HUN DEVLETLERİ

1. Asya Hun Devleti (Büyük Hun İmparatorluğu) (MÖ IV. yy – MÖ 216)

• Orta Asya’dan göç etmeyen Türk toplulukları tarafından güçlü devletler kurulmuş
• Orta Asya’da Türkler tarafından kurulmuş olan ilk teşkilatlı devlet Asya Hun Devleti’dir.
• Asya Hun Devleti Orhun – Selenga ırmakları ve Ötüken bölgesinde kurulmuş Kurulduğu yer ve kurucusu tam olarak bilinmemektedir.
• İlk bilinen hükümdarı Teoman‘dır (MÖ 220 – 209). Çinlilerin Türk akınlarını durdurmak için yaptıkları Çin Şeddi, Teoman Döneminde tamamlanmıştı Teoman’dan sonra başa geçen hükümdar Mete Han‘dır. (MÖ 214)

Not: Selegna Nehri ve Baykal Gölü kıyılarında yapılan kazılarda, Hunlar döneminde yapılmış sulama kanalları, saban demir­leri ve orakların bulunması, tarım yapıldığının doğrudan kanıtıdır. 

Mete Han (MÖ 209-174)

• Devleti ve orduyu teşkilât­landırdı.
• Türk topluluklarını bir bayrak altında birleş
• Tunguzları ve Yüeçileri hâkimiyeti altına aldı.
• Çinlileri mağlup edip bu ülkeyi yıllık vergiye bağ­ladı.

 Not: Mete Han Çin’i yenip vergiye bağlamasına rağmen Türklerin kalabalık Çin nüfusu içinde eriyip asimile olmalarını engellemek amacıyla, Türklerin Çin’e yerleşmesine izin vermedi. Bu durum Mete Han’ın ulusal benliğe önem verdi­ğinin kanıtıdır. 

Not: Mete Han zamanında Hun Devleti, kendinden sonraki Türk devletlerine temel oluşturan askeri ve sivil teşkilata, siyasi prensiplere, kültür ve sanat değerlerine sahip bir devlet haline geldi. 

Türk tarihinde ilk düzenli orduyu Mete Han kurmuştur. Bu ordu onlu sisteme göre düzenlenmiştir. Mete Han’ın tahta çıkış tarihi Kara Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş tarihi olarak kabul edilir (MÖ 209).

Mete Han’ın ölümünden sonra yerine geçen hükümdarlar bu üstünlüğü devam ettiremediler. Türk toplulukları için eko­nomik yönden çok önemli olan İpek Yolu’nun Çinlilerin eline geçmesi Hunların ekonomik yönden zayıflamasına ve iç karışıklıklara neden oldu.

Not: Asya Hunları ile Çinliler arasında yapılan mücadelelerin temel sebebi İpek Yolu’na egemen olmaktır.

Çinlilerin yıkıcı ve bölücü çalışmaları sonucunda Hunlar, MÖ. 58 yılında doğu ve batı olarak ikiye ayrılmışlardır. Batı Hun Devleti, Tanrı Dağları ve Issık Gölü çevresinde kurul­muştur. Hunlar, daha sonra Kuzey ve güney olarak ayrılmış­tır.

Güney Hun Devleti; Çin’in kuzeybatı bölgelerinde kuruldu. Güney Hun Devleti, Çin baskısı ile Kuzey ve Güney Hunları olarak tekrar ikiye ayrıldı. Kuzey Hunları güney Sibirya ve Çungarya bölgesinde bağımsızlıklarını sürdürürken, Batı Hunlarına katıldı. Çin sınırında yaşayan Güney Hun Devleti Çinliler tarafından yıkıldı.

Oğuz Kağan Destanı Hunlara ait bir destandır. Bu destana adını veren Oğuz Kağan’ın Mete Han olduğu kabul edilmek­tedir.

KAVİMLER GÖÇÜ (375)

Asya Hun Devleti’nin parçalanmasından sonra Çin egemen­liğine girmek istemeyen Hun topluluklarının bir kısmı IV. yüzyılda Hazar Denizi ile Aral Gölü arasındaki toprakları ele geçirdiler. Batıya doğru yürüyüşlerini sürdürüp, Volga nehri­ni geçtiler. Tuna boylarına kadar gelen Hunların önünde duramayan kavimler (Ostrogotlar, Vizigot, Vandal, Burgant, Gepit, Germen vs.) Avrupa’ya doğru göç etmeye başladılar. Hunların sebep olduğu bu göç hareketine Kavimler Göçü denir. 

Not: Türklerin Çin esaretine girmektense göç etmeyi tercih etme­leri bağımsızlıklarına ne kadar düşkün olduklarını gösterir. 

Kavimler Göçü‘nün sonuçları:

• Avrupa’nın etnik yapısında köklü bir değişiklik meydana geldi.
• Sınırlarını koruyamayan Roma İmparatorluğu, 395’te ikiye ayrıldı.
• Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı (476).
• Kavimler Göçü ilk Çağ’ın sonu Orta Çağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir (Orta Çağ: 375 -1453).
• Feodal rejim, Avrupa’da siyasal düzen olarak oluş
• Krallıklar siyasal etkinliklerini kaybettiler. (Derebeyler güçlendi)
• Avrupa’da kilise ve papalık etkinlik kazandı.
• Dine dayalı düşünce geliş (Skolâstik düşünce)
• Hristiyanlık barbar kavimler arasında yayıldı.
• Türkler Avrupa’da ilk devletlerini kurdu. (Avrupa Hun) 

2. Avrupa Hun Devleti (378 – 469)

Kavimler Göçü sonucunda Avru­pa’da Hun Devleti kurulmuştur. Hunlar kısa zamanda Volga ile Tuna nehirleri arasındaki toprakla­ra sahip oldular.

Hunlar, Bizans’ı baskı altına aldılar. Bizans’ı Morgos (434) ve Anatolyus (447) Antlaşmaları ile vergiye bağladılar. Atilla daha sonra Roma üzerine iki ayrı sefer düzenledi ve Avrupa’daki etkisini iyice arttırdı. Atilla’nın ölümünden sonra devlet zayıflamış Hunların bir kısmı Avrupa’da kalarak Latin ırklarıyla kaynaşmış, bir kısmı tekrar Orta Asya’ya dönmüş­tür.

İlgili Kategoriler

Tarih Ders Notları