YARGI

1982 Anayasasına göre yargı yetkisi bağımsız mahkemelere verilmiştir. Bağımsız mahkemeler bu yetkiyi Türk milleti adına kullanır.

Genel Hükümler

• Mahkemelerin Bağımsızlığı
• Hakimler Görevlerinde bağımsızdırlar.
• Hiçbir organ, makam, merci veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz.
• Görülmekte olan bir dava hakkında yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulmaz.
• Yasama ve yürütme organları ile idare mahkeme kararlarına uymak zorundadırlar.

• Hakimlik ve Savcılık Teminatı
• Hakimler ve savcılar azlolunmaz, kendileri istemedikçe anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz.
• Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar, görevini sağlık bakımından yerine getirmeyeceği kesin olarak anlaşılanlar veya meslekte kalmalarının uygun olmadığına karar verilenler hakkında kanundaki istisnalar
• saklıdır
• Hakimlik ve Savcılık Mesleği
• Hakimler ve savcılar adli ve idari yargı hakim ve savcılar olarak görev yaparlar. Hakimler, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre görev ifa ederler.
• Hakimler ve savcılar 65 yaşını bitirinceye kadar hizmet görürler; askeri hakimlerin yaş haddi, yükselme ve emeklilikleri kanunda gösterilir.
• Hakimler ve savcılar kanunda belirtilenlerden başka, resmi ve özel hiçbir görev alamazlar.
• Hakimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına Bağlıdırlar.

D-Duruşmaların Açık ve Kararların Gerekçeli Olması

• Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde karar verilebilir.
• Küçüklerin yargılanması hakkında kanunla özel hükümler konulur.
• Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.
• Davalar en az giderle ve mümkün olan en kısa zamanda sonuçlandırılması yargının görevidir.

E – Mahkemelerin Kuruluşu

Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

F- Adalet Hizmetlerinin Denetimi

Adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri ile hakim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler ve araştırma, soruşturma, inceleme işlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılır.

G- Askeri Yargı

Bu mahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir.

Devletin Güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar, herhalde adliye mahkemelerinde görülür.(2010 değişikliği)

Savaş hali haricinde asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamaz. (2010 any. Değişikliği)

YÜKSEK MAHKEMELER

• Anayasa Mahkemesi
• Yargıtay
• Danıştay
• Uyuşmazlık Mahkemesi
• Askeri Yargıtay
• Askeri Yüksek İdr. Mah.

Anayasa Mahkemesi

• Anayasa mahkemesi 17 üyeden kurulur. 3 üye TBMM tarafından, 14 üye Cumhurbaşkanınca atanır.
• Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır.
• Anayasa Mahkemesi üyeleri, 12 yıl için seçilir. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.
• Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için kırk beş yaşın doldurulmuş olması gerekir.(2010 any değişikliği)

Anayasa Mahkemesinin Görevleri

• Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakmak
• Siyasi partilerin mali denetimini yapmak
• Milletvekillerinin, milletvekilliğinin düşürülmesine ilişkin iptal davalarına bakmak.
• Uyuşmazlık mahkemesinin başkanını seçmek.
• Anayasada belirtilen kişileri Yüce Divan sıfatıyla yargılamak.
• Milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin iptal davalarına bakmak.
• Anayasa değişikliklerini sadece şekil bakımından uygunluğunu denetlemek, kanunların, KHK, TBMM İçtüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetlemek ve bireysel başvuruları karara bağlamak(2010 any değişikliği)

 Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan Sıfatıyla Yargıladıkları 

• Cumhurbaşkanı
• TBMM başkanı (2010 any. Değişikliği)
• Bakanlar Kurulu üyelerini
• Anayasa Mahkemesi başkanını ve üyelerini.
• Yargıtay
• Danıştay
• Askeri Yargıtay
• Y.İ.M
• Yargıtay Cumhuriyet başsavcısını ve başsavcı vekilini
• HSYK
• Sayıştay başkan ve üyelerini.
• Genel Kurmay başkanını, kara, deniz, hava kuvvetleri komutanları ve jandarma genel komutanını (2010 any. Değişikliği) görevleriyle ilgili suçlarından dolayı Yüce Divanda yargılanırlar
• Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararları kesindir.
• Yüce Divanda, savcılık görevini Yargıtay cumhuriyet başsavcısı veya cumhuriyet başsavcı vekili yapar.
• Yüce divan kararları kesindir. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel kurulun yeniden inceleme sonucunda vereceği kararlar kesindir.(2010 any. Değişikliği)

ANAYASA MAHKEMESİNİN DENETİM YOLLARI 

• Soyut Norm Denetimi(İptal Davası)

Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilecekler şunlardır:

• Cumhurbaşkanı
• TBMM üye tam sayısının en az 1/5 (110 milletvekili)
• İktidar Partisi grubu
• Ana muhalefet partisi grubu

Anayasa değişikliklerine karşı yalnızca şekil yönünden iptal davası açılabilir. Söz konusu iptal davası anayasa değişikliğinin Resmi Gazete’de yayımlanmasında itibaren 10 gün içinde sadece cumhurbaşkanı veya en az 110 milletvekili tarafından açılabilir

Kanunların esas bakımından iptali için kanunun Resmi Gazete’de yayımlanmasında itibaren 60 gün içinde cumhurbaşkanı, en az 110 milletvekili, iktidar partisi veya ana muhalefet partisi grubu tarafından iptal davası açılabilir.

KHK ve TBMM İçtüzüğünün şekil ve esas bakımından iptal davası Resmi Gazete’de yayımlanmasında itibaren 60 gün içinde cumhurbaşkanı, en az 110 milletvekili, iktidar partisi veya ana muhalefet partisi grubu tarafından açılabilir.

• Anayasaya Aykırılığın Diğer Mahkemelerde İleri Sürülmesi (Somut Norm Denetimi, İtiraz veya Def’i Yolu)

• Bakılmakta olan bir davanın olması
• Bu davaya bakmakta olan merciin bir mahkeme olması
• Somut norm denetimindeki kanun veya KHK’nın davada uygulanacak norm olması.
• Davaya bakmakta olan mahkemenin, söz konusu hükmün anayasaya aykırılığına resen kanaat getirmesi veya taraflardan birinin ileri sürdüğü anayasaya aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varması.

BİREYSEL BAŞVURU (Anayasa Şikayeti) (2010 Değişikliği)

• Herkes, anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, Avrupa İnsan hakları Sözleşmesi Kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
• Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması gerekir.
• Anayasa Mahkemesi bireysel başvuruda yargılamanın duruşmalı yapılmasına karar verebilir.

Anayasa Mahkemesi Kararlarının Özellikleri

• Kararları kesindir, gerekçesi yazılmadan açıklanamazlar.
• Anayasa mahkemesinin iptal kararları geriye yürümez.
• Anayasa mahkemesinin kararları Resmi Gazetede hemen yayımlanır yasama , yürütme ve yargı organlarını bağlar.
• Anayasa Mahkemesi bir kanun veya KHK’nın tamamını veya bir hükmün iptaline karar vermesi halinde, kanun koyucu gibi hareket ederek yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.

Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tabi Olmayan Norm ve İşlemler

• Milletlerarası Ant.
• OHAL ve Sıkı Yönetim KHK.
• İnkilap Kanunları.
• Parlamento Kararları ( 3 istisna hariç)
• Tüzükler.

YARGITAY

• Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.(Temyiz Mercii)
• Üyeleri HSYK tarafından 4 yıl için seçilir.
• Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
• Yargıtay Cumhuriyet başsavcı ve başsavcı vekili Cumhurbaşkanınca atanır.

DANIŞTAY

• Danıştay, idari mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. (Temyiz mercii)
• Üyelerinin ¾ ‘ünü HSYK , ¼’ünü Cumhurbaşkanı seçer.
• Üyelerinin görev süresi 4 yıldır, süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Görevleri

• İdari davaları görmek.
• Kanun tasarılarını 2 ay içinde inceleyip düşüncelerini bildirmek.
• Tüzük tasarılarını incelemek.
• İdari uyuşmazlıkları çözümlemek.
• Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında 2 ay içinde düşüncesini bildirmek.

ASKERİ YARGITAY

• Askeri Yargıtay, askeri mahkemelerde verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrıca asker kişilerle ilgili kanunda gösterilen belli davalara bakan ilk ve son derece mahkemesidir.
• Askeri Yargıtay’ın üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi

• Y.İ.M askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile asker kişileri ilgilendirilen ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir.
• Üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır.

HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU

• Kurul adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro, dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme yetkisine sahiptirler.
• Kurulun başkanı adalet bakanıdır.
• Adalet Bakanlığı müsteşarı kurulun tabii üyesidir.
• Üyeler 4 yıl için seçilir.
• Süresi biten yeniden seçilebilir.
• Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 22 asıl ve 12 yedek üyeden oluşur. Üç daire halinde çalışır.
• Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerini başvurulamaz (2010 değişikliği).

İlgili Kategoriler

Vatandaşlık Ders Notları