Kamu harcamalarının artış nedenleri ders notu



KAMU HARCAMALARININ ARTIŞ NEDENLERİ:

Kamu Harcamalarının Görünürde Artış Nedenleri

Kamu harcamalarının görünüşte artışı, ihtiyaçlarda köklü bir değişiklik olmamasına ve topluma sunulan hizmetlerde değişiklik bulunmamasına rağmen, harcama rakamlarının yükselmesini ifade eder. Kamu harcamalarının görünüşte büyümesinde etkili olan faktörler şunlardır:

  1. Para Ekonomisinin Yaygınlaşması : Ödemelerin ayni şekilde yapılmasından nakdi şekilde yapılmasına geçilmesi sonucunda topluma sunulan hizmetlerin boyutlarında değişme olmamasına rağmen, bütçede para olarak ifadesinin yükselmesine neden olmuştur.
  1. Bütçe Yöntem Ve Tekniğindeki Değişme: XX. yüzyılın başına kadar, devlet bütçesi gayrisafi yöntem ile değil, safi bütçe yöntemine göre hazırlanmaktaydı. Kamu gelirlerinin tahsili için yapılan masraflar, elde edilen gelirden düşülüyor ve kalan tutar bütçede yer alıyordu. Çeşitli sebeplerle gelir ve gider kalemlerinin birbirlerine mahsubu yapılmaksızın gösterilmesi, bütçe rakamlarının kabarmasına, yükselmesine neden olmuştur.

Yapılan hizmet aynı olsa bile, gayrisafi yöntemde bütçe rakamları daha yüksek gözükmektedir. Eski bir binanın yerine yeni bir bina yapımında, eski binanın enkazının satışından sağlanan gelirin toplam harcamadan düşülmesi sonrasında bütçeleştirilmesi yerine gelir ve yapılan giderin ayrı ayrı gösterilmesi halinde olduğu gibi bütçede bir artış söz konusu olmaktadır.

  1. Paranın Satın Alma Gücündeki Azalma: Bütçe rakamlarının nominal artış göstermesinde, para değerindeki düşmelerin önemli etkisi vardır. Paranın satınalma gücünde ortaya çıkan azalışlar, kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesi için katlanılması gereken harcamaların da görünüşte, yani nominal olarak artmasına yolaçmaktadır. Kamu harcamalarının görünürde artışının en önemli nedeni budur. Genel fiyat düzeyindeki yükselmesebebiyle, topluma ulaştırılan o mal veya hizmetin, belki de niteliğinde veya miktarında bir artma olmadığı halde,yapılan harcama tutarı yükselmiş olmaktadır. Mesela, bir köprü yapımı için bir yılda 10.000 YTL harcanırkensonraki yıl 12.000 YTL’ye aynı köprü yapılabiliyorsa bu artış görünüşte artış nedenidir. Bunun nedeni geneldeenflasyon ve devalüasyondur.
  1. Ülke Sınırlarının Genişlemesi Ve Nüfusun Değişmesi : Kamu harcamalarının görünüşte artış nedenlerinden birisi de ülke sınırlarının büyümesidir. Özellikle savaşlar sonrasında ülke sınırlarının değişmesi(büyümesi), sunulan kamu hizmetlerinin miktar ve kalitesind de herhangi bir artma olmamasına rağmen yapılanharcamaların artmasına neden olur. Hizmet götürülmesi ve yönetilmesi gereken alanların büyümesi sonucu,yapılan kamu harcamalarında da toplam olarak artış olur. Ortalama yaşam süresinin uzaması, eğitim standartlarınınyükselmesi, sosyal devlet anlayışının uzantısı olarak devletten beklentilerin ve devletin fonksiyonlarının değişmesibu bakımdan önemlidir. Hizmetin kalite ve standardında herhangi bir artma söz konusu olmasa dahi nüfus artışısonuçta kamu harcamalarının yükselen bir seyir göstermesine sebep olmaktadır. Nüfus artışlarının kamuharcamaları açısından gerçekte artış yönü de vardır.

Kamu Harcamalarının Gerçekte Artış Nedenleri

Görünürde artış sebepleri yanında, bütçe rakamlarının büyümesinde gerçek artış sebeplerinin de rol oynadığıbilinmektedir. Kamu harcamalarının artan milli gelire nazaran daha fazla bir oranda artmasıdır.Topluma sunulması gereken yeni mal ve hizmet türlerinin ortaya çıkması, ekonomik, sosyal ve teknolojikşartlardaki değişiklikler sonucu toplumun devletten beklentilerine bağlı olarak devletin yüklendiği görevlerde degelişmeler olmaktadır.

Kamu harcamalarının gerçekte artış nedenleri :

  1. Ekonomik Nedenler: Ferdi ihtiyaçlar gibi kamu ihtiyaçları da hem miktar hem de nitelik olarak artmagöstermektedir. Devletin yüklenmiş olduğu klasik görevlerinin yanında ekstra fonksiyonları da yapar hale gelmesi,hizmet ve harcama kalemlerinin gittikçe yükselmesine sebep olmuştur. Devlet anlayışında meydana gelendeğişimle sosyal refah devleti haline gelen devlete daha fazla görevler yüklemiştir. Ekonomik dengesizlik vekrizler, yeni devlet fonksiyonlarının ve hizmet alanlarının ortaya çıkmasına sebep olabilir. Özellikle söz konusukrizler dolayısıyla toplumun refah düzeyini sürdürebilmesi bakımından yapılan katkı ve ödemeler bu anlamdabüyük önem taşır.
  2. Teknolojik Nedenler: Yeni teknik buluş ve ilerlemeler, yeni ihtiyaçların doğmasına sebep olmuş, hemferdi hem de toplumsal boyutta önemli ihtiyaçların karşılanması zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Teknolojik alandakibuluş ve gelişmeler, ihtiyaç düzeyinin ve bunlarla ilgili hizmetlerin artmasına yol açmıştır. Sağlık, enerji, ulaşım veiletişim gibi alanlardaki teknik gelişme ve buluşlar, bunlardan vatandaşları yaralandırmak için kamuyu daha dafazla harcama yapmaya itmektedir. Nükleer enerji, uzay, iletişim ve silah konusundaki araştırma ve yeniliklerbunun en basit örnekleridir.
  3. Sosyal Nedenler: Toplumun yapısında meydana gelen değişimler sebebiyle devletin gerçekleştirmek zorunda kaldığı uygulamalar bütçe rakamlarının yükselmesi sonucunu ortaya çıkarmıştır. Yeni harcama çeşitlerininortaya çıkması, nüfus artışı, toplumun yaşam standardının yükselmesi, devletten beklenen hizmetlerin hemmiktarının hem de kalitesinin artması sonucunu doğurmuştur. Özellikle hızlı nüfus artışı devlet bütçesi üzerindekiyükü daha da ağırlaştırır.
  1. Askeri Nedenler: Özellikle XIX. ve XX. yüzyıllarda, askeri sebeplerle yapılan harcamalar önemliboyutlara ulaşmıştır. Savunma araç ve gereçlerinin sürekli gelişmesi ve maliyetinin yüksekliği bütçe rakamlarınınsürekli yükselmesine yol açmaktadır. Savaşlar bu anlamda artışların çok olduğu dönemlerdendir. Günümüzde millisavunma için ayrılan bölüm, devlet bütçeleri içerisinde önemli bir yer tutar.
  2. Siyasi Nedenler: fertler, oylarıyla seçtikleri kişiler ve partiler üzerinde etkili olabilmektedirler. Gerekseçmenlerin oylarını ve tercihlerini bir baskı unsuru olarak kullanmaları, gerekse siyasi partilerin taahhütleriniyerine getirme çabaları bütçe harcamalarının yükselmesi sonucunu doğurmaktadır. Kamu harcamalarındaki artış ile seçmenlerin tercihlerini yönlendirmesi arasında yakın bir ilişki vardır.

İlgili Kategoriler

Maliye Ders Notları



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir