Hukukun temel kavramları çok kısa not

[Ayşem kaya]

ÜNİTE:1 (Kurallar,Devlet ve Hukuk) HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI
_Kurallar, belli durumlarda ne yapılması veya yapılmaması gerektiğini söyler.Toplumsal yaşam belli kurallara muhatap olmak anlamına gelir.
_Teroik akıl : aklın, nesne-olgu hakkında neye inanılması gerektiğiyle yapılan düşünmeyi gerçekleştiren yönü.
_Pratik akıl : aklın eylemle ne yapılması gerektiğine karar veren yönüdür.
_Normatif ahlak : uyulması gereken davranış kurallarına işaret eder.
_Ahlaki yargılar öncelikle toplumdan öğrenilir. Din kurullarında azapi gazap kuralların yaptırımıdır
_Örf-adet modern toplumda olması önem taşır.Örf-adet, geniş haliyle GELENEK dar haliyle TÖRE adını alır
_Hukuk kuralları emreder veya yasaklar.Kral devlet tarafından çıkarılmışsa HUKUK KURALI dır.
devlet hukuku yaratır, :hukukta devleti.
_YAPTIRIM : hukuk dğzeyşne aykırı durumlarda hukukun verdiği tepkidir.
Yaptırım Türleri : CEZA, _CEBRİ İCRA, _TAZMİNAT, _ GEÇERSİZLİK
_Ceza: mahkemenin suç sayılan eylemler için öngördüğü cezalardır. Para veya hapis cezası gibi.
Türkiyede idam 2002 de kaldırıld.1984 den sonra hiçbir idam infaz edilmedi.
_CEBRİ İCRA : Zorla yerine getirmektir.Kişiler yerine getirmediğinde devlet eliyle zorla gerçekleşmesidir.
Kolluk kuvetleri : polis, zabıta, jandarma, sahil güvenlik = zor kullanma yetkisine sahip kamu organları.
_TAZMİNAT : zararın parasal değerine karşılık gelen bir ödeme yükülülüğüdür.
_GEÇERSİZLİK TÜRLERİ:YOKLUK, _HÜKÜMSÜZLÜK(butln), _İPTAL EDİLEBİLİRLİK(nisbi butln)
_Devlet, toplumdaki en güçlü organdır… Nerede toplum varsa orada Hukuk vardır.
_Hukuk un işlevleri : Barış,Güvenlik,Eşitlik,Özgürlük…Hukuk sayesinde insanlar kendisini Güvende hisseder. _Hukukun sağladığı eşitliğe “KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK” denir.
*Kurallar belli durumlarda ne yapılması gerektiğini söyler.Hukuk kurallarını diğer kurallarından ayıran özellik, devlet tarafından yapılmasıdır.Hukuk eşittir Devlettir.
+İnsanın doğasına, evrenin yapısına, insanların nasıl yaşaması gerektiğine , en iyi yöntemleriyle ilişkin birbirleriyle içten bağlantılı inançlar kümesi ve pratiklere DİN denir.
+ İYİ’yi gerçekleştirmek için izleyeceğimiz kural, ve yargılar, AHLAK ‘tır.
+Çok uzun süreden beri uygulanan, bu şekilde davranılması gerektiği yönünde inancın bulunduğu toplumsal pratiğe ÖRF ve ADET KURALLARI denir.
+Hukukta aynı durumda bulunan insanların aynı muhamaleye tutlması K.ÖNÜNDE EŞİTLİKTİR.
+Hukuk a aykırı kusurlu eylemde başkasına verilen zara, HAKSIZ FİİL dir.
+Hukuki görevlerini yerine getirmeyelerin, devletin zorla yerine getirmesine CEBRİ İCRA denir.
+Aykırı hareket etmek suretiyle, verilen zrarın giderilmesine TAZMİNAT enir.
+hukuk düzeninden bahsedebilmek için, yargı önünde sahip olması gereken özellikler=
Örgütlü olma, Düzenlilik, Kurumlaşmış olma, Süreklilik
+Hukukun İşlevleri = Barış, Özgürlük, Gvenlik, Eşitlik.

ÜNİTE:2 (Hukukun Uygulanması)
+Yargılama ve yaptırımların hayat geçirilmesi, geniş anlamıyla “hukukun uygulanması” dır.
+ Yargı organları, görevleri itibariyle kararlarını hukuka dayandırırlar. NORM HİYERARŞİSİ
+Anayasa bazen devleti düzenler, bazen dizginler, bazen sınırlar.
+Anayasa değişiklik için 184 mil.vekilinin yazılı teklifi gerekir. *KHK çıkarmak için Meclisden yetki alınır.
+Yasama organı, Devletin 3 temel erki Yasama, yürütme, Yargı yı elinde tutar. Yasama organı TBMM dir.
+ Kanun oluşması için=ÖNERİ(teklif,tasar)-GÖRÜŞME(tbmm)-KABUL)enaz139mil.vkil)-ONAY(c.başkanı)
+TÜZÜK, kanunların uygulanmasını göstermek, emrettiği işleri belirtmek üzere çıkarılır.
+YÖNETMELİK, başbakanlık, bakanlıklar, kamu tüzel kişilerince çıkarılabilir.
+İÇTİHATLAR, benzer sorunlarda karşılaşan hakimlerin en büyük yardımcısıdır.
+Devletin ülkesi, kara, hava, varsa deniz ülkesinden oluşur.
+T.C de suç işleyen yabancılarada türk hukununun uygulanması MÜKLİLİK ilkesinin sonucudur.
+Hukuk kuralları, yürürlüğe girmelerinden önce meydana gelen olaylara uygulanmaz.
+Aynı düzeyde, nitelikte, farklı hükümleri içeren 2 hukuksal düzenleme varsa YENİ KURAL İLKESİ uygulanır.
+Yorum Araçları = Kıyas, Evleviyet, Zıt kanıt. Terorileri : Sözel, Sistematik, Tarihsel, Amaçsal yorum.
+Hakim ceza hukuku alanında hukuk yaratmaz ama bu alanda takdir yetkisine sahiptir.
*Asli kaynaklar öncelikle yazılı hukuk kurallarıdır.
*Uluslar arası anlaşmalar; +Kanun hükmündedir. +devletler veya uluslar arası örgütler arası yapılan anlaşmadır
+kanunlararası çatışma durumunda uluslarası anlaşma uygulanır. +anayasa mahkemesi denetleyemez
* Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi : BAKANLAR KURULUNA aittir.
* Hukuk kuralının yorumlanmasında,O dönemdeki anlayışın gerektiğini savunan TARİHSEL YORUM TEORİSİ dir.
*Normal hiyerarşisinde kendisinden üstte olan hukuku uyumlu olmadığını denetlemeye SİYASİ DENETİM denir
*KANUNLAR : _meclisde toplantıya katılanların salt çoğunluyla kabul edilir._Meclisden geçenleri C.Başkanı inceler
_C.Başkanı 15 gün içinde inceler, karar verir. _Kabul oyların sayısı 139 dan az olamaz.
*Bir devletin hukukunun kendi ülkesindeki olay ve kişilere uygulayacağı ilke MULKİLİK İLKESİ dir.
*Hukuk kuralının hükme bağladığı durumda, durum dışı aksi hükmün geçerli olduğu sonuca ZIT KANIT denir.
+Üstün bir norm ile alttaki bir norm çatıştığında üstün uygulanır. _Aynı genellike işkesine sahip iki kanun çatıştığında, yakın tarihli uygulanır._biri genel,diğeri özelse; genel uygulanır._kanun,yönetmelikte;Kanun uygulanr
*MÜLGA, yürürlükten kaldırılmış bir kuralı nitelemek için kullanılır.
*Katı anayasa değiştirilmesi zordur.Kanunların kabulu için salt çoğunluk gereklidir.

ÜNİTE:3 (Hukuk sistemleri ve Türk hukuk Tarihi)
*Huku Kütürü : belirli toplumda,bireylerce genellikle paylaşılan, fikirler,değerler,kanılar toplamı olarak tanımlanır
*Hukuk sistemi: _Kıta avrupası , Angola Amerikan, İslam, Sosyalist hukuk sitemleridir.
*TEDVİN(yasalaştırma): lkede dağınık haldeki hukuk kurallarının derlenip bütünlüğe kavuşması etkinliğidir.
*CORPUS LIRİS CİLVİLLİS, Ms 529-534 yılları arası D.Roma 1.LUSTİNİANS tarafından hazırlana Roma hukuku konusunda hazırlanan en kapsamlı Külliyattır.
*GAİUS a göre Kurumlar :1-kişiler(personae) 2-Şeyler(res) 3-davalar(aciones)
*Pandekt hukuku : B.Avrup ülkelerinde çıktı.
*İNGİLİZ HUKUK KAYNAKLARI : 1_Commo(ortak) 2-EQUALITY(hakkaniyet) 3-STATUTE(yasa hukuku)
*Magna Carta Lİbertatum : 1215 de Papa III. İnnocent, kral John ve Baronları arasında imzalandı.Kralı kısıtlandı.
*Araçsalcılık (enstrümantalizm): Hukuku salt toplumsal değişmenin aracı olarak görür.
*Kollektifleştirme : Sovyet hukuk taihi bakımından genel mülkiyet sisteminceki dönüşümü ifade eder.
*Fıkıh : karanlık olanı aydınlatmak gibi anlamlara gelir.3 Başlığı var. (İbadar, Muamela(miras vs.)t, Ukubat(ceza))
*kanuni Esasi :1876 da ilan edildi.II: abdulhamit askıya aldı.1924 de kadar yürürükte kaldı.
*mecelle i ahkam adliye : 1868-78 arası Ahmet Cevdet tarafından derlendi.hanefi mezhebin medeni hukuka uygun fıkıh kuralları kodeksidir.
*sosyalist hukuk 3 temel başlığa dayandırıldır. (Sosyalist vasallık, Sosyalist demokrasi, demokratik merkezite.
+GAİNUS INSTITITİONES : günümüze kadar geldi.Corpus Iuris Civiliste yeralan INSTITIONE de kaynaklık eder.
-yapıt hukuk kurum ve kavramlarını genelden özele gidecek şekilde ortaya koyar.
*Özgür milletin Roma hukukuna göre hak sahibi olmasının koşulu: Aynı zmaanda vatandaş olmasıdır.
+PANDEKT HUKUK : Roma hukukunun Almanya da geçerli bölgeye göre düzenlenmiş halidir.
+EQIİTRY HUKUK : Common law uygulamalarının aşırı biçimliğinin adalet arayışını karşılaması yetersizliğini gidermek için.
+Amirikan hukuku, Modern ukuk tarihindeki özel yerini vurguladığı özellik :
batuya göçün, hukuksuz bir toplumsal yaşam biçiminin hukuki yaşam biçimine geçişin modern örneği olmasıdır.
+Sosyalist top. İlişkilerinin oluşturulması için araçsal değer taşıyan hukuka ilgilerin itiati, Sosyalist yasallığı içerir.
+TEDVİN : ülkeden dağınık haldeki hukuk kurallarının ait oldukları hukuğa derlenip bütünlüğe kavuşturulmasıdır.
*Muâmelât : Fıkıh ın insanlr arasında doğumdan ölüme kadar olan ilişkileri inceleyen bölümüdür.
*T.C nin 1926 İsviçre medeni kanunu benimsemesinin amacını en iyi BAĞIMSIZLIK ve MODERNELEŞME açıklar.
-GAİNUSun ayrımlara yol açan Roma kişiler hukukunda 3 kategori söz edilir ;
1-Roma vatandaşlarından oluşan özgür ve köle insanlar
2-Aile reisi ve tabi olanlar 3-vatandaşlar, yabancılar

ÜNİTE:4 (Yargı Örgütü)
*Geniş anlamda YARGI: yargı teşkilatını ve yargı organlarını yerine getirilen tüm işleri kapsar.
*İSTİNAF : İlk derece mahkemeelrince verilen kararların, bölgelerce incelenmesi.İptaline kadar gidebilir.
*YARGI ÖRGÜTÜ: Yüksek Mahkeme ___ Yargıtay, 2.Derece Mahkeme____Bölge Adliye Mahkemeleri
İlk derece Mahkeme___Hukuk ve Ceza Mahkemeleri
*Sulh hukuk, Asliye hukuk ve asliye ticaret mahkemeleri, GENEL HUKUK MAHKEMELERİ dir.
*Bir yerde özel mahkeme kurulmamışsa, yerine uyuşmazlıklar asliye hukuk mahkemesi bakar.
*Ceza yargısında, mahkeme yanında her il merkezi, ilçede o il yada ilçenin adında Cumhuriyet Başsavcılığı kurulur
*HÜKÜM : Dava incelendikden sonra, Kabulu veya reddi şeklinde mahkemece verilen nihai karardır
*İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ : Yüksek Mahkeme___ Danıştay, 2.Derece Mahkeme____Bölge Adliye Mahkemeleri
İlk derece Mahkeme___Hukuk ve Vergi Mahkemeleri
*İdari yargı ilk derece mahkemeleri idare ve vergi mahkemeleridir. Danıştayda 15 tane DAİRE görev yapar.
*Anayasa mahkemesinde 17 üye vardır.Üyeleri TBMM ve C.Başkanı seçer.Askeri Yargıty üyelerini C.Başkanı seçer
*Uyuşmazlık mahkemesi Adli, idari, askeri yargı mercileri arası görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesinlikle çözer.
*AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ ORGANLARI : Genel Kurul_Komiteler_Daireler_Büyük Daire .
*AİHM de 17 hakim vardır.
*Adli yargı kolunda görevli mahkemeler : Bölge Adliye, Çocuk mahkemesi, Tüketici Mahkemesi, Yargıtay
*Bir KHK nin anayasaca aykırı olması halinde İptal davasına ANAYASA MAHKEMESİ bakar.
*Adli yargı kolundaki hukuk mahkemeleri = Adliye ticaret, Tüketici mahkemesi, Sulh hukuk, Aile mahkemeleri.
*İdari yargı kolundaki en üst mahkeme : DANIŞTY dır.
*İcra mahkemesi, Adli yargı kolundaki özel hukuk mahkemelerindendir.
*her türlü idari eylem, işlemler veya kişinin ölümüne bağlı maddi ve manevi davalara İDARE MAHKEMESİ bakar.
*ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ = toplu bir mahkeme değildir.
*Uyuşmazlık Mahkemesi : Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasında görev, hüküm uyuşmazlıklarını kesin çözer
*İdari yargı kolunda, birden fazla idare veya vergi mahkemesini kruulduğu takdirde, bu mahkemeler arasındaki iş bölümü mercilerine bakan HAKİLER; SAVCILAR YÜKSEK KURULU dur.
*ASKERİ YARGITAY = askeri mahkemelerce verilen, kesin olmayan hüküm-kararları inceleyip bağlamakla görevli yüksek yargı organıdır.
* BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ nin asıl işi, hüküm ve kararlara karşı yapılan istifnaf başvurularınıni tespitlerin doğru olup olmadığına incelemesidir.
*anayasa ya uygunluk denetimi 3 şekilde yapılır= 1-2-Soyut norm, Somut Norm, 3-Anaysa mahke bireysel başvuru