GELİR, KURUMLAR VE SGK KANUNUNLARINDA TEŞVİK SİSTEMİ

[süleyman]

Bilindiği üzere 19.06.2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar" son halini almış, Karar'ın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tespit etmek üzere Ekonomi Bakanlığı tarafından 2012/1 sayılı "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ" yayımlanmıştır. 6322 sayılı "Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile yeni Kararda yapılan düzenlemelere ilişkin ilgili kanun maddelerinde değişiklik yapılmış ve yeni maddeler eklenmiştir. Bu kapsamda yapılan değişikliklerin amacı; kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen hedefler doğrultusunda tasarrufların katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirilmesine, üretim ve istihdamın artırılmasına, uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma-geliştirme içeriği yüksek bölgesel ve büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımların özendirilmesine, uluslararası doğrudan yatırımların artırılmasına, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılmasına, kümelenme ve çevre korumaya yönelik yatırımlar ile araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Yatırımların teşvikine ilişkin olarak yapılan düzenlemeler ayrı bir makale hatta kitap konusu olabilecek kadar geniş bir konu olup, bu makale kapsamında sadece konuya ilişkin olarak vergi ve sosyal güvenlik mevzuatında yapılan değişikliklere özetle yer verilmekle yetinilmiştir.
A- GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ
Yatırımların ekonomik ve sosyal açıdan göreceli olarak daha az gelişmiş bölgelere yönlendirilmesi sağlanarak bu bölgelerde istihdamın artırılması ve bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, temel ekonomik hedeflerden birini oluşturmaktadır. İstihdamdan kaynaklanan mali yüklerin hafifletilmesi ise bu hedefin gerçekleştirilebilmesi bakımından çok önemli bir role sahiptir.
Bu çerçevede 6322 Sayılı Kanunun 12. maddesi ile Gelir Vergisi Kanununa geçici 80. madde eklenerek Bakanlar Kurulunca istatistiki bölge birimleri sınıflandırması, kişi başına düşen milli gelir veya sosyo ekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınmak suretiyle belirlenecek illerde yapılacak yatırımlar için Ekonomi Bakanlığı tarafından düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında 31.12.2023 tarihine kadar gelir vergisi stopaj teşviki uygulaması getirilmiştir.
Bu kapsamda 6322 sayılı Kanunla yapılan bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten 31.12.2023 tarihine kadar gerçekleşen yatırımlarda, teşvik belgelerinde öngörülen ve fiilen istihdam edilen işçilerin ücretlerinin; sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin brüt tutarına isabet eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi yatırımın kısmen veya tamamen işletilmeye başlanacağı tarihten itibaren 10 yıl süre ile bu ücretlerle ilgili olarak verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir.
Terkin edilecek verginin hesaplanmasında öncelikle asgari geçim indirimi dikkate alınacaktır. Dolayısıyla yapılan düzenleme ile çalışanların ücretleri üzerinden kesilen ancak vergi dairesine ödenmeyen gelir vergisi stopajı nedeniyle çalışanlar bakımından bir talep söz konusu olmayacaktır.
Uygulama kapsamında yatırımın tamamlanamaması veya teşvik belgesinin iptal edilmesi halinde gelir vergisi stopajı teşviki dolayısıyla terkin edilen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir. Yatırımın faaliyete geçmesinden önce devri halinde ise; devralan aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanabilecektir. Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçmesinden sonra devri durumunda teşvik uygulamasından devir tarihine kadar devreden, devir tarihinden sonra ise kalan süre kadar devralanın yararlanması mümkündür. Bu düzenleme ile yatırımcıların istihdam nedeniyle katlandıkları mali yüklerin hafifletilmesi ve istihdam maliyetinin azaltılması sağlanmaya çalışılmıştır.

B- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ TEŞVİKİ
6322 sayılı Kanunun 32. maddesi ile 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun ek 2 nci maddesinde yapılan değişiklikle; yatırımlarda devlet yardımları hakkında kararlar çerçevesinde düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarda istihdam edilen sigortalılar için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerinin tamamı ve gelişmişlik düzeyi dikkate alınarak Bakanlar Kurulunca belirlenen illerde işveren hisseleri ile birlikte sigortalı hisselerinin tamamına kadar olan kısmı Ekonomi Bakanlığı bütçesinden karşılanacaktır.
Ekonomi Bakanlığınca karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacaktır. Yapılan denetim ve kontrollerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi durumunda işverenler bir yıl süreyle destekten yararlanamayacaklardır. Bununla birlikte sigortalı olarak bildirilen kişinin fiilen çalışmadığının tespiti halinde işveren hakkında Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır.
Teşvikten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti halinde ise; yararlanılan teşvik tutarı ve gecikme zammı işverenden tahsil edilecektir.
Her iki teşvik uygulaması da özellikle nispeten gelişmişlik düzeyi düşük bölgelerde yatırımın ve istihdamın teşvikine yönelik olumlu düzenlemeler olmakla birlikte yatırımcı üzerindeki mali yükleri önemli ölçüde azaltacaktır.
C- İNDİRİMLİ KURUMLAR VERGİSİ UYGULAMASINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
6322 sayılı Kanunun 39. maddesi ile 5520 sayılı Kanunun 32/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Hazine Müsteşarlığı” ibaresi “Ekonomi Bakanlığı” şeklinde, ikinci fıkrasının (a) bendi aşağıdaki şekilde, (b) bendinde yer alan “Her bir il grubu” ibaresi “Her bir il grubu, stratejik yatırımlar veya (a) bendinde belirtilen yerler” şeklinde değiştirilmiş, ikinci fıkrasının (b) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (c) bendi eklenmiş, mevcut (c) bendi (ç) bendi olarak teselsül ettirilmiş ve altıncı fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“a) İstatistikî bölge birimleri sınıflandırması ile kişi başına düşen milli gelir veya sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini dikkate almak suretiyle illeri gruplandırmaya ve gruplar itibarıyla teşvik edilecek sektörleri ve bu sektörler ile organize sanayi bölgeleri, Gökçeada ve Bozcaada’da yapılan yatırımlara ve Bakanlar Kurulunca belirlenen kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgelerinde yapılan turizm yatırımlarına ilişkin yatırım ve istihdam büyüklüklerini belirlemeye,”
“c) Yatırıma başlanan tarihten itibaren bu maddeye göre hesaplanacak yatırıma katkı tutarına mahsuben, toplam yatırıma katkı tutarının %50’sini ve gerçekleştirilen yatırım harcaması tutarını geçmemek üzere; yatırım döneminde kurumun diğer faaliyetlerinden elde edilen kazançlarına indirimli kurumlar vergisi oranı uygulatmak suretiyle yatırıma katkı tutarını kısmen kullandırmaya, bu oranı her bir il grubu için sıfıra kadar indirmeye veya %80’e kadar artırmaya,”
“Yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanmadan önce indirimli kurumlar vergisi uygulanan hallerde, yatırımın tamamlanıp işletilmeye geçilmemesi durumunda ikinci fıkranın (c) bendi uyarınca indirimli vergi oranı uygulanması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir.”
Yatırım döneminde katkı tutarı kullandırılmasına ilişkin düzenleme 1/1/2013 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girecektir.