İktisadın Temel Kavramlarına Giriş
1_ Önemli İktisat Adamları Kimlerdir? Jacob Viner (1892-1970), Alfred Marshall (1842-1924), Lionel Robbins (1898-1984), Paul Samuelson (1915-2009)
2_ Jacob Viner (1892-1970) İktisada Katkıları Nedir? Viner’in iktisat yazınına başlıca katkıları, kısa ve uzun dönem maliyet eğrileri ile gümrük birliğinde ‘’ticaret yaratıcı’’ ve ‘’ticaret saptırıcı’’ etkilerin analizidir.1937 yılında yazdığı, ‘’Uluslararası Ticaret Teorisinde incelemeler’’ adlı eseri; iktisadi düşünce tarihi alanında başlıca katkılarından biri olarak gösterilmektedir.
3_ Alfred Marshall (1842-1924) İktisada Katkıları Nedir? “iktisadın ilkeleri’’ adlı eserinde günümüz iktisadında kullanılan birçok kavram yer almaktadır. Bunlar arasında, bu kitapta sıkça rastlayacağınız, tüketici artığı, Ceteris Paribus varsayımı, fiyat değişiminin yarattığı gelir ve ikame etkileri, Marjinal fayda, ortalama maliyet, Marjinal maliyet, Marjinal gelir, ortalama gelir, esneklik gibi kavramlar vardır. Ayrıca Marshall, “Para, kredi ve Ticaret’’ adlı Eserinde de miktar denklemini ele alarak yeniden yorumlamıştır
4_ Lionel Robbins (1898-1984) İktisada Katkıları Nedir? “iktisat Biliminin Yapısı ve Önemi’’ adlı, eseri ona uluslararası bir şöhret kazandırmıştır. Eserde iktisatta pozitif ve normatif konuları birbirinden ayırmıştır. Robbins, iktisatçının ne olduğu ile daha çok ilgilenmesi gerektiğini belirtmektedir
5_ Paul Samuelson (1915-2009) İktisada Katkıları Nedir? İktisat’ta matematiği yoğun olarak kullanan Samuelson, iktisadi analizlerde analitik ve metodolojik teknikleri geliştirmiştir. İktisat teorisinin önemli konularını basitleştirmesi ve yeniden ele almasındaki katkılarından dolayı Nobel ödülüne layık görülmüştür. Enflasyon ve işsizlik gibi iktisadi sorunlar üzerine yoğunlaşmış, bu sorunların çözümü için makroekonomik politika teorileri geliştirmiştir. Keynesyen ve Neoklasik yaklaşımları birleştirerek, ana akım iktisadın oluşturulmasında ‘’Neoklasik Sentez’’i meydana getirmiştir
6_ İktisat Nedir? İktisadı, insanoğlunun, toplumun siyasi gerçekleri, karar verme mekanizmaları ve sosyal gelenekleri veri iken; sonsuz olan istek ve arzularımızı, kıt kaynaklarla nasıl koordine edeceğini inceleyen bir sosyal bilim olarak tanımlayacağız.
7_ Kıtlık Nedir? Temel iktisadi sorundur ve isteklerimizin, bu istekleri tatmin etmek için kullanabileceğimiz sınırlı kaynaklardan fazla olması durumudur.
8_ İstek Nedir? İnsanların gelirlerinin sınırsız olması durumunda alabilecekleri şeydir.
9_ Fırsat Maliyeti Nedir? Bir şeyi elde etmek için veya bir isteği tatmin etmek için vazgeçilen en iyi alternatiftir.
10_ İstekler Nedir? Gelir sınırsız iken tatmin edilmek istenen duygulardır.
11_ İhtiyaç, sınırlı gelirle tatmin edilmek istenen duygulardır.
12_ Mallar Nedir? Bireylerin tatmin veya mutluluk elde ettikleri tüm nesneler olarak tanımlanır.
13_ İktisadi Mallar Nedir? Sıfır fiyatta bile, talep edilen miktarı, arz edilen miktarından fazla olan mallardır.
14_ Tüketim Malı Nedir? Tüketiciler tarafından isteklerini karşılamakta doğrudan kullanılan mallardır.
15_ Üretim (Sermaye/Yatırım) Malı Nedir? Diğer üretici malları ya da tüketici malları üretiminde kullanılan mallardır
16_ Dayanıklı Mal Nedir? Düzenli olarak kullanıldığında, en az üç yıl fayda sağlayan maldır. Buzdolabı, otomobil, bilgisayar
17_ Dayanıksız Mal Nedir? Tüketiciler tarafından isteklerini karşılamakta doğrudan kullanılan ve kullanıldıklarında yok olan mallardır.
18_ Hizmetler Nedir? Tüketicilerce satın alınan fiziki veya zihinsel emek veya yardımdır. Diş hekimleri, avukatlar, eğitimciler ve toptan ve perakende satıcıların yardımları birer hizmettir. Bunların herhangi bir fiziksel özelliği yoktur.
19_ Tüketici Nedir? İsteklerini tatmin etmek için mallar ve hizmetleri kullanan insanlardır.
20_ Hizmetleri De Kişisel Ve Ticari Hizmetler Olarak İkiye Ayırmak Mümkündür. Bunlar
- Kişisel Hizmetler Berberler, hizmetçiler, dişçiler ve operatör doktorların sundukları hizmetler kişisel hizmetleri oluştururken;
- Ticari Hizmetler bankacılık, ticaret ve sigortacılık gibi üretim organizasyonu oluşturan bir hizmet sınıfı vardır ki bunlara da ticari hizmetler adı verilir.
21_ Fayda Nedir? Bir kişinin bir malın tüketiminden elde ettiği doyumdur.
22_ İktisadi Fayda Nedir? Sübjektif yani bireye göre değişen bir faydadır.
23_ Fiyat Nedir? Mal ve hizmetin standart para birimi cinsinden ölçülen değeri fiyat olarak tanımlanır.
24_ Üretimin Temel Unsurlar Nedir?
- Girdilerin çıktıya dönüştürülmesi ve
- Farklı girdilerin bir bileşimi olarak çıktıdır.
25_ Toprak Nedir? Mal ve hizmet üretiminde kullanılan, fabrika arazisi, doğal mineraller, iklim ve su gibi doğal kaynaklardır
26_ Üretim Faaliyeti Nedir? Şekil, yer, zaman ve mülkiyet faydası yaratılır.
27_ Şekil Faydası Nedir? Malların kimyevi ve fiziksel yapılarının değiştirilmesi ile,
28_ Yer Faydası Nedir? Malların daha çok olarak bulunduğu bir yerden daha az bulunduğu bir yere taşınmasıyla,
29_ Zaman Faydası Nedir? Malların en fazla istenildikleri zaman hazır bulundurulmaları
30_ Mülkiyet Faydası Nedir? da malları onlara en fazla değer atfeden kişiye ulaştırmak ile yaratılır
31_ Üç Tür Üretimden Söz Etmek Mümkündür. Bunlardan
- İlki, doğada hazır bulunan malların üretimi ile ilgili olan birincil üretimdir. Kömür, altın, kurşun, ham petrol çıkarımı ile çiftçilik ve balıkçılık bu tür üretimin örneklerindendir.
- İkinci üretim türü, ikincil üretimdir. İkincil üretim, birincil üretim sonucunda elde edilen ürünler- den karmaşık ürünlerin elde edilmesidir. İkincil üretim mühendislerin, dekoratörlerin, halıcıların, seramikçilerin ve çelik işçisinin gerçekleştirdiği üretimdir.
- Üçüncü tür üretim hizmet üretimidir. Buradaki üretim, ticari hizmet ve kişisel hizmet üretimi olarak ikiye ayrılır.
ü Toptancılık, perakendecilik, bankerlik, sigortacılık ve ithalat ve ihracatçılık ticari hizmet üretiminin çeşitli örnekleri iken;
ü Doktor, dişçi, hemşire, öğretmen ve polis gibi kişilerin sunduğu hizmetler ise kişisel hizmet üretimi içerisinde yer alır.
32_ Üretimde Kullanılan Kaynaklara Nedir? Üretim faktörleri, kaynaklar ya da üretim girdileri denir. Üretim faktörleri, toprak, emek, sermaye ve girişimciliktir.
33_ Üretim Sürecinde Kullanılan Tüm Doğal Kaynaklar Nereden Gelir, toprak içerisinde yer alır. Yani, bir üretim faktörü olarak toprak dediğimizde aklımıza sadece tarım alanları değil, mineral kaynaklar, atmosferdeki gazlar, ormanlar ve okyanuslar gelmelidir. Toprağın kullanımı karşılığında yapılan ödemelere Rant denir.
34_ Emek (İşgücü) Nedir? Mal ve hizmet üretimine katkı yapan kişilerin tüm fiziksel ve zihinsel faaliyet ve eylemlerini ifade eder. İşle ilgili olarak öğretmen, profesyonel futbolcu ve nükleer fizikçinin yaptığı tüm faaliyetler emek olarak değerlendirilir.
35_ Üretim Faktörleri Nedir? Mal ve hizmet üretmek için kullanılan miktarı sınırlı ve emek, sermaye, toprak ve girişimcilik olarak sınıflandırılan nesnelerdir
36_ Sermaye Nedir? Mallar ve hizmetlerin üretiminde kullanılan makine ve ekipman gibi unsurlardır.
37_ Ücret Nedir? Emek hizmetleri karşılığı yapılan ödemelere, ücret denir.
38_ Faiz Nedir? Sermayenin kullanılması sonucu yapılan ödemelere faiz denir.
39_ Girişimcilik Nedir? Üretim faktörlerini mal ve hizmet üretmek için bir araya getiren ve bunun için risk üstlenen ve karşılığında da kar elde eden insan işlevidir.
40_ İktisadi Aktörler De Denilen, Temel Karar Birimleri Hangileridir? Hanehalkı, firmalar ve devlettir.
41_ Hanehalkı Kime Denir? Aynı çatı altında yaşayan ve ortak finansal kararlar alan tüm insanlar olarak tanımlanabilir
42_ Firmalar Hangi Birimlerdir? Üretici kaynakları kullanan ve ne üretileceğini kararlaştıran şahıs şirketinden devlete kadar bütün üretici birimlerdir. Firmalar, diğer firmalara, hane halklarına veya merkezi otoritelere (devlete) sattığı malları üretmek için üretim faktörleri kullanan birimlerdir.
43_ Firmaların Ekonomide Oynadıklar Başlıca İki Rol Vardır: üretim faktörlerini satın almak ve ürettikleri malları satmak.
44_ Tüm Doğal Bilimler Ve Diğer Sosyal Bilimlerde Olduğu Gibi, İktisat Bilimi De Yöntem Olarak Bilimsel Yöntem Kullanır. Burada Dört Aşamadan Oluşan Bir Süreç İzlenir:
- Sürecin birinci aşamasında, gerçek yaşamla ilgili gözlemler yapılır. Gerçek dünyada davranışlar ve sonuçlara bakılır.
- Bu gözlemler kullanılarak, neden-sonuç ilişkilerine bir açıklama getirilir (hipotez).
- Bu açıklamanın ne kadar geçerli olduğunu belirlemek için, formüle edilen açıklama; belli olayların sonuçları ile bu olaylara ilişkin hipotezden kestirilen (hipoteze dayanılarak elde edilen) sonuçlar karşılaştırılarak teste tabi tutulur.
- Hipotez gerçeklerle sürekli olarak teste tabi tutulur ve eğer hipotezin geçerli olduğu yönünde bulgular elde edilirse; hipotez bir teoriye dönüştürülür. Çok iyi test edilmiş ve öngörüleri gerçek yaşamdan elde edilen sonuçlarla (gerçeklerle) desteklenmiş ve iktisatçılar arasında genel kabul görmüş bir teori, iktisadi bir yasa ya da ilke olarak değerlendirilir.
45_ Ceteris Paribus Veya Diğer Şeyler Sabitken: iki değişken ararsındaki ilişkiyi analiz ederken, diğer değişkenlerin sabit varsayıldığı analiz aracı.
46_ Terkip Hatası Nedir? Birey için iyi veya doğru olan bir şeyin toplum için de iyi veya doğru olacağı biçimindeki yanlış görüş.
47_ Ekonomi Nedir? Kıt olan kaynakları alternatif kullanım alanları arasında dağıtan bir mekanizmadır. Bu mekanizma sayesinde ne nasıl-kimler için üretilecek sorularının yanıtı bulunmaya çalışılır
48_ İktisatçıların Sordukları Soruların Tipine Göre Dört Farklı Kategoriye Ayrılır. Bunlar, Mikro ve Makro iktisat ile Pozitif ve Normatif iktisattır.
49_ Mikro İktisat Nedir? İktisadın insan davranışı ve insanların piyasa, endüstri ve firma gibi nispeten küçük birimlerle ilişkili tercihlerini inceleyen bölümüdür
50_ Mikro İktisadın Temel Konuları Arasında Neler Vardır? Tüketici davranışı, fayda- maliyet analizi, firmaların kârlarının belirlenmesi ve ürün piyasalarında fiyatlama yer alır. Mikro iktisatta bir ekonominin bireysel parçaları analiz edilmeye çalışılır.
50_ Makro İktisat Nedir? İktisadın, bir bütün olarak ekonomiyi ve toplulaştırılmış ekonomik davranışı inceleyen bölümüdür.
51_ Makro İktisadın Konuları Nedir? Makro iktisat, milli gelir, para, bankacılık, enflasyon, ekonomik büyüme gibi makro konuları inceler.
52_ Makro Ve Mikro İktisat Arasındaki Fark Nedir? Mikro iktisatta iktisatçılar tek bir fiyat üzerinde incelemede bulunurlarken, makro iktisatta genel fiyat düzeyi üzerinde dururlar. Mikro iktisat belirli bir mal veya hizmetin talebi ile ilgilenirken, makro iktisat mal ve hizmetlerin toplam talebi ile ilgilenir.
53_ Pozitif İktisat Nedir? Ne olduğu ile ilgilenilir. Pozitif iktisat, gerçekler ve neden-sonuç ilişkileri üzerine odaklanır. Burada tanımlama, teori geliştirme ve teorilerin sınaması yapılır
54_ Normatif İktisat Nedir? İktisadi olaylar ne olması gerekir, ne olması daha iyidir bakış açısından irdelenmeye çalışılır
55_ Normatif İktisat İle Pozitif İktisat Arasındaki Fark Nedir? Normatif iktisatta değer yargılarına dayanılarak, ekonominin nasıl olması ve arzulanan amaçlara ulaşmak için ne tür politikalar tavsiye edilmesi gerektiği belirlenir. Yani pozitif iktisatta sadece gerçekler önemli iken, normatif iktisatta değer yargılarını kullanmak gereklidir. Örneğin, bir iktisatçı, bazı yurttaşların yarar ama bazılarının da zarar göreceği bir kamu harcama kesintisini tavsiye ediyorsa, o iktisatçı normatif analiz yapıyor demektir
56_ Üretim İmkânları Modelinin Dört Temel Varsayımı Vardır
- Tüm üretim faktörlerinin miktarı sabittir. Yani işçi sayısı, makine ve ekipman miktarı, kamyon ve diğerlerinin sayısında bir değişiklik yoktur.
- Tüm kaynaklar tam olarak kullanılmaktadır. İsteyen herkes iş bulabilmekte ve kullanılmayan kaynak söz konusu olmamaktadır.
- Var olan teknoloji değişmemekte ve aynı kalmaktadır. Yeni icatlar söz konusu olmamaktadır.
- Ekonomide biri üretim malı (sanayi robotu), diğeri de yüksek teknolojili dayanıklı tüketim malı olmak üzere (cep telefonu) iki mal üretilmektedir
57_ Teknoloji Nedir? Bir toplumun mal ve hizmetleri nasıl üreteceği konusunda kullanabileceği bilgi havuzudur.
58_ Üretim İmkânları Eğrisi Nedir? Sabit teknoloji ve tüm kaynakların kullanılması ile üretilebilecek tüm olası mal üretim bileşimlerini gösteren eğridir.
59_ Artan Fırsat Maliyetleri Yasası Nedir? Bir mal daha fazla üretildikçe, o malın fırsat maliyetinin artmasıdır
60_ Üretimde Etkinlik Nedir? Mevcut kaynaklar ve teknoloji ile maksimum çıktının üretildiği durumdur.
61_ Üretimde Etkinsizlik Nedir? Mevcut kaynaklar ve teknoloji ile maksimum çıktının üretildiği durumdur. Üretimde etkinlik gerçekleşmezse, bir maldan diğerinin miktarı azaltılmadan daha fazla üretilebilir.
62_ İktisadi Sistem Nedir? İktisadi sorunun çözümü için, bir ekonominin organize edilme biçimidir
63_ Ulusların Tercih Etmek Zorunda Oldukları Üç Tane İktisadi Sistem Vardır. Bunlar, kapitalist iktisadi sistem, sosyalist iktisadi sistem ve karma iktisadi sistemdir
64_ Sosyalizm Nedir? Üretim faktörlerinin kolektif mülkiyetinin ve gelir dağılımını eşitleme girişimlerinin olduğu bir iktisadi sistemdir
65_ Kapitalizm Ve Piyasa Sistemi Neden Tercih Edilir? Sosyalist sisteme alternatif olarak iktisadi sorunun çözümü için kapitalizm ve piyasa sistemi tercih edilebilir. Bu sistemde üretim faktörleri özel mülkiyettedir ve iktisadi faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönlendirilmesi piyasalar ve fiyatlar aracılığıyla yapılır. Üretilen mallar ve hizmetler, kim almak istiyorsa ve alabilecekse onlara satılmak için piyasaya sunulur.
66_ Karma Ekonomi Nedir? Piyasa sistemi ile merkezi planlama sisteminin belli bir bileşimi olan bir iktisadi sistem
67_ Karma İktisadi Sisteminde Devletin Görevi Nedir? Ekonomik yaşamın yasal çerçevesini belirlemektir
68_ Kapitalizm Nedir? Serbest girişim ve özel mülkiyet haklarının olduğu ve iktisadi kararların piyasa sistemi içerisinde gerçekleştiği bir iktisadi sistemdir.