DİL VE ANLATIM
METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI
Bir konunun veya duygu veya düşüncelerin noktalama işaretlerine bağlı olarak oluşturulmasıyla ortaya çıkan kelimelerin bütününe metin denir.
Duygu yoğunluğu taşıyan ve estetik hazzın ön plana çıktığı metinlere ise edebi metin denir.
METİNLERİN SINIFLANDIRILMASINDA Kİ ETKENLER
-Metin in gerçeklikle ilişkisi
-Metin in yazılış amacı
-Metin in içeriği
-Dil in kullanımı ve işlevi
-Kullanılan anlatım tekniği
METİNLER
1.SANATSAL METİNLER
-Bu metinlerde duygu , hayal , hayal , imge son derece önemlidir.
-Kelimeler yan anlamlarıyla kullanılır ve mecazlı ifadelere yer verilir.
-Verilmek istenen mesaj kanıtlanmaz.
-Dil genellikle sanatsal(şiirsel) işlevde kullanılır.
-Kelimelerin gündelik kullanımlarının dışında anlamları genişletilir.
-Uslub kaygısı güdülür.
-Sanatçı öğretmeyi değil yaşatmayı amaçlar.
-Betimleme ve öyküleme gibi anlatım biçimleri kullanılır.
2.ÖĞRETİCİ METİNLER
–Bu metinlerde amaç bilgi vermektir.
-Öğretici metinler dil yönüyle üslub kaygısının güdülmediği metinlerdir.
-Sözcükler genel olarak gerçek anlamlarıyla kullanılır.
-Cümleler daha çok nesnel anlatımla kurulur.
-Kaynağını hayal dünyasından değil gerçek dünyadan alır.
-Açık , durum ve yalın bir anlatım benimsenir.
SANATSAL MET. VE ÖĞRETİCİ MET. FARKLARI
- Öğretici metinlerde amaç, okuyucuya bilgi vermektir.Sanatsal metinlerde amaç, yazarın okuyucuya kendi dünyasını yansıtmak istemesidir.
- Öğretici metinlerde üslup kaygısı ön planda değildir.Sanatsal metinlerde üslup ön plandadır.
- Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılır.Sanatsal metinlerde ise sanatsal işlevde kullanılır.
- Öğretici metinlerde kelimeler gerçeklik anlamında kullanılmıştır.Sanatsal metinlerde ise kelimeler daha çok yan ve mecaz anlamlarında kullanılır.
ÖĞRETİCİ METİNLER
1.KİŞİSEL HAYATI KONU ALAN METİNLER
-Mektup
-Anı
-Günlük
-Biyografi
-Otobiyografi
-Gezi yazısı
2.GAZETE ÇEVRESİNDE GELİŞEN METİNLER
-Makale
-Deneme
-Sohbet
-Eleştiri
-Haber yazısı
-Fıkra(Günce)
MEKTUP
Bir kişinin bir dileğini veya meramını anlatmak amacıyla başka bir kişiye posta yoluyla gönderdiği yazılara mektup denir.
Mektuplar kapalı zarfa konur.Mektup türünün en önemli temsilcisi Fransız yazar Voltaire dir.1800 ün üzerinde mektubu vardır.Mektup yazarlığı yazdıkça gelişen bir sürece bağlıdır.
Mektuplar kalemle yada daktilo ile yazılır.
MEKTUP TÜRLERİ
1-ÖZEL MEKTUPLAR
Bir kişinin arkadaşına , akrabasına veya yakınlık dercesi olan bir kişiye yazmış olduğu mektuplardır.
Özel mektuplar samimi bir üslup la kaleme alınır.Bu mektuplar özel olması itibariyle anayasal güvence altındadır.
*Telgraf , davetiye ve tebrik birer özel mektup örneğidir.
ÖZEL MEKTUPLARIN YAZILIŞ BİÇİMLERİ
-Mektup gelenek olarak siyah yada mavi tükenmez kalemle yazılır.
-Mektup bir hitap cümlesiyle başlar ve giriş , gelişme , sonuç bölümlerinden oluşur.
-Tarih ve yer kağıdın sağ üst köşesine yazılır.
-İsim ve soyisim kağıdın sağ alt köşesine yazılır ve altına imza atılır.
-Adres kağıdın sol alt köşesine yazılır.
-Zarfın sol üst köşesine göndericinin adı , soyadı ve adresi yazılır.
-Zarfın orta kısmına alıcının adı , soyadı ve adresi yazılır.
-Pul ise zarfın sağ üst köşesine yapıştırılır.
2-RESMİ MEKTUPLAR
Resmi devlet kuruluşların veya güzel kişilik taşıyan kuruluşların birbirlerine yazdıkları veya vatandaşların başvurularına verdikleri yazılı cevaplara resmi mektup denir.
Resmi mektuplar yazınının uzunluğuna göre yarım ve tam büyüklükteki çizgisiz beyaz dosya kağıdına daktilo ile yazılır.Vatandaşların yazdığı resmi mektuplar ise daktilo veya okunaklı el yazısı ve mavi mürekkepli dolma kalemle yazılır.Resmi mektuplarda ciddi ve ağırbaşlı bir üslub görülür.Gereksiz ayrıntılara yer verilmez.Yazının bütünlüğünü bozan süs niteliğindeki sözlere yer verilmez.
Resmi mektuplarda dikkat edilecek en önemli husus üst makamdaki yetkili alt makama ‘rica ederim’ , alt makamdaki yetkilinin de üst makama ‘arz ederim’ biçiminde bitirmesidir.
3-İŞ MEKTUPLARI
Ticarette yada sanayi kuruluşlarının birbirine veya kişilerin kuruluşlara gönderdiği mektuplara iş mektupları denir.
Günlük hayatta en çok kullanılan mektup türüdür.
NOT:” Halide Edip; Handan
Hüseyin Rahmi; Sevda Peşinde
Reşat Nuri; Bir Kadın Düşmanı
Yakup Kadri; Bir Serencam” adlı eserler mektup tarzında yazılmıştır.
DİLEKÇE
Dilekte bulunmak , şikayet etmek veya bilgi vermek amacıyla vatandaşların resmi makamlara yazdıkları mektuplara dilekçe denir.
Dilekçe konusuna göre uzun yada kısa yazılabilir.Dilekçede konu ayrıntılara girilmeden belirtilmelidir.Resmi bir üslub kullanılır.
Dilekçe beyaz dosya kağıdına daktilo veya okunaklı el yazısıyla yazılır.
DİLEKÇE YAZARKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
-Önce dilekçenin verileceği makam ın adı ve yeri belirtilir.Hitap başlığı dediğimiz bu bölümde kelimelerin hepsi büyük harfle yazılabileceği gibi sadece kelimelerin ilk harfleride yazılabilir.
-Daha sonra dilekçe metni yazılır.Burada dileğimiz , isteğimiz veya vereceğimiz bilgi burada kısa ve açık bir şekilde belirtilir.
-Dilekçe metni yazıldıktan sonra sağ alt köşeye dilekçe nin verildiği günün tarihi belirtilir.Bunun da altına dilekçe sahibinin adı ve soyadı yazılır.
-Ad,soyad ve imza hizasının biraz aşağısına sol alt köşeye açık adres yazılır.Adressiz ve imzasız dilekçeler geçersiz dir.
GÜNLÜK
Bir kimsenin düzenli olarak, günlük olaylarla ilgili yorumlarını, bunlardan kaynaklanan o günkü anlayışlarını, düşüncelerini, üstüne tarih atarak kaleme aldığı kısa yazılara “günlük” veya “günce” denir. Günlükler ne gün yazıldığını belirtmek için tarih atılan, çoğu zaman her günün sonunda o gün olup bitenin sıcağı sıcağına anlatıldığı, olaylarla ilgili yorumlar, değerlendirmeler yapıldığı yazılardır. Günlükler her gün yazıldığı için kısadır. Bu yazılar yazarın yaşamından izler taşır. Bu bakımdan günlükler içten ve sevecendir. Günlüklerin anlatımı geliştirmede önemli bir yararı vardır.
Özellikleri şunlardır:
– Günlükler kısa, içten ve sevecen yazılardır.
– Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
– Yazar günlükleri kendisi için yazmıştır.
– Günlükler, tarih atıldığı için inandırıcı yazılardır.
– Günlüklerde gözlem ve kişisel dikkatin önemi büyüktür.
– Kısa yazılardır.
– Günlükler; roman, gezi yazısı, hatıra gibi metin türlerinde kullanılabilir.
Günlük – Anı farkı: Anı ile günlük çoğu zaman karıştırılmaktadır. Günlük adından anlaşılacağı üzere yaşanırken, günü gününe yazılır. Anı ise aradan zaman geçtikten sonra yazılır. Örneğin kişi günlüklerinden yararlanarak ileride bir anı kitabı kaleme alabilir. Günlük yazarı sadece kendisini ya da kendisini merkeze alarak çevresindekileri anlattığı halde; anı yazarları başkalarını anlatabilir.
NOT:
Ömer Seyfettin-Ruzname
Oğuz Atay- Günlük
Cemal Süreya – Günler
Nurullah Ataç – Günce
eserleri günlük örnekleridir.