AÖF Ders notları-Kamu Özgürlükleri, Temel Haklar, Kişi Hak ve Özgürlükleri ve Medeni Haklar Terimleri



Kamu Özgürlükleri, Temel Haklar, Kişi Hak ve Özgürlükleri ve Medenî Haklar Terimleri;

Kamu özgürlükleri, hukuk kurallarıyla düzenlenmiş, dolayısıyla da devlet tarafından güvenceye bağlanmış özgürlükleri ifade etmektedir. Kamu özgürlüklerinin, insan haklarının devlet tarafından tanınmış ve pozitif hukuka girmiş olan bölümünü ve dolayısıyla, insan haklarının gerçekleşmiş kısmını anlattığı savunulmuştur. Bununla birlikte, kamu özgürlükleri teriminin, hukuksal düzenlemeye konu olmuş olsa dahi, insan haklarının bütün türlerini kapsamak noktasında elverişli olmadığına işaret edilmektedir. Bu değerlendirmeye göre, söz konusu terim, “devletin yapmaması ya da devletin karışmaması gereken iş ve alanlarla ilgilidir; devlete sadece bir kaçınma ödevi yükleyen konularda (düşünce özgürlükleri, örgütlenme özgürlükleri vb.) ‘kamu özgürlükleri’ teriminin kullanılması mantıklı olur. Devlete somut bir takım gerçekleştirme ödevleri yükleyen alanlarda (iş olanakları sağlama, sağlık hizmetleri götürme, sosyal güvenlik sistemi kurma vb.) ortaya çıkan haklar ise, bu terimin kapsamına girmez”

Temel haklar ise, kamu özgürlükleri gibi, devlet tarafından tanınmış ve dolayısıyla pozitif hukuka girmiş insan haklarına karşılık gelmektedir; bununla birlikte, literatürde, temel hakların yasalar tarafından değil, bizatihi anayasa tarafından düzenlenmiş, başka bir anlatımla anayasal tanımaya konu olmuş insan haklarını ifade ettiği hususunda bir uzlaşma gözlenmektedir Bir kere, insan hakları anayasa kuralı haline geldiğinde, türevsel (anayasa altı) hukuk normları olan kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik gibi düzenleyici işlemler bakımından ölçüt işlevi görecektir. Yargısal faaliyette de, anayasal Nrm niteliği kazanmış insan haklarının doğrudan doğruya veya en azından yorum ölçütü olarak dikkatealınması gerekecektir. Sağlıklı bir hukuk devleti işleyişinde söz konusu anayasa altı normların anaya normlarına aykırı olmaması beklenir. Yasama organı ve idare, türevsel normları anayasal normlara uygun bir içerikte çıkarmakla yükümlüdür. Bir aykırılık durumunda, yargısal denetim sonucunda, birincil norm konumundaki anayasa kuralına aykırı olan türevsel normlar iptal veya ihmal edilmek suretiyle devre dışı bırakılacaktır.

Kişi hak ve özgürlükleri ile kastedilen,

yaşam hakkı, kişi güvenliği ve özgürlüğü, düşünce özgürlüğü gibi birinci kuşak insan haklarını oluşturan klasik haklardır Şu halde, kişi hak ve özgürlükleri teriminin, sosyal haklar ile çevre, barış, gelişme hakları gibi ortaya çıkışı nispeten yeni olan insan hakları türlerini dışarıda bıraktığı söylenebilir. 1961 ve 1982 Türkiye Cumhuriyeti anayasalarının ikisinin de düzenledikleri insan haklarının bütününü ifade etmek üzere temel haklar ile temel haklar ve hürriyetler terimlerine başvurduğu, klasik hakları ifade etmek üzere de kişinin hakları terimini tercih ettiği görülmektedir.İnsan haklarını ifade etmek üzere yer yer kullanıldığı görülen bir başka terim de medenî haklardır.Anglo-Sakson dünyada kullanılan civil rights veya civil liberties sözcüklerinin karşılığı olarak kullanılan bu ifadenin de klasik insan haklarını kapsayan bir mahiyete sahip olduğu görülmektedir. Bu kullanımıyla uyumlu olarak, Birleşmiş Milletlerin 1966 tarihli ikiz sözleşmelerinden klasik hakları düzenleyeninbaşlığı, Medenî ve Siyasal Haklar Uluslar arası özleşmesi International Covenant on Civil and PoliticalRights) şeklinde formüle edilmiştir. Eklemek gerekir ki, çivil rights veya civil libertiessözcüklerinindoğru çevirisinin medenî haklar değil vatandaşlık (yurttaşlık) hakları olduğu ve fakat terimin bu birebir çevirisinin de gerçekte kapsadığı genişliği karşılamadığına işaret edilmiştir (Kapani, 1993, s. 13).Gerçekten de, yukarıda da işaret edildiği gibi, gerek öğretide gerekse uluslararası hukuksal belgelerde,medenî haklar (civil rights) terimiyle kastedilen, kişi hak ve özgürlükleri terimiyle de ifade edildiği görülen klasik insan haklarıdır. Yaşam hakkı, kişi güvenliği ve özgürlüğü, düşünce özgürlüğü gibi Haklarında kapsayan bu grupta, niteliği itibariyle herkesin sahip olduğu haklar yer almaktadır; oysa, vatandaş veya vatandaşlık hakları, seçme ve seçilme hakları gibi sadece vatandaşlara açık olan siyasal hakları içerisindedir.

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir