KPSS Vatandaşlık bilgisi notları-Temel haklar ve ödevler



TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER

Kişinin hak ve hürriyetleri üç başlık altında ele alınmıştır. “koruyucu haklar” “isteme hakları” “siyasi hak ve ödevler”

Koruyucu Haklar: Devletin, kişiye ait bu hakları korumak zorunda olmasından ve müdahale edememesinden dolayı koruyucu haklar olarak adlandırılmış, negatif statülü haklar da denilir.

İsteme Hakları: Daha çok devletten istenen haklar da denilen isteme haklarına pozitif statü hakları da denilir.

Siyasi Hak ve Ödevler: aktif statü hakları da denilen bu haklar ile yurttaşlar devlet yönetimine katılırlar.

  • Kişinin Hakları Ödevleri
  • Kişi dokunulmazlığı
  • Zorla çalıştırma yasağı
  • Kişi hürriyeti ve güvenliği
  • Özel hayatın gizliliği
  • Konut dokunulmazlığı
  • Haberleşme hürriyeti
  • Yerleşme ve seyahat hürriyeti(Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hakim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.(2010 anayasa değişikliği)
  • Din ve vicdan hürriyeti
  • Düşünce ve Kanaat hürriyeti
  • Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
  • Bilim ve sanat hürriyeti
  • Basın Hürriyeti
  • Süreli ve Süresiz Yayın hakkı
  • Basın araçlarının korunması
  • Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı
  • Düzeltme ve cevap hakkı
  • Toplantı hak ve hürriyetleri
  • Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
  • Mülkiyet hakkı
  • Hak arama hürriyeti
  • Kanuni hakim(Doğal yargıç) güvencesi: Hiç kimsenin kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önünde yargılanamaması.
  • Suç ve cezalara ilişkin esaslar
  • Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suç işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır ceza verilemez.
  • Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılmaz.
  • Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.
  • Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemez.
  • Ceza sorumluluğu şahsidir.
  • Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.(2001 Değişikliği)
  • Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez(2004 değişikliği)
  • Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez.(2004 değişikliği)
  • İspat hakkı
  • Temel Hak ve hürriyetlerin korunması.
  • Sosyal ve Ekonomik Hak ve ödevler(pozitif Statü Hakları)
  • Ailenin Korunması ve Çocuk hakları
  • Devlet her türlü istismara ve şidette karşı çocukları koruyucu tedbirler alır.
  • Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve ödevi
  • Kıyılardan yaralanma
  • Toprak Mülkiyeti
  • Tarım hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması
  • Kamulaştırma
  • Devletleştirme ve Özelleştirme
  • Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti
  • Çalışma hakkı ve Ödevi
  • Çalışma şartları ve Dinlenme hakkı
  • Sendika Kurma hakkı
  • “Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunmaz” hükmü 2010 yılı anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.
  • Toplu İş sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı, Grev Hakkı, ve Lokavt
  • Memurlar ve diğer kamu görevlileri toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler(2010 Any. Değişikliği)
  • Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir. (2010 Any. Değişikliği)
  • Ücrette Adalet Sağlanması
  • Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması ile Konut Hakkı
  • Gençliğin Korunması ve Sporun Geliştirilmesi
  • Sosyal Güvenlik Hakkı ve Sosyal Güvenlik Bakımından Korunması Gerekenler ile Yabancı Ülkede Çalışan Türk Vatandaşlarını Koruma
  • Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması
  • Sanatın ve Sanatçının Korunması
  • Siyasi Hak ve Ödevler (Aktif Statü Hakları)
  • Türk Vatandaşlığı
  • Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.
  • Türk babanın veya ananın çocuğu Türk’tür.
  • Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.
  • Hiçbir Türk vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
  • Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgilin karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.
  • Seçme, seçilme hakkı

Seçimlerde Oy kullanamayanlar

  • Silah altında bulunan er ve erbaşlar
  • Askeri Öğrenciler
  • Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler
  • Seçim kanunları temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.
  • Seçim kanunlarında gerçekleştirilecek değişiklikler yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamaz(2001 değişikliği)

Seçimlerde Oy Kullanabilenler

  • 18 yaşından büyük T.C vatandaşları
  • Subay, Astsubay, Uzman Çavuşlar
  • Taksirli suçlardan hüküm giyenler ve tutuklular
  • Yurt dışında bulunan T.C vatandaşları
  • Siyasi parti kurma ve siyasi partilere üyelik hakkı
  • Parti üyesi olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekir.
  • Siyasi Partiler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır.
  • Siyasi partiler önceden izin alınmadan kurulurlar.
  • Siyasi Partilerin tüzük ve programları ile eylemleri devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne
  • İnsan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine
  • Millet egemenliğine
  • Demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz
  • Sınıf veya zümre diktatörlüğüne veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz
  • Suç işlenmesini teşvik edemez.

Siyasi Partilere Üye olamayanlar

  • Hakimler ve savcılar
  • Sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları
  • Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsünde olanlar
  • Yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri
  • Silahlı kuvvetler mensupları
  • Yüksek öğretim öncesi öğrencileri
  • Yüksek öğretim elemanları siyasi partilerin merkez organlarında görev alabilirler.
  • Yüksek öğretim öğrencilerinin siyasi partilere üye olabilmelerine ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.
  • Siyasi partilere devlet, yeterli düzeyde ve hakça mali yardım yapar.

Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar

  • Siyasi partilerin faaliyetleri parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun olur.
  • Siyasi partiler ticari faaliyete girişemezler.
  • Siyasi partilerin gelir ve giderlerinin kanunlara uygunluğu anayasa mahkemesince Anayasa mahkemesi bu denetimi yaparken Sayıştay’dan yardım alır.
  • Bir siyasi partinin tüzüğü ve programının Anayasanın 68 inci maddesine aykırı olması halinde Anayasa mahkemesince temelli kapatılma kararı verilir.
  • Temelli kapatılan bir parti başka bir ad altında tekrar kurulamaz.
  • Bir siyasi partinin temelli kapatılmasına beyan veya faaliyetleriyle sebep olan kurucuları dâhil üyeleri Anayasa mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmi Gazetede gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak 5 yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi, ve denetçisi olamazlar.
  • Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi partiler temelli kapatılır.
  • Seçimlerde geçerli oyların en az % 7’sini alan partiler devletten mali yardım alabilirler.
  • Bir siyasi partinin TBMM de miletvekillinin bulunabilmesi için son seçimlerde % 10 veya daha fazla oy alması gerekir.
  • Kamu hizmetlerine girme hakkı
  • Mal Bildirimi
  • Vatan Hizmeti
  • Vergi Ödevi
  • Dilekçe, Bilgi Edinme ve kamu denetçilerine başvurma hakkı.
  • Herkes bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.(2010 anayasa değişikliği)
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişi ile ilgili şikayetleri inceler.(2010 Anayasa değişikliği)
  • Kamu başdenetçisi Türkiye büyük Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçilir.

 

 

İlgili Kategoriler

Vatandaşlık Ders Notları



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir