Denetime Giriş ve Denetim Standartları
Denetime Giriş ve Finansal Tabloların Denetimi
Denetim, ekonomik faaliyetler ve olaylara ilişkin savlarla kabul edilmiş ölçütler arasındaki uygunluğun derecesini araştırmak ve sonuçlarını ilgili kullanıcılara iletmek amacıyla değerleyen sistematik bir süreçtir.
DENETİM TÜRLERİ
FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİ
Finansal tablolar, işletme dışına işletme ile ilgili finansal bilgi sunmanın temel araçlarıdır ve işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını para birimi olarak gösterir. Finansal tabloların denetiminin amacı ilgili taraflara sunulmuş geniş içerikli bilgilerin bu tabloların düzenlenme ilkelerine ve amacına uygun olarak konmuş ölçütlerle uyumlu olup olmadığını belirlemektir.
UYGUNLUK DENETİMİ
Her işletme faaliyet amaçlarına ulaşmak için işletme içinde bir dizi yordamı, kuralı ve politikayı oluşturmak ve bunları uygulamak zorundadır. Denetçi için bölümlerce uyulması gerekli bu kurallar ölçütlerdir; bölümlerin bu ölçütlere uyma ve uygulama derecesinin denetçi tarafından belirlenmesi uygunluk denetimidir.
FAALİYET DENETİMİ
Faaliyet denetimi, örgütsel faaliyetlerin sistematik bir biçimde incelenerek bu faaliyetler için kullanılan kaynakların etkinlik ve verimliliğe ilişkin sonuçlarının saptanmasıdır. Faaliyet denetiminin amacı, bir başarım denetimi yaparak geliştirilecek veya düzeltilecek alanları tanımlamak ve öneriler geliştirmektir.
DENETÇİ TÜRLERİ
DIŞ DENETÇİ
Bağımsız denetçi olarak da adlandırılan dış denetçi, bir denetim şirketine bağlı olarak veya kendi başına denetim hizmeti veren kişidir. Dış denetçiler; eğitimleri, uzmanlıkları, yetenekleri ve bağımsızlık nitelikleriyle denetim sürecinde çok önemli bir işlevi yerine getirirler.
İÇ DENETÇİ
Özel işletmelerde, ortaklıklarda, devlet kuruluşlarında ve diğer kuruluşlarda görevli olarak yani o işletmenin bir çalışanı veya memuru olarak görev yapan denetçiler; iç denetçi olarak tanımlanırlar. İç denetim kurumun risk yönetim, kontrol ve yönetişim süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek amacına yönelik sistemli ve disiplinli bir yaklaşım getirerek kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olur.
DEVLET DENETÇİLERİ
Devletçe kurulmuş ve devletçe işletilen işletmelerin de kendi işleyişlerini denetlemeleri ve önlemler almaları gerekir. Kamu denetçileri olarak da adlandırılabilen devlet denetçileri, istihdam edildikleri kendi kuruluşlarının denetimlerini yapmanın yanı sıra vergi yükümlülerinin de vergi yasalarına uyup uymadıklarını ve beyanlarının doğru olup olmadığını denetlerler.
TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA MESLEKİ ÖRGÜTLENME
ABD’de Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Birliği (AICPA) bünyesinde kurulan Denetim Standartları Uygulama Komitesi (ASEC) tarafından denetim standartları ve tebliğleri sürekli oluşturulmakta ve yayımlanmaktadır. İç Denetçiler Birliği, iç denetime ilişkin standartlar geliştiren bir işleve sahiptir. İngiltere ise denetim mesleğinin doğduğu ülke olarak kabul edilmektedir ve muhasebe mesleğini örgütleyen altı ayrı bağımsız kuruluş Denetim Uygulama Komitesini (APC) kurmuşlardır. ABD’de denetim alanında ülkemizde de olduğu gibi, Sermaye Piyasası Kurulu (SEC) düzenlemeler yapmaktadır. 2002 yılında SEC tarafından yapılan bir düzenlemeyle Sarbanes- Oxley Yasası yürürlüğe konmuş ve denetim firmalarının bağımsızlığı konusunda etkin önlemler alınarak yatırımcıların güvenini artırmaya yönelik önemli adımlar atılmıştır. Yasayla bağımsız denetçileri denetlemek amacıyla kurulmuş olan “Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurulu” (PCAOB) faaliyete geçmiştir. 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası 13 Haziran 1989 tarihinde 20194 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Daha sonra 2008 yılında yapılan yeni bir düzenlemeyle serbest muhasebecilik unvanı kaldırılmıştır.
YMM’LERİN YAPABİLECEĞİ İŞLERİN KONULARI YASA’DA ŞU ŞEKİLDE SIRALANMIŞTIR:
Gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin muhasebe sistemlerini kurmak geliştirmek; işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulanmaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak
İnceleme, tahlil, denetim yapmak; mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek; tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.
Gerçek ve tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin mali tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygunluğunu ve hesaplarını denetim standartlarına göre inceleyip tasdik etmek
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI
GENEL STANDARTLAR
Genel standartlar, denetçinin niteliğini belirleyen standartlardır. Genel standartlar üçe ayrılır:
Mesleki eğitim ve uzmanlık standardı
Bağımsızlık standardı
Mesleki özen standardı
ÇALIŞMA ALANI STANDARTLARI
Çalışma alanı standartları; denetim sürecinde denetçinin izleyeceği temel yolu gösterir. Çalışma alanı standartları şunlardır:
Planlama ve gözetim standardı
İç kontrol standardı
Kanıt toplama standardı
RAPORLAMA STANDARTLARI
İşletme, finansal tablolarını düzenlerken mutlaka genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun davranmalıdır. Finansal tabloların içerdiği temel sav budur. Raporlama standartları şunlardır:
Uygunluk standardı
Tutarlılık (değişmezlik) standardı
Açıklama standardı
Görüş bildirme standardı