ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN DIŞ POLİTİKASI
1- Atatürk’ün dış politika ilkeleri:
2- Milli bağımsızlığımıza saygı gösteren ülkelerle dost geçinmek, düşmanlara karşı dikkatli olmak Dünya barışına katkıda bulunmak, barışçı politikalar takip etmek
3- Yurtta Sulh, Cihanda Sulh
NÜFUS MÜBADELESİ (Değiş- Tokuş)
Lozan’da İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler dışındaki Türk ve Rum nüfusun değiştirilmesi öngörülmüştü.
• Yunanistan Mondros Mütarekesinden önce İstanbul’a gelmiş olan Rumlarında. İstanbullu sayılmasını istiyordu.
NOT: Yunanistan’ın amacı İstanbul’da daha çok Rum bırakmaktı.
• Türk tarafı ise “yerleşmiş” (Etabli) deyiminin kendi kanunlarına göre kabul edeceğini bildirdi.
Konu Adalet Divanına götürüldü. Divanda çözülemedi.
Önce Yunanistan Batı Trakya’daki Türklerin mallarına el koydu.
İki taraf da savaş noktasına geldiyse de anlaştılar. 1926
Nüfus mübadelesi 1930’da gerçekleşti.
• Yunan Başbakanı Venizelos ‘un Türkiye’yi ziyaretinden sonra Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk dönemi başladı.
NOT: Türk Yunan ilişkileri 1954yılına kadar dostluk çerçevesi içinde kaldı. 19S4’te Yunanistan ‘in Kıbrıs ‘ı ele geçirmek istemesi üzerine ilişkiler tamamen bozuldu.
SONUÇTA: Doğdukları yer ve geldikleri tarih ne olursa olsun İstanbul’daki Rumlarla Batı Trakya’daki Türklere Etabli ” Sürekli oturan ” sıfatı verilecekti.
YABANCI OKULLAR MESELESİ
Lozan’da yabancı okulların denetimi Türkiye’ye bırakıldı.
Bu okullar Türk kanunlarına uyacaklardı.
Türk Hükümeti, yabancı okullarda Türkçe, Türk Tarihi ve Coğrafya derslerinin Türkçe ve Türk öğretmenler tarafından okutulmasına karar verdi, 1926’da bir tüzük yayınladı.
Bazı okullar buna uymak istemediler.
Diğer ülkelerden müdahale istediler. Türkiye bunu iç meselesi saydı.
Hükümet kararlarına uymayan okullar kapatıldı, diğerleri uydular.
NOT: Bugün sayıları 63 civarında olan yabancı okullarda Tarih, Türkçe ve Coğrafya dersleri Türk öğretmenler tarafından ve Türkçe okutulmaktadır. Türk müfettişler tarafından-denetlenmektedir.
TÜRKİYE’NİN MİLLETLER CEMİYETİNE GİRİŞİ 1932
Wilson ilkelerine göre I. Dünya savaşından sonra kuruldu.
Türkiye’nin dış problemlerini barışçı yollarla çözmesi üzerine, Cemiyet-i Akvam Türkiye ‘yi üyeliğe davet etti.
18-Temmuz-l932 tarihinde Türkiye Milletler Cemiyeti’ne (Cemiyet-i Akvam) üye oldu.
IRAK SINIRI VE MUSUL MESELESİ 5-HAZİRAN-1926
Mondros Mütarekesinden hemen sonra İngilizler Musul’u işgal etti.
Lozan’da çözümlenememiş ve sonraya bırakılmıştı.
1924 ‘de başlayan görüşmelerden sonuç alınamadı,
Türkiye ve İngiltere savaş hazırlıklarına başladı.
13-Şubat-1925 ‘de doğuda Şeyh Sait ayaklanması çıktı.
4-Mart -1925’de Takrir-i Sükun (Huzur ve güvenliği sağlama) kanunu çıkarıldı. Ayaklanma bastırıldı.
• 5-Haziran -1926’da İngiltere ile Ankara Antlaşması imzalandı. Sınır bu günkü şekilde çiziliyor, Musul Irak topraklarında kalıyordu.
NOT: Antlaşmaya göre; Irak hükümeti, petrol üzerine konan vergi gelirinden kendi payına düşecek miktarın yüzde onunu 25 yıllık bir süre için Türkiye’ye vermeyi kabul ediyordu.
BALKAN ANTANTI 9 ŞUBAT 1934
1933 yılında İtalya ve Almanya’nın güçlenmesi Balkan devletlerini birbirlerine yaklaştırdı. Çünkü; İtalyanların Balkanlar, Almanya’nın da Doğuda çıkarları vardı.
Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya bir araya gelerek Balkan Paktını kurdular. 9-Şubat-1934
• Bu Pakt ile bu devletlere ait sınırlar güvenlik altına alınıyordu.
Not: (1) Yunanistan ile ilişkileri iyi olmayan Bulgaristan Balkan Paktına alınmadı.
Not: (2) Yugoslavya’nın ayrılması ile Pakt dağıldı. (Almanya ve İtalya’nın baskısı ile Yugoslavya’nın Bulgaristan ile anlaşma yapması ve savaş ortamının problemleri sebebiyle)
SADABAT PAKTI 9-TEMMUZ-1937
İtalya’nın Ortadoğu üzerindeki emellerinin artması üzerine Türkiye -İran, Irak, Afganistan arasında yakınlaşma doğdu.
Bu devletler 1937’de Sadabat Paktını kurdular.
Not: (l)Bu Antlaşma ile Türkiye doğu ve güney sınırlarını güvenlik altına almıştır.