinden mahsup edilmek üzere ödedikleri vergi.
GELİR TİPİ KDV:Tüketim ve yatırım harcamalarının vergiyi tabi olduğu, ancak yatırım mallarına ait amortisman paylarının da mal alışlarıyla birlikte katma değer vergisi matrahından düşüldüğü KDV tipi.
GERÇEK VERGİ YÜKÜ:Kişi açısından;verginin, kişisel gelir ve refahı üzerindeki etkisi, ekonomi açısından;vergi artışının, milli gelir ve toplum refahına getirdiği katkı.
GİZLİ MÜTERAKKİLİK:Görünüşte düz oranlı olan vergi tarifesinin, matrahtan yapılan indirimler veya matraha yapılan ilavelerle gerçekte müterakki (artan oranlı) bir tarife haline dönüşmesi.
-H-
HACİZ:Amme borçlusunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul malları ile gayri menkullerinden, alacak ve haklarından amme alacağına yetecek miktarı tahsil dairesine haczolunur.
HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIK:Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya ortak sayısının 100’den fazla olması nedeniyle halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklık.
HANDLİNG HİZMETLERİ:Ticari hayatımızda “yer hizmetleri” tabiri karşılığında kullanılmaktadır. Hava meydanlarında uçaklara, limanlarda gemilere sunulan ikram, bakım,onarım,gümrükleme ile yüklerin taşınması, yüklenmesi, boşaltılması ve bunlar gibi her türlü hizmetin tamamına verilen addır.
HARÇ:Gerçek veya tüzel kişilerin, özel menfaatlerine ilişkin olarak, kamu müesseseleri ve hizmetlerinden faydalanmaları karşılığında yaptıkları ödeme.
HAREKETLİ ORTALAMA MALİYETİ:Maliyet hesaplama yöntemi olan bu usulde, gerek imalata sevk, gerekse satış şeklinde olsun, ambardan çıkışlar, çıkış tarihinde işletmenin elinde bulunan stoğun ortalama maliyet bedeline göre değerlendirilir.
HARİÇTE İŞLEME REJİMİ:Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye gümrük bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
HATIR SENEDİ:Ticari bir işlem ile ilgili olmadan,karşılıksız olarak tanzim edilerek verilmiş olan bonodur.
HAYAT STANDARDI ESASI:Ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının elde ettiği gelir vergisine tabi gelirlerin belli tutarların altına inmesine önlemek amacıyla getirilen vergi güvenlik müessesi.
HEDGİNG:Geniş anlamıyla her çeşit piyasada alım-satım yapan müteşebbislerin ve üreticilerin fiyat değişmelerinden dolayı uğrayacakları zararı karşılamak için başvurdukları yöntemdir.
HESAP PLANI:Bir işletmenin bütün hesaplarının sistematik bir şekilde sınıflandırılmasını kapsayan liste.
HİLELİ VERGİ SUÇU:Çift defter kullanma, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı vesikalar tanzim etme veya bunları bilerek kullanma, vesikaları tahrif etme gibi fiillerle verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesine veya eksik tahakkuk ettirilmesine sebebiyet verilmesi.
-İ-
İANE:Yardım amacıyla toplanan para.Muhasebe açısından vergi yasalarında belirtilen yerlere yapılması ve belli oranlar içinde kalması halinde gider yazabilme imkanı vardır.
İAŞE:Bir kuruluşun personeli için yasal sınırlar çerçevesinde yaptığı, yemek giderleri bu kelime ile adlandırılır.
İKMALEN VERGİ TARHI:Her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra bu vergiye müteallik olarak meydana çıkan ve defter ,kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı tespit olunan bir matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesi (özel kanunlarında ikmalen tarhiyata ilişkin olarak yer alan hükümler saklıdır.)
İLTİZAM: devlet gelirlerinin belli bir bedel karşılığında özel teşebbüs tarafından tahsil edilmesi ve işletilmesi.
İNDIREKT OFF SET:Büyük yatırımlarda proje bedelinin bir bölümünün geri alınmasını temin için, projeye katılan yabancı kuruluşun taahhüt edip, gerçekleştirdiği ihracattır.
İNFİSAH:Bozulma, yürürlükten çıkma, dağılma. Ticari hayatımızda infisah, bir şirketin dağılması şeklinde kullanılmamaktadır.
İNTİFA HAKKI:Başkasına ait bir maldan yararlanma, başkasına ait bir malı kullanma hakkı.
İNTİFA SENETLERİ:Yararlanma senedidir. Hükümlere göre genel kurul ana sözleşme gereğince veya ana sözleşmeyi değiştirerek, bedeli itfa olunan payların sahipleri , alacaklılar,kurucular veya bunlara benzer bir sebeple şirketle ilgili olanlar lehine intifa senetleri çıkarılmasına kara verir.
İPKA:Yerinde bırakmak, kaldırmamak, değiştirmemek anlamına gelir. Ticari hayatımızda ipka etmek olarak kullanılır.
İŞTİRAK:Ayrı ayrı madde menfaat gözetmek şartıyla birden fazla kişinin kaçakçılık yapmaları veya kaçakçılığa teşebbüs sayılan fiilleri irtikap etmeleri veya doğrudan beraber işlemiş olmaları halinde her biri hakkında, iştirak ettikleri suçlar için VUK da yazılı cezaların uygulanması.
İTFA:Bir borcu azar azar ödeyerek kapatma, sönüm. Ticari hayatımızda, bir borcun azar azar ödenerek bitirilmesi ile muhasebede özellikle demirbaşlar, aktifleştirilen son kıymetlerin değerlerinin yıllara bölünerek yok edilmesi anlamında kullanılmaktadır.
İTİBAR EMRİ:Bir şahıstan diğer bir şahsa yazılan ve üçüncü bir kişinin yararına kredi ve itibar temin eden bir emri gösteren mektubudur.
İTİBAR MEKTUBU:Bankaların müşterileri için vermiş oldukları teminat mektubu bu madde ile hüküm altına alınmıştır.
İTİBARİ DEĞER:Her nevi senetlerle esham ve tahvillerin üzerinde yazılı değer.
İVAZSIZ İNTİKAL:Hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisaplar.
-K-
KABARİT FARKI:Eskimiş, yıpranmış ve kısmen zayiata uğramış paraların değiştirilmesi sırasında eski paranın ziyaa uğramış kısmı dikkate alınarak yapılan eksik ödeme nedeniyle ortaya çıkan fark.
KABİLİ DEVİR AKREDİTİF:Kabili devir akreditif ise lehdar tarafından üçüncü bir şahsa devir edilebilen akreditiftir.
KABİLİ NAKİL AKREDİDİTİF:Akreditif talimatında, lehdar tarafından bir başka memlekete transferinin mümkün kılındığı akreditiftir.
KABİLİ RÜCU AKREDİTİF:Lehdara ihbar şartıyla veya bu şartı yerine getirmeden iptal edilebilme olanağı bulunan akreditiflerdir.
KABİLİ TAKSİM AKREDİTİF:Malların birkaç firma tarafından ihbar ve sevk edilmesine imkan veren akreditiflere kabili taksim akreditif denilmektedir.
KABUL KREDİSİ:Bir üçüncü kişinin ticari bir senede garanti verdiği ve muhatap yerine kaim olduğu durumları belirten iktisadi bir terimdir.
KAÇAKÇILIK:Mükellef veya sorumlu tarafından kasten vergi ziyaına sebebiyet verilmesi.
KANTİTATİF İSTİHBARAT:İşletme yönetiminin ve stratejilerinin başarısı ve güvenirliği hakkında karar verebilmek için mülakatlar ve gözlemler yoluyla edinilen finansal olmayan bilgilerin değerlendirilmesidir.
KATMA DEĞER VERGİSİ:Üretiminden tüketime her el değiştirme safhasında alınan ve o kişi veya kuruluşun ekonomiye kattığı değerin vergilendirilmesini hedef alan harcama-muamele vergisi türü.
KAYDEN ÖDEME:Bir el değiştirme olmaksızın sadece muhasebe kayıtlarında meblağ nakli suretiyle yapılan ödeme.
KAYYUM:Belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse.
KESİN MİZAN:Hesap dönemi sonunda geçici mizan ile hesaplar doğrulanıp, envanter işleri yapıldıktan sonra hesap kalıntılarını da kapsamak suretiyle çıkarılan mizan.
KISTELYEVM : Görev başına gelinmediği günlerde kesilen para . Muhasebe uygulamalarında kıstelyevm bir işlem olarak kabul edilmekte ve işyerinde çalışan bir ücretlinin işyerine işveren veya vekilinin bilgisi olmaksızın gelmediği günler için ücretinden kesinti yapılması işlemine denilmektedir .
KIYI BANKACILIĞI : Ülke dışından sağlanan fonların (kaynakların) , yine ülke dışında kullandırılmasını amaçlayan ve ülkede bankacılık sektörü için düzenlenmiş her türlü yasal düzenlemelerin dışında kalan bir tür serbest bankacılıktır.
KONSİNYE:Mülkiyet devri yapılmaksızın , malların , satış sorumluluğunu yüklenen bir tüccar veya acentaya gönderilmesi .Bir işletmenin sahip olduğu malın bir kısmına satmak koşuluyla ve emanet olarak diğer bir işletmeye göndermesi .
KONSOLOSLUK FATURASI: Yabancı ülkelere gönderilen mallar için bir çeşit menşe şahadetnamesi yerine geçmek ve malın menşeini doğrulamak için gönderileceği ülkenin konsolosluğuna onaylatılan orijinal faturadır.
KONSORSİYUM: TDK Sözlüğü’nde kelime anlamı “Uluslararası kuruluşların ve bazı hükümetlerin iktisadi ve mali yardımları yürütmek üzere oluşturdukları ortak organ” olarak açıklanmaktadır. Tek yönetim altında toplanan çeşitli kuruluşların birliğini ifade eder. Piyasa ekonomisinde firmaların kartelden de ileri bir düzeyde işbirliği yapmaları çok defa konsorsiyum kelimesiyle ifade edilmektedir. Bu anlamının dışında, özel şirket birleşmelerini dile getirmek için de kullanılmaktadır. Örneğin ülkemizde 1930-31 yıllan arasında faaliyet göstermiş olan bankalar konsorsiyumu vardır. Bundan başka Türkiye’ye yardım ve borç vermek
için başta Amerika olmak üzere çeşitli ülkelerin katıldığı “Türkiye’ye Yardım Konsorsiyumu” 1962 yılında kurulmuştur. Konsorsiyumun teşkilat olarak fonksiyonu, dış kredilerin talep edilmesinde görüşülüp karara bağlanmasında ve verilmesinde koordinatörlük ve aracılıktır. Kredilerin bir bölümü, kredi tutarının borcu veren ülkeden yapılacak ithalatta kullanılması şartı ile verilmektedir.
KONŞİMENTO: TDK Sözlüğü’nde kelime anlamı, “Taşınmak için gemiye teslim edilen bir mala karşılık olarak verilen alındı” olarak açıklanmaktadır. Konşimento, kaptan veya gemi acentası tarafından malı yükletene verilen, malın tesellüm edildiğini ve kararlaştırılan tarzda nakledilip gönderilene teslim olunacağını gösteren bir vesikadır. Konşimento ile gemi acentası malları teslim aldığı andaki durumlarıyla varış yerinde teslim edileceği taahhüdünde bulunur. Konşimento, bir navlun mukavelesi mahiyetini taşıdıktan başka, emtiayı temsil ettiği mal üzerinde tasarruf hakkı sağlayan bir belgedir. Konşimentonun teslimi, mal üzerinde hak iktisabı bakımından malın teslimi hükmündedir.
KONTR-GARANTİ: Genellikle bankacılıkta kullanılan bir kavramdır. Bankalar tarafından verilen teminat mektupları karşılığında lehdarından alman teminat, taahhütname veya garanti için kullanılmaktadır. Dış ticaret işlemlerinde ise peşin ödemeyle malın satışının yapılması durumunda, ihracatçının ülkesindeki güvenilir bir bankanın taahhüdünü içeren karşı güvencedir. Bu güvence ile banka, ithalatçı ülkenin malı sevk ve teslim etmemesi halinde ödenen
bedelin, yasal faizi ve satış akdinin gerçekleştirilmemesi nedeniyle doğan tazminat borcu ile birlikte havalenin yapıldığı döviz cinsinden derhal ithalatçı ülkeye iade edileceği bildirilir.
KONVERTİBİLİTE: TDK Sözlüğü’nde kelime anlamg, “Serbestçe dövize çevrilebilirlik” olarak açıklanmaktadır. Ticari hayatımızda konvertibilite, bir ülke paralarına serbestçe çevrilebilirle imkanıdır.
KOTASYON: Menkul kıymetler borsaları ile ilgili bir kavramdır. Bir menkul değerin borsanın işlem listesine kayıt olması işlemidir.
KOT DIŞI PAZAR: Menkul kıymetler borsaları ile ilgili bir kavramdır. Borsaya kote edilmemiş menkul kıymetlerin istisnai olarak satışa konulması sonucu oluşmaktadır.
KURTAJ: Bir borsa kavramıdır. Borsa üyelerinin yaptıkları alım-satım işlemi sonucunda aldıkları komisyondur.
KURUMLAR VERGİSİ : Kurumların kazançları üzerinden alınan , gelir vergileri grubunda yer alan dolaysız vergi türü .
KUSUR : Kaçakçılık ve ağır kusur sayılan haller dışında herhangi bir suretle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi .
KUVERTÜR: Akreditif tutan olan dövizin muhabir banka nezdinde emre hazır bulunduğunun, malın ihracı ile ilgili belgelerin teslim edilmesi halinde satıcıya ödeme yapılmasına imkan verilmesinin amir bankaya bildirilmesi işlemidir.
KÜŞAT MEKTUBU: İhracatçıya kredi açan banka tarafından yazılan ve açılan kredi ile ilgili bilgileri içeren mektuptur.
-M-
MAARİF VERGİSİ : Her vilayette ilk tahsil çağında bulunan çocukların talim ve terbiyeleri ve halk dersanelerinin tesis ve idaresi için ihtiyari zaruri olan masrafları karşılamak üzere alınan vergi .
MAL BİLDİRİMİ : Amme borçlusunun gerek kendisinde , gerekse üçüncü şahıslar elinde bulunan mal , alacak ve haklarından borcuna yetecek miktarın , nevini , mahiyetini , vasfını , değerini ve her türlü gelirlerini veya haczi kabil mal veya geliri bulunmadığını ve yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran borcunu ne suretle ödeyebileceğini yazıyla veya sözle tahsil dairesine bildirmesi .
MALİ ANALİZ : Firmanın varlık yapısını , likidite derecesini ve borç öz sermaye oranını değerlendirerek , finansal riski ve iş riskini ortaya koymak amacıyla yapılan analiz .
MATRAH HATALARI : Vergilendirme ile ilgili beyanname , tahakkuk fişi , ihbarname , tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış olması .
MUHTASAR BEYANNAME:İşverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kimseler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte toplu olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsus beyanname.
MÜCBİR SEBEBLER:*Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk,
*Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler,
*Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler,
*Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması.
MÜKELLEFİN ÖDEVLERİ:Mükelleflerin Vergi Usul Kanunu uyarınca yerine getirmek zorunda oldukları; bildirme,defter tutma, vesikalar, Ekim ve sayım beyanı, vergi karnesi,muhafaza ve ibraz görevleriyle,diğer görevler.
-N-
NAKİT AKIM TABLOSU:İşletmenin belirli bir hesap dönemi içinde ortaya çıkan nakit akışlarını kaynakları ve kullanım yerleri bakımından gösteren tablo.
-Ö-
ÖDEME EMRİ:Amme alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları gereğinin tebliğinde kullanılan belge.
ÖZEL İNDİRİM:Gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde gelir vergisi matrahından yapılan indirim.
-P-
PARSELASYON HARCI:İmar mevzuatı gereğince, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde İmar kanununa göre ilk kez yapılan veya istek üzerine gerçekleştirilen müteakip parselasyon işlemleri üzerinden alınan harç.
PİŞMANLIK VE İSLAH:Beyana dayanan vergilerde kaçakçılık, ağır kusur ve kusur mahiyetindeki kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile haber veren mükelleflere yazılı kayıt ve şartlarla kaçakçılık, ağır kusur ve kusur cezalarının kesilmemesi.
PROMOSYON ÜRÜNLERİNDE KDV:Promosyon ürünlerinin müşterilere verilmesi sırasında KDV hesaplanmayacak ve bu ürünler için yüklenilen vergi indirim konusu yapılmayacaktır.
-R-
REESKONT İŞLEMLERİ:Alacak senetleri ve borç senetlerinin vade gününe kadar olan faizinin hesaplanarak sonuç hesaplarına atılması.
RESEN VERGİ TARHI: Vergi matrahının tamamen veya kısmen defter , kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkan bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunması .
RETROSESYON MUAMELESİ: Mükerrer sigortaya tabi tutulan bir konunun , riskin daha fazla sigortacı arasında dağıtılması ve hafifletilmesi amacıyla , bir üçüncü sigortacıya sigorta ettirilmesi .
REVİZYON: Bir işletmenin bünyesi ve faaliyeti ile ilgili muamelelerin defter kayıtlarının ve bunların vesikalarını sistemli ve kritik bir bakışla tekrar gözden geçirilerek incelenmesi , muamele ve kayıtların doğruluk ve düzeninin sağlanması , işletme analizi yapılarak mali ve iktisadi yönlerden durumunun ne olduğunun araştırılıp tespit edilmesi .
-S-
SAİR KAZANÇ VE İRATLAR: Gelir vergisinin konusuna giren yedi gelir unsurundan birisi olan ve diğer unsurlarının dışında kalan değer artış kazançlarıyla arızi kazançlar .
SAKATLIK İNDİRİMİ: Gerçek ücretlerin vergilendirmesinde gelir vergisi matrahından yapılan indirim.
SERBEST MESLEK ERBABI:Serbest meslek faaliyetini mutad meslek halinde ifa edenler Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görevle devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştiremez.
SERVET BEYANI:Mükellefler tarafından bildirilen servet unsurlarındaki artışın, aynı dönemde beyan olunan gelir toplamını aşması halinde, gelir toplamını aşan ve izah edilmeyen miktar üzerinden gelir vergisi salınmasını öngören sistem.
SEVK İRSALİYESİ:Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı ve taşıttırıldığı hallerde satıcının ,teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için düzenlemek ve taşıtta bulundurmak zorunda oldukları belge.
STOPAJ:Verginin, sonradan mahsubu yapılmak üzere ödemenin yapıldığı esnada kesilmesi, vergi tevkifatı, vergi kesintisi.
ŞAHSİ VERGİLER:Vergiye tabi şahsın şahsi ve aile yüklerini gözönünde bulundurularak, ödeme gücünün tamamını vergilendiren vergiler.
ŞEHBENDERLİK RÜSUMU : 23.6.1927 tarih ve 1143 sayılı kanun uyarınca , ‘Türkiye Cumhuriyeti şehbenderlik (konsolosluk) memurları tarafından tahsil olunan ve
‘-Umuru idariyeye müteallik evrak ,
-Umuru hukukiyeye müteallik evrak ,
> -Katibi adilliğe siciline müteallik evrrak ,
-Ahvali şahsiye siciline müteallik evraak ,
-Seyrisefaine müteallik evrak ,
-Husus harcı .
bölümlerini kapsayan bir tarifeye göre alınan harç . (yürürlükte değildir .)
ŞEKER İSTİHLAK VERGİSİ :Yurt içinde üretilen veya dışarıdan ithal edilen şekerler üzerinden alınan tüketim vergisi . (yürürlükte değildir)
ŞER’İ VERGİLER : (Tekalif-i şeriye , rüsum -ı şeriye ) Fıkıh kitaplarında ayrıntılı olarak düzenlenen , taksimatı şer ‘ i hükümlere göre yapılan zekat , öşür , cizye , haraç gibi vergiler
-T-
TAAHHÜT TEMESSÜKATI : (senet)Reddiye Harcı : Müteahhidlerden , mültezimlerden ve bunların kefillerinden alınan taahhüt ve kefalet senetleri üzerinden tahakkuk ettirilerek tahsil edilen belli miktardaki harçlar .
TAHAKKUK FİŞİ : Beyan üzerinden alınan vergilerin tarh ve tahakkuk ettirildiği fiş .
TAHSİL ZAMANAŞIMI : Amme alacağı , vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar . Para cezalarına ait hususi kanunlardaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur .
TAKİBAT GİDERLERİ : Cebri icradan mütevellit muameleler sırasında yapılan zor kullanma , ilan , haciz , nakil ve muhafaza giderleri gibi her türlü giderler .
TARH:Vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar üzerinden tespit eden idari muamele.
TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA:Vergi incelemesine dayanılarak salınacak vergilerle kesilecek cezalarda tarhiyattan önce yapılan uzlaşma.
TASDİK ŞERHİ:Noterlerin yapacağı tasdik şerhleri defterin ilk sahifesine yazılır ve aşağıdaki malumatı ihtiva eder;
1-Defter sahibinin;
a-Gerçek kişilerde başta soyadı sonda öz adı (müessesenin varsa maruf ünvanı da ayrıca ilave olunur.)
b-Tüzel kişilerde ünvanı;
2-İş adresi;
3-İş veya meslekin nevi ,
4-Defterlerin nevi,
5-Defterin kaç sayfadan ibaret olduğu,
6-Defterin kullanacağı hesap dönemi,
7-Defter sahibinin bağlı olduğu vergi dairesi,
8-Tasdik tarihi,
9-Tasdik numarası,
10-Tasdiki yapan makamın resmi mühür ve imzası,
TASDİK ZAMANI:Vergi Usul Kanununda yazılı defterleri kullanacak olanlar, bunları aşağıda yazılı zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdurlar.
1-Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda,
2-Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,
3-Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama , sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi mufiyeti kalanlar, muafıklıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde,
4-Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya başlamadan önce.
TASDİKE TABİ DEFTERLER:Tasdik ettirilmesi mecburi olan defterler;
*Yevmiye ve envanter defteri,
*İşletme defteri,
*Çiftçi ve işletme defteri,
*İmalat defteri,
*Yabancı nakliyat kurumlerının hasılat defteri,
*Serbest meslek kazanç defteri,
*Günlük kasa defteri,
*Günlük perakende satış ve hasılat defteri,
*Kambiyo senetleri defteri.
TAŞIMA İRSALİYESİ:Üret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişilerin, naklettikleri eşya için kullanmak zorunda oldukları belge.
TAYYARAT:Önceden düşünülmeyen masrafları karşılık olmak üzere tevzi defterleri ile halktan tahsil edilen müteferrik gelirler.
TEBLİĞ:Vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesi.
TEBLİĞ YERİNE GEÇEN:Vergi tarh ve tahakkukunda tebliğ yerine geçen muameleler hakkındaki hükümler
mahfuzdur .
TECİL: Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düşürecekse , borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla , alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca ;vergi , resim , harç ,ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı , vergi cezası , para cezası ve gecikme zammı alacaklarının iki yılı , bu alacaklar dışında kalan amme alacaklarının ise beş yılı geçmemek üüzere ve faiz alınarak ertelenebilmesi , taksitlendirilmesi .
TECİL FAİZİ : Amme alacaklarının tecil edilmesi (ertelenmesi) halinde alınan faiz .
TEDRİSATI İPTİDAYE VERGİSİ : İptidai mekteplerinin giderlerini karşılamak üzere alınan vergi.Daha sonra yürürlüğe giren “mektep vergisi”bu verginin yerini almıştır .
TEK ORANLI (EŞ ORANLI) VERGİLER : Alınacak vergi miktarının hesaplanmasında , matrahın artması halinde dahi oranı değişmeyen vetgiler .
TEKALİF CETVELİ : Tahrire dayanan tarhta yıllık vergilerin gösterildiği , vergi dairesince mahalle ve köy itibariyle doldurulan cetvel .
TEKERRÜR : Kaçakçılık , ağır kusur , kusur veya usulsüzlükten dolayı ceza kesilen ve cezası da kesinleşen bir kimsenin aynı neviden bir fiili cezanın kesinleştiği tarihi takibeden yılın başından başlamak üzere kaçakçılık , ağır kusur ve kusurda beş , usuksüzlükte iki yıl zarfında tekrar işlemesi halinde cezasının kaçakçılıkta yarısı , ağır kusur ve kusurda üçte biri , usulsüzlükte dörtte biri nispetinde arttırılması .
TERS REPO : Menkul kıymetlerin geri satma taahhüdü ile alımı .
TEŞVİK : Bir mükellefi veya vergi sorumlusunu kaçakçılık yapmaya azmettirenlere , işlenen fiiller için mükellefe veya sorumluya uygulanacak cezanın aynen uygulanması .
TİCARİ KAZANÇ : Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar .
TOPLAM VERGİ YÜKÜ : Bir ekonomide toplanan bütün vergilerin ekonomi üzerinde hasıl ettiği yük .
TOPLU MUAMELE VERGİLERİ : Üretim ve el değiştirme zincirinin yalnız bir halkasından alınan gider vergileri .
TOPTAN SATIŞ VERGİSİ : Malların toptan ticaret aşamasından perakende ticaret aşamasına geçişi sırasında toptan satış fiyatı üzerinden alınan gider vergisi .
-U-
USULSÜZLÜK : Vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesi .
UZLAŞMA : İkmalen , resen veya idarece tarh edilen vergilerle bunlara ilişkin vergi cezalarının tahakkuk edecek miktarları konusunda idare ile mükellefler veya cezaya muhatap olanların uzlaşması .
-Ü-
ÜCRET BORDROSU : İşverenlerşn , her ay ödedikleri ücretler için tutmaya mecbur oldukları çizelge .
ÜCRET İSTİSNASI : Yabancı elçilik ve konsoloslukların GVK nun 15.maddesine (diplomat muaflığı ) girmeyen memur ve hizmetlerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretlerin karşılıklı olmak şartıyle gelir vergisinden istisna edilmesi .
-V-
VAKIFLARDA KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ : Kurulduktan sonra Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar (Bu muaflık , vakıfların iktisadi işletmelerini kapsamaz) ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlar kurumlar vergisinden muftır .
VASITASIZ VERGİLER :
1-Tahmini önceden mümkün olan bir matrah üzerinden alınan vergiler ,
2-Vergi yüklenicisi ile vergi ödeyicisi aynı olan vergiler ,
3-Mevzular veya mükellefiyet doğurucu olayları , vergi verme kabiliyetinin devamlı veya vasıtasız bir ifadesi olan vergiler .
VERASET :”Miras , vasiyet ve miras mukavelesi gibi ölüme bağlı tasarruflar “.
VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ : Veraset yoluyla veya ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikal eden malları konusunda alan servet vergisi .
VERASET VE İNTİKAL VERGİSİNİN MÜKELLEFİ : Veraset ve intikal vergisinin ödenmesinden sonra bir malın vergi verenden başka bir şahsa ait olduğu mahkeme kararıyla sabit olur ve ilamın katileşmesinden sonra bir sene içinde müracat edilirse fazla alınan vergi verene iade ve hakiki mükelleften tahsil olunur .
VERGİ ADALETİ : Belli bir toplumda , belli bir anda , toplam vergi yükünün toplum üyeleri arasında adil olduğu varsayılan bir biçimde bölüştürülmesi .
VERGİ CEZALARI : Vergi Kanunları hükümlerine aykırı haraket edenlerin cezalandırıldığı ,Vergi Usul
Kanununda yazılı kaçakçılık , ağır kusur ,kusur ve usulsüzlük cezaları .
VERGİ CEZALARINDA YAPILAN HATALARIN DÜZELTİLMESİ : Vergi cezalarında yapılan hatalar ,VUK da vergi hataları için belli edilen usul ve şartlara göre düzeltilir .
VERGİ CEZALARININ ÖDENME ZAMANI : Vergi cezaları ;
1-Cezaya karşı vergi mahkemesinde dava açılmamışsa dava açma süresinin bittiği tarihten ;
2-Cezaya karşı dava açılmışsa , vergi mahkemesi kararı üzerine vergi dairesince düzenlenecek ihbarnamenin ilgiliye tebliğ tarihinden ;Başlayarak bir ay içinde ödenir .(VUK md 368)
VERGİ HATASI : Vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istanmesi veya alınması.(VUK.Md.116).
VERGİ HATALARININ MEYDANA ÇIKARILMASI : Vergi hataları şu yollarla meydana çıkarılabilir ;
1-İlgili memurun hatayı bulması veya görmesi ile ,
2-Üst memurların yaptıkları incelemeler neticesinde hatanın görülmesi ile ,
3-Hatanın teftiş sırasında meydana çıkarılması ile ,
4-Hatanın vergi incelemesi sırasında meydana çıkarılması ile ,
5-Mükellefin müracatı ile (VUK md.119)
VERGİ KAÇIRMA : Vergi hukukuyla ilgili kurallara bilinçli ve kasıtlı olarak uyulmaması .Vergi yükümlülüğünü azaltmaya yönelik gayri yasal yöntemlere başvurulması .
VERGİ ZİYAI : Mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesi .
VERGİLENDİRME HATALARI : Mükellefin şahsında , mükellefiyette , mevzuda , vergilendirme veya muafiyet döneminde hata olarak ortaya çıkan yanlışlıklar .
VERGİNİN MÜKERRER OLMASI : Aynı vergi kanunun uygulanmasında belli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya alınması .
VERGİNİN YANSIMASI (İNİKASI) : Bir mükellefin ödemiş olduğu bir vergiyi bazı ekonomik yollardan faydalanarak ,başkalarına kısmen veya tamamen devretmesi .
-Y-
YARGI HARÇLARININ MÜKELLEFİ : Genel olarak yargı harçlarını davayı açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını isti