İŞ İLİŞKİSİNİN ZAMAN BAKIMINDAN DÜZENLENMESİ
Çalışma Süresi
İK’nda haftalık çalışma süresi en fazla 45 saattir. Bu hüküm nispi emredici norm niteliğindedir.
Denkleştirme Süresi
Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresinin işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak koşuluyla farklı şekillerde dağıtılabileceği düzenlenmiştir. Böyle bir durumda, 2 aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal çalışma süresini aşamayacaktır. Denkleştirme süresi, toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar uzatılabilir.
Dönemsel Çalışma
Süresi 6 aydır. Nitelik itibariyle bazı işlerde haftalık ve günlük çalışma sürelerinin uygulanması mümkün değildir. Örneğin karayolları ve demiryolları gibi.
Günlük çalışma süresi 11 saati, gece çalışma süresi 7,5 saati, profesyonel ve ağır vasıta ehliyeti ile taşıt kullananların günlük çalışma süresi de 9 saati geçmemelidir.
Telafi Çalışması
Zorunlu nedenlerle ulusal bayram ve genel tatillerden veya benzeri nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde işveren 2 ay içinde telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışma fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Günlük çalışma süresi 11 saati aşmamak koşuluyla en çok 3 saat yapılabilir. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz.
Çalışma Süresinden Sayılan Durumlar
- Yer altında veya su altında çalışan işçilerin buralara inmeleri ve buralardan çıkmalarında geçen süreler
- İşveren tarafından başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler (İlaç Mümessili)
- İşçinin çalıştırılmaksızın işyerinde işe hazır beklediği süreler (Makam Şoförü)
- İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi, asıl işini yapmaksızın geçirdiği süre (Bahçıvan)
- Kadın işçinin emzirme izni
- İşçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine birlikte getirilip götürülmeleri sırasında yolda geçen süre (Karayolları, köprü)
Ara Dinlenmesi
İşçinin günlük çalışma süresi
- 4 saat veya daha az ise è 15 dakika
- 4 saatten fazla , 7.5 saate kadar (7.5 saat dahil) è 30 dakika
- 7.5 saatten fazla ise è 60 dakika ara dinlenme süresi verilmelidir.
NOT: Ara dinlenmeler ve sosyal amaçlı serviste geçen süreler günlük çalışma süresinden sayılmaz
Gece Çalışması
- En geç 20:00 de başlayıp sabah en erken 06:00 da biter.
- En fazla 11 saat süren döneme gece dönemi denir.
- Gece çalışması 7,5 saati geçemez.
- İşçinin çalışmasının bir kısmı gece bir kısmı gündüze denk geliyorsa yarısından fazlasının gece dönemine denk geldiği çalışmalar işçi lehine yorum ilkesi gereği gece çalışması olarak kabul edilir.
- Gece çalışan işçilerden bu işe uygun olduklarına dair sağlık raporu alınır ve bu rapor 2 yılda bir yenilenir.
- İşçiler bir hafta gece bir hafta gündüz postasında çalıştırılırlar. İki haftalık nöbet esası da uygulanabilir.
- Posta değişimlerinde işçi kesintisiz 11 saat dinlendirilmelidir.
- Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış işçilerin gece çalıştırılmaları yasaktır.
Hazırlama, Tamamlama Ve Temizleme İşleri
Süresi en çok günlük iki saattir. Bu işlere başlamadan önce yarım saat işçiye dinlenme izni verilmelidir. Her bir saat için ödenecek ücret, asıl işe ait ücretin saat başına düşen tutarının %50 yükseltilmesi ile ödenir.
Fazla Çalışma
Haftalık 45 saati aşan çalışmalara fazla çalışma denir. Ücreti saat başına %50 arttırılması ile ödenir. İsterse işçi bunun yerine 1 saat 30 dakika serbest zaman alabilir.
Fazla Sûrelerle Çalışma
Haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlenmesi durumunda, haftalık çalışma süresini aşan fakat 45 saate kadar yapılan çalışmalara fazla sürelerle çalışma denir. ,
Fazla Çalışma Türleri
1.Genel Sebeplerle Fazla Çalışma: Ülkenin genel yararları veya işin niteliği ya da üretimin arttırılması gibi nedenlerle yapılan çalışmadır.
İş Kanuna göre fazla çalışmanın toplamı, yılda 270 saatten fazla olamaz.
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yapılabilmesi için işçinin onayının alınması gereklidir.
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesiyle ödenir.
Fazla süreli çalışmalarda ise her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse bu çalışmaları karşılığında zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
2.Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma: Gerek bir arıza sırasında ya da makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde veya zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması durumlarda yapılan çalışmadır.
3.Olağanüstü Nedenlerle Fazla Çalışma:,Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla yurt savunmasının gereklerini karşılayan işyerlerinde Bakanlar Kurulu kararıyla yapılan çalışmadır.
TATİL VE İZİNLER
Hafta Tatili:
- 1924 Tarihli Hafta Tatili Kanunu’na göre Pazar günü işyerleri kapalı olduğundan işçilerin tatil günüdür.
- Hafta tatili ücretinden faydalanabilmek için;
Ø İş kanunu kapsamında olmak
Ø Haftanın tatilden önceki iş günlerinde çalışmış olmak şartı bulunmaktadır.
İK’ya göre hafta tatiline hak kazanmak için aşağıdaki süreler çalışılmış gibi kabul edilmektedir.
- Kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri
- Evlenmelerde 3 güne kadar, anne veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde 3 güne kadar verilmesi gereken izin süreleri
- Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından veya hekim tarafından verilen hastalık ve dinlenme izinleri
Hafta Tatili Ücreti: İşçiye çıplak ücret olarak ödenir. Primler, sosyal yardımlar vb dikkate alınmaz
ULUSAL BAYRAM GENEL TATİLLER
Ulusal Bayram ve Genel Tatiller
Ulusal Bayram; 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı
Resmi Tatiller,
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı,19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı
Dini Bayramlar,
3,5 gün Ramazan Bayramı, 4,5 gün Kurban Bayramı
Bunların dışında, 1 Ocak yılbaşı tatili, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü
YILLIK ÜCRETLİ İZİN
- İşçinin işe başlamasından itibaren 1 yıl geçmişse yıllık ücretli izine hak kazanır
- 1 yıldan az süren işlerde yıllık ücretli izin hakları yoktur
Ø 1 yıldan 5 yıla kadar (dahil) è 14 günden
Ø 6 yıldan fazla 14 yıldan az olanlara è 20 günden
Ø 15 yıl ve daha fazla olanlara è 26 günden az izin verilmez
- Ayrıca 18 ve daha küçük , 50 ve daha büyük yaşta olanlara kıdemi ne kadar olursa olsun 20 günden az yıllık ücretli izin kullandırılamaz
- Yıllık ücretli iznin ne zaman kullanılacağı işveren, işveren vekili ya da varsa izin kurulu tarafından saptanır.
İşçi sayısı 100 den fazlaysa izin kurulu oluşturulur.
- Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Tarafların anlaşması ile bir parçası 10 günden az olmamak şartıyla en çok 3 ‘e bölünebilir
- Yıllık iznini şehir dışında kullanacağını belgeleyen işçiye işveren 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır
- Yıllık iznini kullanan işçinin herhangi bir işte ücretli ya da ücretsiz çalışması yasaktır. Aksi takdirde izin ücreti geri alınabilir.
- İşyerlerinde bakım, onarım ve temizlik işlerinin yapılabilmesi için işverenler Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulamasına gidebilir.