Vatandaşlık
1. Hangi anayasalarda neler ilk olarak gerçekleştirildi..
Örneğin;
Meclis hükümeti sistemi–> 1921 Anayasası
Karma hükümet sistemi –> 1924 Anayasası
Parlemento Sistemi –>1961 Anayasası
Yargıdan söz etmeyen tek anayasa–> 1921 Anayasası
Tek yumuşak anayasa –> 1921 anayasası
Kanun Hükmünde karar çıkarma yetkisi–> 1961 (1971 değişikliğiyle)
Yerinden yönetim ilkesi ilk kez —> 1921 Anayasası
21 ve 24 anayasalarını tarihle eşgüdümlü çalış çok etkili oluyor. Mesela hukuk alanında yapılan inkılaplardan
Kadınların belediye seçimlerine katılma hakkı —>1930
Kadınların muhtarlık seçimlerine katılma hakkı —>1933
Kadınların millet vekili seçilme hakkı —> 1934
Medeni kanun —> 1926
( T.C. de kadınlara verilen ilk hak: Evlenme ve boşanmada erkekle eşit söz hakkı. ” gibi…
2. Anayasaların birbirinden fakları
Örneğin; Çoğunlukçu anayasa —>1924
Çoğulcu anayasa —> 1961
Yumuşak anayasa —> 1921
Sert (Kazuistik) anayasa—> 1982
gibi…
3. Anayasaların benzerlikleri
1961-1982 —> ikisi de darbe sonucu…
4. 2000-2007 arası yapılan önemli anayasa değişikliklikleri bunlar çoook önemli…
2004 yılında meclisin ölüm cezalarının yerine getirilmesini sağlamak görevi kaldırıldı.
2004 yılında kadınlarların ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğu “devlet güvencesine” alındı.
2004 yılında temel hak ve özgürlüklere ilişkin anayasamızla milletler arası andlaşma hükümleri arasında çıkacak uyumsuzlukta milletler arası hükümler geçerlidir maddesi eklendi. gibi…
5 Temel Hak ve Ödevler (önemli hepsini sizin için yazıyorum.)
KİŞİ HAK VE ÖDEVLERİ
-Kişi dokunulmazlığı
-Zorla çalıştırılma yasağı
-Özel hayatın gizliliği
-Konut dokunulmazlığı
-Haberleşme, seyahat, “düşünce ve inanç” özgürlüğü ***
-Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı
SOSYAL HAK VE ÖDEVLER
-Ailenin korunması ***
-Eğitim Öğretim hakkı ******(çook önemli)
-Çalışma hakkı
-Sendika kurma hakkı
-Toplu sözleşme ve Grev hakkı *****(önemli)
SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER
-Vatandaşlık ***
-Seçme seçilme
-Siyasi partilerle ilgili haklar
-Kamu hizmetine girme hakkı ****
-Vatan hizmeti hakkı
-Vergi ödevi
-Dilekçe hakkı ****(önemlii)
isteğe bağlı devam edecek…
KANUN: TBMM tarafından çıkarılır. 15 gün içinde Cumhurbaşkanı imzalar, resmi gazetede yayınlanır. Cumhurbaşkanını “bütçe kanunu” haricindekileri veto edebilir.
ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR: “Hükümet” tarafından imzalanır. TBMM ve Cumhurbaşkanı onaylar.
(NOT: Anayasaya “ONAY” safhası ilk kez 1982 anayasasyıla girdi.)
KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME: TBMM’nin verdiği yetkiyle “HÜKÜMET” tarafından çıkarılır. TBMM onaylar.
TÜZÜKLER: Kanun hükümlerine açıklık getirmek, ve bu hükümlerin nasıl uygulanacağını göstermek amacıyla çıkarılır.
“BAKANLAR KURULU” kararı “DANIŞTAY”‘ın incelemesiyle çıkarılır. Danıştay iptal edebilir.
YÖNETMELİKLER: Kanun ve tüzük ayrıntılarıdır. “BAKANLIKLAR” veya “KAMU TÜZEL KİŞİLERİ” taradından çıkarılır.
**** İlk anayasal gelişme Senet-i ittifak (II. Mahmut döneminde ayanlarla yapıldı İngiltere’de yapılan Magna Carta’ya benzer.)
**** Kanun gücünün üstünlüğü ilk kez Tanzimat Fermanı (Abdulmecid döneminde)
****İlk anayasa 1876 Kanun-i esasi (II. Abdulhamit)
****Halk yönetime ilk kez I. Meşrutiyet(II. Abdulhamit)katıldı.
ANAYASALARDAN BAZI AYRINTILAR
*** ilk yumuşak anayasa 1921
*** İlk sert anayasa 1924
*** en sert anayasa 1982
***** insan haklarına en fazla önem veren 1961
*** kanun yorumlama sadece 1924 anayasasında var.
*** Atatürk ilkeleri 1924 anayasasına 1937 değişikliğiyle girdi.
*** Yasama yürütme yargı 1961 anayasasında birbirinden ayrıldı. (Güçler ayrılığı)
*****1961 anayasasında inkılapçılık, devletçilik, halkçılık ilkeleri kabul edilmedi(1924 te kabul edilmişti) , Milliyetçilik, Milli devlet oldu.
*****Sosyal devlet, hukuk devleti ilkeleri 1961 le anayasamıza girdi..(Hukuk devleti ilkesinin temelleri önceki anayasalarda da vardı fakat sosyal devlet ilkesi tamamen bu anayasayla benimsenmiştir.)
***Anayasa mahkemeleri ilk kez 1961 anayasasıyla kuruldu.(Anayasanın üstünlüğü ilkesi)
***Diyanet işleri 1961 anayasasıyla kuruldu.
*** Anayasa da değiştirilemez değişmesi teklif edilemez hükümler. ilk üç madde Türkiye devleti bir Cumhuriyettir, İnsan haklarına saygılı, laik, demoktarik, sosyal, hukuk devletidir, dili, bayrağı, marşı değişmez…