OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USÛLLERİ:
- Olağanüstü haller
- Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilânı
- Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı
- Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali Olağanüstü haller
- Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilânı : Tabiî afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.
- Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı : Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddî belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.
Olağanüstü hal ilânına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmî Gazetede yayımlanır ve hemen Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır. Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.
Olağanüstü halin ilanında MGK kararı zorunlu değil İSTİŞARİ niteliktedir.
Olağanüstü hal ilanı Bakanlar Kurulu kararıdır, aynı gün meclis onayına sunulup TBMM tarafından onaylandığında TBMM KARARI ( parlamento kararı) olur ve usul saptırması yapılması durumu hariç Anayasa Mahkemesinin denetimi dışında tutulmuştur. Bu dönemde çıkarılan KHK lar için Anayasa Mahkemesine iptal davası açılamaz.
Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali
Anayasanın tanıdığı hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelen ve olağanüstü hal ilânını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması veya savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması sebepleriyle, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra, süresi 6 AY ı aşmamak üzere yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde sıkıyönetim ilân edebilir.
Bu karar, DERHAL ( OHAL de derhal ibaresi yok !) Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantı halinde değilse hemen toplantıya çağırılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi gerekli gördüğü takdirde sıkıyönetim süresini kısaltabilir, uzatabilir veya sıkıyönetimi kaldırabilir.
Sıkıyönetim süresinde, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu sıkıyönetim halinin gerekli kıldığı konularda kanun hükmünde kararname çıkarabilir.
Bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün ( OHAL de ise HEMEN ) Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.
Sıkıyönetimin her defasında 4 AY ı aşmamak üzere uzatılması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararına bağlıdır. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.
Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği, idare ile olan ilişkileri, hürriyetlerin nasıl kısıtlanacağı veya durdurulacağı ve savaş veya savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi halinde vatandaşlar için getirilecek yükümlülükler kanunla düzenlenir.
Sıkıyönetim komutanları Genelkurmay Başkanlığına bağlı olarak görev yaparlar.
Sıkıyönetimin Unsurları ” Kolluk yetkisi askeri makamlara geçer,
” Temel hak ve hürriyetler kısıtlanabilir veya durdurulabilir,
” Bazı suçlar sıkıyönetim mahkemelerinde yargılanır,
” Vatandaşlara çalışma yükümlülüğü getirilebilir.
” Anayasa OHAL VE SIKIYÖNETİM zamanlarında yargı mercilerinin YÜRÜTMEYİ DURDURMA kararı vermesinin yasaklanabileceğini düzenlemiştir.
Temel hak ve hürriyetler normal zamana göre daha kapsamlı sınırlamaya tabidir.
Sıkıyönetim komutanlarının idari işleri konusunda yargıya gidilemez. ( Anayasa değil Sıkıyönetim Kanunu hükmüdür.)