İDARE HUKUKU

İdare Hukukunun Kaynakları

• Anayasa
• İdari teamül ve uygulama
• Kanun
• H.K.
• Tüzük
• Yönetmelik
• Öğreti
• Yargı İçtihatları

Genel İdari Kolluk Makamları

• Bakanlar Kurulu
• İçişleri Bakanı
• Valiler
• Kaymakamlar
• Bucak Müdürleri

Jandarma kolluk yetki ve görevleri yönünden İç işleri Bakanlığına bağlı Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde örgütlenmişlerdir.

İdarenin Bütünlüğü İlkesi

İdarenin bütünlüğünün gerçekleştirildiği hukuki araçlar hiyerarşi ve İdari vesayettir.

Hiyerarşi: Hiyerarşi ast-üst ilişkisi olup idarenin bütünlüğü ilkesinin gerçekleştirilmesini sağlayan hukuki bir araçtır. Örnek Vali ile Kaymakam arasındaki ast üst ilişkisi.

İdari Vesayet: Merkezi İdare kuruluşları ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bütünlüğü sağlamaya yarayan hukuki bir araç olup, merkezi idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu denetim yetkisidir.

İdarenin Düzenleyici İşlemleri

• Tüzük
• Yönetmelikler
• Kanun Hükmünde Kararnameler

*Tüzük: Bakanlar Kurulunca, kanunun uygulamasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere Danıştayın incelemesinden geçirilmek şartıyla çıkarılır. Tüzükler Cumhurbaşkanınca imzalanır ve Resmi gazetede yayımlanır. Tüzüklerin yargısal denetimi Danıştayca yapılır.

*Yönetmelikler: Başbakanlık,bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulamasını göstermek sağlamak amacıyla yönetmelik çıkarabilirler. Yönetmeliklerin tümü Resmi gazetede yayınlanmaz hangi yönetmeliklerin Resmi gazetede yayınlanacağı kanunla belirlenir. Ülke çapında uygulanacak yönetmeliklerin yargısal denetimi Danıştayca, diğer yönetmeliklerin yargısal denetimi İdari mahkemeler tarafından yapılır.Ülke çapında uygulanacak yönetmelikler Resmi Gazetede yayımlanır.

Kanun Hükmünde Kararname: K.H.K Bakanlar Kurulunun yasama organında veya anayasadan doğrudan aldığı yetkiye dayanarak yaptığı, kanun gücünde düzenleyici işlemlerdir. K.H.K olağan ve olağanüstü zamanlarda olmak üzere iki şekilde çıkarılır.

      Olağan K.H.K

• Bakanlar Kurulunca Çıkarılır
• H.K çıkarılabilmesi için TBMM tarafından bir yetki kanunu ile Bakanlar Kurulunun yetkilendirilmiş olması gerekir
• Temel haklar, kişi hakları ve siyasi hak ve ödevleri hakkında düzenleme yapılamaz
• Yargısal denetim Anayasa Mahkemesince yerine getirilir

Olağanüstü K.H.K

• Cumhurbşk. Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunca çıkarılır.
• TBMM tarafından yetki kanunu verilmesi gerekli değildir.
• Milletler arası hukuktan doğan yükümlülüklere aykırı olmamak kaydıyla her alanda düzenleme yapılabilir.
• Yargısal denetime tabi değildirler.

İdarenin Mal Edinme Yetkileri

Kamulaştırma: Devlet ve kamu tüzel kişilerince, kamu yararı amacıyla özel mülkiyette bulunan taşınmazların bedellerinin peşin ödenmesi koşuluyla yapılan idari bir işlemdir.

            Tarım reformunun uygulanması, Büyük enerji ve sulama projelerinin gerçekleştirilmesi, iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, gibi amaçlarla kamulaştırma yapılması halinde taksitlendirme yapılabilir. Ancak taksit süreleri 5 yılı aşamaz.

İstimval: Devletin, olağanüstü durumlarda bazı taşınır malların mülkiyetini ya da kullanma hakkını, taşınmazların da sadece kullanma hakkını kazandıran mal edinme yoludur.

Geçici İşgal: Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi sırasında bu hizmetin görülmesi için ihtiyaç duyulan maddelerin( taş, kum. Vb.) elde edilmesi için özel mülkiyette bulunan taşınmazlara idarece el konulmasıdır.

Kamulaştırmasız Elatma: Devlet mülkiyetine geçirmeksizin gayrimenkulden yararlanılması yoludur.

Satınalma:Devletin herhangi bir taşınır ve taşınmazı  herhangi bir ayrıcalık olmaksızın satın alarak mülkiyet hakkına sahip olmasıdır.

Devletleştirme:Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı hallarde devletleştirilebir.

İdari Sözleşmeler

İdari Sözleşme yapma ilkeleri

• Aleniyet(Açıklık)İlkesi
• Serbest Rekabet İlkesi
• En uygun bedelin bulunması ilkesi
• Sözleşmeyi yapmak isteyen kişide belli bir yeteneğin aranması ilkesi.

İdari Sözleşme Yapma Usulleri

• Kapalı Teklif
• Açık arttırma ve eksiltme
• Pazarlık
• Yarışma

İdari Sözleşme Türleri

• Mali İltizam Sözleşmesi
• Kamu Borçlanma (İstikraz)Sözleşmeleri
• Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri
• Yeraltı ve Yerüstü servetlerine ilişkin Sözleşmeler
• İdari Hizmet Sözleşmeleri

İDARİ YAPILANMA

Merkezden İdare                                                   

Başkent Teşkilatı                         

a-Cumhurbaşkanı

– Devlet Denetleme Kurulu

– Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği

– Cumhurbaşkanı Danışmanlığı

– Başyaverlik

– Cumhurbaşkanlığı Özel Kalemi

b-Bakanlar Kurulu

c-Başbakan

d-Başkentteki Yardımcı Kuruluşlar

-Danıştay

– Sayıştay

-Milli Güvenlik Kurulu

– Devlet Planlama Teşkilatı

Yerel Yerinden Yönetim

İl Özel İdaresi

-Vali

– İl Genel Meclisi

– İl Encümeni

Belediye

• Belediye Başkanı
• Belediye Meclisi
• Belediye Encümeni

Taşra Teşkilatı

a-İl Genel İdaresi

-Vali

– İl İdare Şube Başkanlıkları

– İl İdare Kurulu

b- İlçe İdaresi

• Kaymakam
• İlçe İdare Şube Başkanlıkları
• İlçe İdare Kurulları

Bucak İdaresi

– Bucak Müdürü

– Bucak Meclisi

– Bucak Komisyonu

Hizmet Yerinden Yönetim 

İdari Kamu Kurumları

Orman Genel Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü vb.

İktisadi Kamu Kurumları

KİK, ÇAYKUR, DMO, BOTAŞ, TPAO vb.

Sosyal Kamu Kurumları

SGK,Türkiye İŞ Kurumu,OYAK

Büyükşehir Belediyesi

• Büyükşehir Belediye Başkanları
• Büyükşehir Belediye Meclisi
• Büyükşehir Belediye Encümeni

Köy İdaresi

-Köy Muhtarı

-Köy Derneği

– Köy İhtiyar Heyeti

* Merkezi İdarenin başkent dışındaki teşkilatına Taşra Teşkilatı deni

Bilimsel,Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları

Üniversiteler, TODAİE, TÜBİTAK,

Devlet Tiyatroları, TSE, Devlet Opera ve Balesi.

Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları

–ASO, ATO, Barolar, Oadalar.

Bağımsız İdari Otoriteler

RTÜK, BDDK,EPDK,TAPDK,TMSF, Şeker Kurumu

İDARİ YAPILANMA

Merkezden Yönetim İlkesi: Devlet hizmetlerinin tek elden ve tek merkezden yürütülmesidir.

Merkezden Yönetimin Özellikleri 

• Bütün devlet hizmetlerinin devlet merkezinden yürütülmesini sağlar.
• Devlet hizmetleri, tek elden yürütülür.
• Plan ve programlar merkezde yapılır.
• Devlet hizmetlerinin yürütülmesi için gerekli gelir ve giderler merkezde toplanır.
• Bütün yetki ve sorumluluk merkezindir.
• Bir taşra teşkilatı vardır.

Merkezden Yönetimin Yararları 

• Devlet hizmetlerinin tek elden yürütülmesini ve devlet yönetiminde birliği sağlar.
• Devlet hizmetlerinin rasyonel bir biçimde yürütülmesini sağlar.
• Devlet yönetiminin güçlü olmasını sağlar.
• Mali denetimin yapılmasını kolaylaştırır.
• Devlet hizmetlerinin daha az harcama ile yapılmasını sağlar.
• Kamu Görevlilerinin yerel yönetimlerin etkisi altında kalmasını engeller. 

Merkezden Yönetimin Sakıncaları 

• Devlet Hizmetleri yerine getirilirken yöresel gereksinimler göz ardı edilir
• Bürokrasi ve kırtasiyeciliğin artmasına neden olur.
• Demokratik ilkelere pek uygun değildir. 

*Yetki genişliği ilkesi: Merkezden yönetimin sakıncalarından kaçınmak için, il idaresinde valiye tanınan başkent adına karar alma yetkisine denir. Örnek: Valinin okulları tatil etmesi. Kaymakam ve Bucak müdürünün yetki genişliği ilkesini kullanma hakkı yoktur.

• İl ve İlçelerin kurulması, kaldırılması, adlarının değiştirilmesi, merkezlerinin belirlenmesi ve bir ilçenin başka bir ilçe ile bağlanması Kanunla yapılır.
• Bir ilçenin komşu ili ile olan sınırlarının yeniden düzenlenmesi veya bir bucağın bağlı bulunduğu ilin değiştirilmesi suretiyle bir ilin sınırlarının değiştirilmesi İç işleri Bakanlığının hazırlayacağı ortak kararname ile olur
• Vali: İç işleri Bakanının önerisi Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanın onayı ile atanan istisnai bir memuriyettir. Vali olma için T.C vatandaşı olmak, Ortaokulu bitirmiş olmak, 65 yaşını geçmemiş olmak.

• Vali ilde askeri ve adli kurumlar dışında kalan bütün devlet daire ve müesseseleri denetleyebilir.
• Vali ilde hem devletin, hem hükümettin hem de tüm bakanlıkların temsilcisidir.
• İlde bulunan yerel kuruluşlar ve yönetim kuruluşları üzerinde İdari Vesayet yetkisini kulanır.

• Kaymakam: İçişleri Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanının ortak kararnamesi ile atanır.Kaymakam, ilçede hükümeti temsil eden en büyük mülki amirdir.Kaymakam aynı zamanda bir meslek memurudur. Kaymakam sadece hükümeti temsil eder.
• Merkez İlçe:İl merkezi ile bir ilde hiçbir ilçeye bağlı olmayan bucak ve köylerin oluşturduğu alana denir. Merkez ilçenin idaresinden vali sorumludur.
• Bucak:Yönetsel bir işlemle kurulurlar. Bucaklar İç işleri Bakanının kararı ve Cumhurbaşkanının onayı ile kurulurlar. Bucakların başında Bucak müdürleri bulunur. Bucak Müdürü en az lise mezunu olan, bucak müdürlüğü kursunu bitirmiş, kişiler arasından İç işleri Bakanı tarafından atanır ve valinin emrine verilir.

Yerinden Yönetim İlkesi(Adem-i Merkeziyetçilik) 

Topluma sunulacak hizmetlerin bir bölümünün devletin merkezi teşkilatı içinde yer almayan ve merkezi idare hiyerarşisine dahil olmayan kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmesidir.

Yerinden yönetimin yararları 

• Bürokrasi ve Kırtasiyeciliği azaltır.
• Hizmetlerin yöresel ihtiyaçlara uygun yürütülmesini sağlar.
• Demokratik esaslara uygundur. 

Yerinden yönetimin sakıncaları 

• Ülke bütünlüğünü ve milli birliği sarsabilir.
• Partizanca uygulamalara yol açabilir.
• Hizmetler, tek düze biçimde yürütülmez
• Mali denetimin yapılması zordur.

• Mahalli İdarelerin karar organları seçmenler tarafından seçilir.(İl Özel İdaresi, Belediye, Büyük Şehir Belediyesi ve Köy)
• Yerel seçimlere katılma şartları milletvekili seçilme şartlarıyla aynıdır. 

İl Özel İdaresi

• İl halkının müşterek ihtiyaçlarını karşılar
• Karar organları seçmenler tarafından seçilirler.
• İdari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir.
• Vali, İl genel Meclisi( İl özel idaresinin en üst karar organıdır, halk tarafından 5 yıllığına seçilen üyelerden oluşur),  İl daime encümeni olmak üzere 3 organı bulunmaktadır.  

Belediye

Belediyeler, 1930 yılında çıkarılan Belediye Kanununa göre kurulmaktadırlar.

Belediye Başkanlarının geçici olarak görevden uzaklaştırılmasına İç İşleri Bakanı karar verir. İl Genel Meclisi ve Belediye meclisinin feshedilmesine ise Danıştay karar verir.

Belediyeler ya İç işleri Bakanının istemi ya da Bakanlar Kurulu kararı ile kurulurular.( Valinin görüşü ile birlikte İç işleri Bakanlığına gönderilen öneri için Danıştay’ın görüşü alınarak Müşterek Kararname ile kurulurlar)

• Belediye Başkanının başkanlıktan düşmesi ile ilişkin en son kararı veren merci Danıştaydır.

Organları

Belediye Başkanı

• Belediye idaresinin en üst amiridir
• Doğrudan yöre halkı tarafından seçilir. 

Belediye Meclisi

• Belediye idaresinin en üst görüşme ve asli karar organıdır.
• Belediye idaresinin asli karar organıdır. 

 Belediye Encümeni

• Belediyenin Danışma ve İkinci karar organıdır.
• Kamulaştırmaya karar verir.
• Taşıma ücretlerini belirler.

Büyükşehir Belediyesi

• Kanunla kurulurlar
• Nüfusu yedi yüz elli binden fazla olan yerlerde kurulurlar.
• Kamu tüzel kişilikleri bulunmaktadır.
• Büyükşehir Belediye Meclisi, Büyükşehir Belediye Encümeni, Büyükşehir Belediye Başkanı.
• Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Adana, Gaziantep, Konya, İzmit, Antalya, Diyarbakır, Mersin, Kayseri, Eskişehir, Samsun, Erzurum, Adapazarı. Türkiye’nin
• Büyükşehirleridir. 

KÖY

• Nüfusu iki binden aşağı yurtlara köy denir.
• Köy idaresi 1924 yılındaki Köy Kanunu ile kurulmuştur.
• Köy Derneği, Köy İhtiyar Meclisi, Muhtar olmak üzere üç temel organı bulunmaktadır.
• Tüzel kişiliği bulunmaktadır.
• Köy Muhtarı: Köy idaresinin en üst makamıdır. Muhtar bir devlet memurudur.
• Köy Derneği: Köydeki bütün seçmenlerden oluşur. Köy ihtiyar meclisini ve köy muhtarını seçer. Köyün isteğe bağlı işlerini zorunlu hale getirir.
• Köy İhtiyar Meclisi: Köy derneği tarafından seçilen üyelerden oluşur. İmece(elbirliğiyle bir kişiye ya da topluluğa yardım etme) ve Salmaya (Köy halkının gelir durumuna göre alınan vergi) karar verir. 

Kamu Görevlileri

Bir mesleki sıfatla kamu kesiminde çalışan kişiler kamu görevlileridir.

• Memurlar
• Sözleşmeli Personel
• Geçici Personel
• Kamu İşçileri(Özel Hukuka tabidirler) 

Memur Olma Şartları

• T.C vatandaşı olmak
• 18 yaşını doldurmak(Mahkeme tarafından ergin kılınan 15 ile 18 yaş arası kişiler de reşit olabilir)
• En az ortaokul mezunu olmak
• Kamu haklarından yoksun bulunmamak
• Hükümlü olmamak
• Askerlikle İlgisi bulunmamak
• Sağlık engeli bulunmaması

Memurların Tabi Oldukları Ödevler

Yükümlülükler                                                                          

• Anayasa ve kanunlara sadakat
• Davranışlarına özel itina göstermek
• Amirlerin emrine itaat
• Resmi belge araç ve gereçleri iade etme yükümlülüğü
• Hizmeti Şahsen ve kesintisiz görme
• Kıyafet mecburiyeti
• İkamet mecburiyeti.                                                                                                                                         

Yasaklar

• Başka görev alma yasağı
• Ticaret ve diğer kazanç getiric faaliyetlerde bulunma yasağı
• Taraflı davranma, Siyasi faaliyetlerde bulunma yasağı
• Dernek kurma ve derneklere girme yasağı
• Toplu eylem ve hareketlerde bulunma yasağı
• Grev yasağı
• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı
• Gizli belgeleri alma yasağı
• Ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı
• Basına demeç verme yasağı

 

Memurlara Verilen Disiplin Cezaları

• Uyarma
• Kınama
• Aylıktan Kesme
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması(1-3 yıl)
• Devlet Memurluğundan çıkarma

*Memurluktan çıkarma cezasını Yüksek Disiplin Kurulu verir. 

Devlet Memurlarına Verilen Haklar 

• İsteme Hakkı
• Şikâyet ve Dava Hakkı
• Güvenlik ve Hizmet Hakkı
• Emeklilik hakkı
• Sendika Hakkı
• İzin hakkı
• Kanunların uygulanmasını isteme
• Yolluk hakkı
• Diğer sosyal haklar

Devlet Memurları

• Siyasi partilere üye olamazlar
• Başka bir işte çalışamazlar
• Derneklere üye olamazlar
• Sendikalara üye olabilirler

İstisnai Devlet Memurları

• Cumhurbşk. Genel Sekreterliği
• TBMM memurlukları
• Başbakanlık Baş Müşaviri
• Toki Başkanı
• Başbakanlık Müşaviri
• Gelir İdaresi Başkanı
• Büyükelçiler
• Valiler
• Mit Müsteşarı ve Müşaviri
• MGK Genel Sekreteri

İlgili Kategoriler

Vatandaşlık Ders Notları