ANAYASA HUKUKU
21 Anayasası tek yumuşak anayasadır.milli egemenlik ilkesine ilk kez yer verilmiştir.
TC’nin ilk anayasası 1924 anayasasıdır.61 anayasasında yasama yetkisi millet meclisi ve cumhuriyet senatosu arasında paylaştırılmıştır.61 anayasasına göre TC devleti insan haklarına dayalı devlettir.
2010 anayasa değişikliği:
-Çocuklar,yaşlılar,özürlüler,harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malül ve gazilerin her alanda avantajlı olmaları sağlanmaktadır.
-özel hayatın gizliliği(kişisel veriler ancak kanunlarla öngörülen hallerde veya kişilerin açık rızası ile işlenebileceğinden fişlenme olmayacaktır.)
-vatandaşın yutdısına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hakim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.
-devlet ;çocuk istismarı,cinsellik ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.
-aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz hükmü kaldırılmıştır,birden fazla sendikaya üye olunması sağlanmıştır.
-memur ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı sağlanmıştır.
-toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptir.
-idarenin her türlü iş ve eyleminden dolayı haksızlığa uğrayan vatandaşların başvurabileceği kamu denetçiliği kurumu hayata geçirilmiştir.Kamu başdenetçisi TBMM tarafından gizli oyla 4 yılla seçilir.
-yaş kararları yargı denetimine açılmıştır.
Not: idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.
-memurlara verilen disiplin cezalarına karşı yargı yolu açılmıştır.Memurlara savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez.
-savaş hali haricinde asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamaz.
Anayasa mahk. 17 üyeden kurulur.45 yaşını doldurması kaydıyla ,öğretim üyelerinin profesör ve doçent ünvanını kazanmış,avukatların ise en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış olması gerekir.Anayasa mahk. Üyeleri 12 yıl için seçilirler ve 2 defa anayasa mahk üye seçilemezler.
-Anayasa mahk. Bireysel başvuru hakkı tanınmıştır.
-Anayasa mahk. Siyasi partilere ilişkin başvuru ve davalara,iptal ve itiraz davaları ile yüce divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara genel kurulca bakılır,bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanır.
-Anayasa değişikliğinde iptale,siyasi partilerin kapatılmasına veya devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin 2/3 oyçokluğu şarttır.
-HSYK: mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kurulur.22 asıl ve 12 yedek üyeden oluşur.süresi bitenler yeniden seçilebilir.
Kurul;adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme,atama ve nakletme,geçici yetki verme,yükselme,kadro dağıtma,disiplin cezası verme gibi işlemler yapar.Adalet bakanlığının bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar.
Anayasa mahk. Görev ve yetkileri:
Kanunların,khk’lerin ve TBMM içtüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar.Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından denetler.
Kanunların şekil bakımından denetlenmesi ;son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı ;anayasa değişikliklerinde ise teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülme şartına uyulup uyulmadığı ile ilgilidir.Şekil bakımından denetleme CB’nca ve TBMM üyelerinin 1/5’i tarafından istenebilir.Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren 10 gün geçtikten sonra şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz.
-Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında hükümete istişari nitelikte görüş bildirmek amacıyla EKOnomik ve Sosyal konsey kurulmuştur.
-Geçici 15. madde yürürlükten kaldırılarak 12 eylül darbesini düzenleyenlere yargı yolu açılmıştır.
-Anayasa değişikliği teklifi 184 vekilin imzası ile başvurusu gerekir.Anayasa değişikliği teklifinin meclis gündemine alındıktan sonra genel kurulda 2 defa görüşülmesi gerekmektedir.Genel kuruldaki 2. görüşme birincisi yapıldıktan 48 saat geçilmeden yapılamaz.(330-367)
ARA SEÇİMLER:Her seçim döneminde yalnız 1 defa yapılır ve genel seçimlerden 30 ay geçmedikçe yapılamaz.Ancak boşalan üyeliklerin sayısı üye tamsayısının %5nı bulduğu hallerde ara seçimlerin 3 ay içinde yapılmasına karar verilir.Genel seçimlere 1 yıl kala %5lık sınır aşılsa dahi ara seçimler yapılamaz.
-TBMM genel seçimlerinden önce adalet,içişleri ve ulaştırma bakanları görevinden çekilir.
CEZAİ SORUMSUZLUK: CB’nın görevi ile ilgili olduğu işlerden dolayı cezai olarak sorumsuz olduğunu ifade eder.Tek istisnası ise CB’nın vatana ihanet suçunu işlemesidir.
FEDERAL DEVLET:ilke olarak uluslar arası yetkileri olmamasına rağmen her biri anayasa,yasama ve yargılama alanında özerkliğe sahiptir.
GENEL OY: seçmenlik sıfatının zenginlik,cinsiyet,ırk gibi herhangi bir unsurla sınırlandırılmadığı seçim sistemidir.
GENSORU: bir siyasi parti grubu adına veya en az 20 vekilin imzasıyla verilir.Hükümetin veya bir bakanın siyasal sorumluluğuna yol açan ve meclis tarafından uzaklaştırılmasına imkan veren denetim mekanizmasıdır.
HUKUK DEVLETİ:yalnızca yönetilenleri değil,koyduğu kurallarla kendini de bağlı gören devlete denir.
İÇTÜZÜK: yasama meclislerinin kendi iç çalışmalarını düzenlemek amacıyla koydukları kurallardır.Resmi gazetede yayımlanması TBMM başkanı tarafından yapılır.
KANUNİ HAKİM GÜVENCESİ:Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir mercii önüne çıkarılamaz.
KARŞI İMZA KURALI:CB’nın tek başına yapacağı işlemler dışındaki tüm kararları başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır ve bunlardan başbakan ve ilgili bakan sorumludur.Buna karşı imza kuralı denir.
MECLİS SORUŞTURMASI:Başbakan ve bakanların görevleriyle ilgili cezai sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan meclis denetim aracıdır.55 üyenin vereceği önerge ile açılabilir.
MEVZUU HUKUK: bir ülkede yetkili makamlar tarafından konulmuş olan ve yürürlükte bulunan hukuk kurallarının tümü.
MİLLETLERARASI ANLAŞMALAR:bunlar hakkında anayasaya aykırılık iddaasıyla anayasa mahkemesine başvurulamaz.Onaylamak ve yayımlamak yetkisi CB’a aittir.Meclis bu anlaşmayı bir kanunla uygun bulur.
MÜSPET HUKUK:Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüne birden müspet veya pozitif hukuk denir.
PARLEMENTO KARARLARI: TBMM’nin kanun dışında yaptığı bütün işlemlere parlemento kararları denir.ÖRN:içtüzük yapma vedeğiştirme,meclis başkanlığı seçimleri,gensoru kararı gibi..
SOMUT NORM DENETİMİ:mahkemede görülmekte olan bir dava sırasında o davada kullanılacak hukuk normunun taraflarca veya resen mahkeme tarafından anayasaya aykırılığının ileri sürülmesi sonucunda anayasa mahkemesine gönderilmesidir.ŞU şartlar gerekir:
-bakılmakta olan bir dava olması
-davaya bakmakta olan merciin mahkeme olması
-kanun veya khk’nin o davada uygulanacak norm olması
-mahkemenin aykırılık iddaasını ciddi bulması
Bu durumda mahkeme davayı anayasa mahkemesinin vereceği karara kadar geri bırakır.Anayasa mahk.işin kendisine gelmesinden itibaren 5 ay içinde kararını verir ve açıklar.
SOMUT NORM DENETİMİ(İPTAL DAVASI):
Anayasada belirtilen bazı organların bir norm aleyhine anayasa mahk. başvurmalarıdır.Şekil bakımından iptal davasını CB ve 110 vekil açabilirken esas bakımından ise muhalefet ve iktidar partisimeclis grupları da açabilir.Şekil bakımından açılacak iptal davalarında süre 10 gündür.Esas bakımından ise 60 gündür.
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ:adli,idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili bağımsız bir yüksek mahkemedir.
YASAMA DOKUNULMAZLIĞI: seçimden önce veya sonra bir suç işlediği sürülen bir milletvekili meclisin kararı olmadıkça tutuklanmaz,sorguya çekilemez ve yargılanamaz.
YASAMA KISINTISI:idarenin yapmış olduğu birtakım işlemlere karşı yargı yolunu kapatan kuralların yasalarda yer alması.
YASAMA SORUMSUZLUĞU: TBMM üyeleri meclis çalışmalarındaki oy verme ve sözlerinden ,mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden sorumlu tutulamazlar.
YSK:7 asil ve 4 yedek üyeden oluşur.6sı yargıtay ve 5 i danıştay genel kurullarınca gizli oyla seçilir.Aldıkları kararlar kesindir ve hiçbir üst merciiye itirazda bulunamaz.